Κατανοώντας τα συναισθήματα στην τάξη
ΣΧΕΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ :
«ΚΑΤΑΝΟΩΝΤΑΣ ΤΑ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΤΑΞΗ»
Τάξη Β΄ 5ο Δημοτικό Σχολείο Χολαργού
Δασκάλα: Κατσιφή Σπυριδούλα [1]
ΣΚΟΠΟΣ: Η αυτεπίγνωση των συναισθημάτων των μαθητών και ο έλεγχος τους και η κατανόηση των συναισθημάτων των συμμαθητών τους, με αποτέλεσμα την επικοινωνία, την συνεργασία και τη λύση των συγκρούσεων στο σχολείο.
Συναισθήματα και Συμπεριφορές που επεξεργαστήκαμε:
Θυμό, Φόβο, Λύπη,
Ενσυναίσθηση, Παρόρμηση- Εγκράτεια,
Αυτοπεποίθηση, Αλληλοβοήθεια, Φιλία.
Διάρκεια επεξεργασίας: Τρεις μήνες, από τις 20 Σεπτεμβρίου ως τις 20 Δεκεμβρίου του 2002, στα πλαίσια της Ευέλικτης Ζώνης.
Υλικό:Βιβλία Γλώσσας και Ανθολογίου Β΄τάξης, Παραμύθια, Βιντεοκασέτες, θέατρο, εικόνες με συναισθήματα.
Γενική Μεθοδολογία:
Σκοπός: Η αποτελεσματική επικοινωνία, αφού ανακαλύψουν τις αιτίες του θυμού και συνειδητοποιήσουν την κατάσταση τους όταν είναι υπό την επήρεια του και βρουν τους τρόπους που θα το ελέγξουν.
Υλικό: Κείμενο του 2ου τεύχους της Γλώσσας «Μια πεισματάρα οικογένεια», κείμενο Ανθολογίου «Δυο κατσίκες σ’ ένα γεφύρι» και «Ο θυμωμένος Άρθουρ» του Hiawyn Dram.
Μεθοδολογία:
Συζήτηση στην τάξη:Πότε νιώσατε το συγκεκριμένο συναίσθημα.
Ποιοι παράγοντες είχαν συμβάλλει.
Πώς ήταν το σώμα σας.
Επίδειξη συναισθήματος:
Παίζουν και ζωγραφίζουν τον εαυτό τους θυμωμένο και αποφασίζουν ότι στο θυμό ταιριάζει το χρώμα: Κόκκινο
Γράφουν κείμενο «Όταν θυμώνω»
Αναφέρουν πώς αισθάνονται, πώς είναι το σώμα τους , τι θέλουν να κάνουν και τι κάνουν, πώς ηρεμούν.
Διαβάζονται στην τάξη: (Περιληπτικά αναφέρω αυτά που γράφουν)
Όταν θυμώνω κοκκινίζω, σφίγγω τις γροθιές μου, τα δόντια μου, χτυπώ τα πόδια μου, δαγκώνω τα ρούχα και τα παιχνίδια μου. Αισθάνομαι σαν γορίλας, ηφαίστειο, κόλαση, μάγισσα, ταύρος, ρινόκερος, ρομπότ που θέλει να τα διαλύσει όλα και αεροπλάνο που θέλει να απογειωθεί. Θέλω να χτυπήσω αυτόν που με θύμωσε, να πετάξω ή να σπάσω τα παιχνίδια μου ή άλλα αντικείμενα. Άλλες φορές προσπαθώ να ανταποδώσω και άλλες κλείνομαι στο δωμάτιό μου, ανακατεύω τα πράγματά μου, τα πετάω και τα σπάω, σκίζω τις ζωγραφιές μου. Ηρεμώ όταν σκέφτομαι ότι μπορεί να χαλάσω τα παιχνίδια μου, βγαίνω να παίξω ποδόσφαιρο, παίζω στο δωμάτιό μου με τα παιχνίδια μου ή συναρμολογώ, διαβάζω, ακούω μουσική, βλέπω τηλεόραση, θυμάμαι ευχάριστα πράγματα, κάνω όνειρα για το μέλλον, ζητάω συγγνώμη.
Φωτογραφίζονται θυμωμένα.
Διαβάζουν τα κείμενα που έχουν επιλέξει.
Σχολιάζουν τα συναισθήματα των ηρώων.
Δραματοποιούν τα κείμενα.
Ζωγραφίζουν οτιδήποτε τους έκανε εντύπωση απ’ αυτά.
Συζητούν στην τάξη «Γιατί θυμώνουμε στο σχολείο και πώς αντιμετωπίζονται καλύτερα τα προβλήματα»
Ανάφεραν περιπτώσεις που θυμώνουν, όπως όταν τους ενοχλούν στο παιχνίδι, δεν τους έχουν φίλους, τους βρίζουν και τους χτυπούν, τους παίρνουν τα πράγματά τους. Πρότειναν διάφορους τρόπους αντιμετώπισης του θυμού, όπως να ανταποδίδεις τα ίσα, να απομακρύνεσαι, στεναχωρημένος, να τους αγνοείς γιατί δεν αξίζει να ασχολείσαι με αυτόν που δεν ταιριάζεις, να κάνεις κάτι που θα σε ηρεμήσει, να το λες στη δασκάλα σου. Με τη συζήτηση συνειδητοποίησαν ότι με τα αντίποινα δεν λύνεται το πρόβλημα, ούτε αν εγκαταλείπουν αμαχητί.
Μου πρότειναν να λύνω τα προβλήματα όταν μπαίνουμε στην τάξη για το μάθημα και εγώ τους είπα ότι μπορώ να τους διαθέτω μόνο 5΄λεπτά στο επόμενο διάλειμμα. Αυτό δεν τους ικανοποίησε και πρότειναν να λύνουν τα προβλήματα στο διάλειμμα μεταξύ τους, αμέσως όταν μαλώνουν. Διαφώνησαν όμως για το ποιος θα ήταν ο «δικαστής» και αποφάσισαν να είναι αλφαβητικά δύο παιδιά τη βδομάδα. Επίσης φτιάξαμε το «γραμματοκιβώτιο» της τάξης για προβλήματα που δεν μπορούν λυθούν ή δεν μπορούν να ειπωθούν επώνυμα, έτσι ώστε να συζητηθούν στην τάξη. Σκεφτήκαμε να καταγράψουμε τις σκέψεις μας που θα βοηθούσαν στην καλυτέρευση των σχέσεων μας. Έτσι αρχίσαμε να γράφουμε:
«Οι προτάσεις της Κανονίτσας [2]».
1η Πρόταση: Αποφεύγουμε να θυμώνουμε και λύνουμε τις διαφορές μας με συζήτηση.
2η Πρόταση: Προτού αρχίσουμε τον καυγά σκεφτόμαστε μήπως φταίμε εμείς, ή δεν καταλαβαίνουμε τι μας λέει ο άλλος.
3η Πρόταση: Και να έχουμε δίκιο, αποφεύγουμε τον καυγά, γιατί μπορεί να έχει άσχημα αποτελέσματα.
4η Πρόταση: Συζητάμε το θέμα με τους δικαστές.
Κάνουμε παιχνίδια προσομοίωσης θυμού στην τάξη.
ΦΟΒΟΣ
Σκοπός: Η εκλογίκευση του φόβου και η υπέρβαση του, αφού ανακαλύψουν τις αιτίες του φόβου και συνειδητοποιήσουν την κατάσταση τους, όταν είναι υπό την επήρεια του φόβου.
Υλικό: Κείμενο 1ου τεύχους Γλώσσας «Μόνος στο σπίτι» και «Φοβάμαι» εκδόσεις Μοντέρνοι καιροί.
Μεθοδολογία:
Συζήτηση στην τάξη:
Πότε νιώσατε το συγκεκριμένο συναίσθημα.
Ποιοι παράγοντες είχαν συμβάλλει.
Πώς ήταν το σώμα σας.
Επίδειξη συναισθήματος:
Παίζουν και ζωγραφίζουν τους φόβους τους και αποφασίζουν ότι στο φόβο ταιριάζει το χρώμα: Κίτρινο.
Γράφουν κείμενο «Όταν φοβάμαι» όπου αναφέρουν πότε φοβήθηκαν, πώς ένιωσαν και πώς ξεπέρασαν το φόβο τους.
(Περιληπτικά αναφέρω τις σκέψεις τους)
Φοβάμαι όταν πάω να κοιμηθώ και είναι σκοτεινά, είμαι μόνος στο σπίτι ή στο δωμάτιο ή βλέπω ταινίες τρόμου. Τρέμω σαν ποντίκι, σαν ζελές στο πιάτο, κλαίω, νιώθω άσχημα, το σώμα μου σκληραίνει και βαραίνει σαν να με πονάει. Ξεπερνώ το φόβο μου όταν ανάβω το φως, σκεπάζομαι ολόκληρος, κρύβομαι, προσπαθώ να σκεφτώ λογικά, φτιάχνω φανταστικές εικόνες στο μυαλό μου για να πολεμήσω αυτό που φοβάμαι, σκέφτομαι άλλα ευχάριστα πράγματα, παίζω με τα παιχνίδια μου, ανοίγω την τηλεόραση, φωνάζω τους δικούς μου, σφίγγομαι να κοιμηθώ αγκαλιάζοντας ένα κουκλάκι που αγαπώ.
Φωτογραφίζονται μιμούμενα το φόβο τους.
Διαβάζουν τα κείμενα που έχουν επιλέξει.
Σχολιάζουν τον τρόπο που συμπεριφέρονται οι ήρωες.
Δραματοποιούν τα κείμενα.
Ζωγραφίζουν οτιδήποτε τους έκανε εντύπωση απ’ αυτά.
Συζητούν στην τάξη «Τι φοβάμαι και πώς να το ξεπεράσω»
Ανέφεραν ότι φοβούνται τους κλέφτες, τις ταινίες τρόμου, το σκοτάδι, το σεισμό, το σκελετό, το τρενάκι τρόμου, τα φαντάσματα, το διάβολο, το δράκουλα, τον γκρεμό, τα έντομα όπως αράχνες και κατσαρίδες, τα ερπετά, τους σκύλους, τα ζώα της ζούγκλας, τους καρχαρίες.
Μετά άρχισαν την εκλογίκευση των φόβων που με άφησε άφωνη.
Χαρακτηριστικά αναφέρω τη συζήτηση για το διάβολο.
_ Όταν λες διάβολο το εννοείς;
_ Κάποιον κακό.
_ Τον έχεις δει; Υπάρχει στην πραγματικότητα;
_ Όχι.
_ Τότε πως φοβάσαι κάτι που δεν υπάρχει; Πού τον είδες;
_ Τον είδα σε εικόνα της εκκλησίας.
_ Αν σου έλεγαν να ζωγραφίσεις έναν άνθρωπο κακό, πώς θα τον ζωγράφιζες;
_ Μαύρο, που να βγάζει φωτιά από το στόμα, με σηκωμένες τις τρίχες της κεφαλής του, με νύχια μακριά και βρόμικο.
_ Α! κατάλαβες τώρα τι έχουν ζωγραφίσει στην εικόνα; Το κακό. Άρα δεν υπάρχει διάβολος, είναι μόνο ζωγραφιά!
Ποιοι παράγοντες είχαν συμβάλλει.
Πώς ήταν το σώμα σας.
Επίδειξη συναισθήματος:
Παίζουν και ζωγραφίζουν τη λύπη τους και αποφασίζουν ότι της ταιριάζει το γκρι χρώμα.
Φωτογραφίζονται λυπημένα τα παιδιά.
Διαβάζουμε το παραμύθι.
Σχολιάζουν τα συναισθήματα και τις συμπεριφορές των ηρώων και τον τρόπο που αντιμετωπίζουν τις καταστάσεις.
Δραματοποιούν το παραμύθι.
Ζωγραφίζουν οποιαδήποτε σκηνή τους εντυπωσίασε.
Συζήτηση στην τάξη με θέμα: «Πώς να αντιμετωπίσουμε μια κατάσταση που μας προκάλεσε έντονη λύπη»
Προτάσεις παιδιών:
Υπομονή ώσπου να περάσουν οι πρώτες στιγμές, σκέψεις ευχάριστων στιγμών, παρακολούθηση τηλεόρασης, παιχνίδι, τηλέφωνο σε φίλους, συζήτηση με τους γονείς.
ΕΝΣΥΝΑΙΣΘΗΣΗ
Σκοπός: Η κατανόηση των συναισθημάτων των συμμαθητών τους, με αποτέλεσμα την επικοινωνία, την συνεργασία και τη λύση των συγκρούσεων στο σχολείο.
Υλικό: Κείμενο Ανθολογίου «Ο Γιαννάκης και ο Φλοξ»
COLOR CARDS: EMOTION
Θεατρική παράσταση: «Αν εγώ ήμουν εσύ» θεάτρου Καλλιθέας.
Μεθοδολογία:
Διαβάζουν το κείμενο του Ανθολογίου και σχολιάζουν τις συμπεριφορές και τα συναισθήματα των ηρώων.
Δραματοποιούν και ζωγραφίζουν σκηνές του κειμένου.
Συζήτηση στην τάξη: «Από ποια σημάδια καταλαβαίνουμεπώς αισθάνονται οι άλλοι;»
Ανάφεραν τον τόνο της φωνής, την έκφραση του προσώπου, τη στάση του σώματος, τον τρόπο ομιλίας καθώς και τη σιωπή. Συνειδητοποίησαν ότι τα συναισθήματα δε λέγονται πάντα αλλά καταλαβαίνονται. Επίσης ότι οι άλλοι αισθάνονται όπως εμείς, άρα ότι δε θέλουμε να μας κάνουν, ισχύει και για τους άλλους. Επομένως, θα καταλάβω τους άλλους αν καταλάβω εμένα.
Γράφουν κείμενο: «Τι δεν μου αρέσει να μου κάνουν»
Έγραψαν περιληπτικά ότι δεν τους αρέσει: να τους διατάζουν τι να κάνουν στα παιχνίδια, να διαχειρίζονται τα πράγματά τους χωρίς την άδεια τους, να τους πειράζουν, ενοχλούν, κοροϊδεύουν, βρίζουν, μαλώνουν, χτυπάνε, λένε ψέματα, προσβάλλουν, να μη γίνεται το δικό τους, να παραβιάζουν τους κανόνες τους παιχνιδιού.
Αναγνωρίζουν από καρτέλες τα συναισθήματατων προσώπων και φαντάζονται γεγονότα που μπορεί να τους τα δημιούργησαν.
Κατά τη διάρκεια της επεξεργασίας της ενσυναίσθησης στο «Σκέφτομαι και γράφω» σχολιάζουν εικόνες με συμπεριφορές.
Παρακολουθούν τη θεατρική παράσταση: «Αν ήμουν εσύ εγώ»
Σχολιάζουν την άλλη μέρα την παράσταση και συμπληρώνουν
«Τις προτάσεις της Κανονίτσας»
5η Πρόταση: Τα πράγματα του άλλου ανήκουν σε αυτόν και τα διαχειρίζεται όπως θέλει.
6η Πρόταση: Συμπεριφερόμαστε στους συμμαθητές μας όπως ακριβώς θέλουμε να μας συμπεριφέρονται εκείνοι.
7η Πρόταση: Παίζουμε με κάποιον αν θέλει και αυτός.
8η Πρόταση: Όταν κάποιος μιλάει, τον κοιτάζουμε στα μάτια και τον ακούμε προσεκτικά.
9η Πρόταση: Παίρνουμε το λόγο για να συμμετέχουμε στη συζήτηση.
10η Πρόταση: Όταν κάποιος έχει παράπονο από εμάς, επαναλαμβάνουμε το παράπονό του για να το κατανοήσουμε καλύτερα.
ΠΑΡΟΡΜΗΣΗ-ΕΓΚΡΑΤΕΙΑ
Σκοπός: Η συνειδητοποίηση παρορμητικών καταστάσεων και των αποτελεσμάτων τους και η επίδειξη της εγκράτειας ως εναλλακτικής συμπεριφοράς για την αποτελεσματική αυτοδιαχείριση και επικοινωνία.
Υλικό: Κείμενα Ανθολογίου «Ο γνωστικός βάτραχος» και «Τρεις συμβουλές»
Μεθοδολογία:
Άσκηση εγκράτειας με την χορήγηση γλυκών.
Τους προσφερόταν ένα γλυκό το οποίο μπορούσαν να φάνε αμέσως. Όποιος μπορούσε να συγκρατηθεί στην αρχή για μία ώρα και αργότερα για δύο ώρες του προσφέρονταν δύο. Σταδιακά όλο και περισσότερα παιδιά κατάλαβαν το κέρδος της προσφοράς και συγκρατιόνταν.
Ασκήσεις εγκράτειας με στόχους: π.χ. θα δουλέψουμε για 10΄ χωρίς να μιλάμε ή θα τελειώσουμε αυτή την άσκηση και μετά θα ζωγραφίσουμε. Για να μάθουν να αυτοδιαχειρίζονται έχουμε ένα αναρτημένο ρολόι στην τάξη.
Διαβάζουμε το κείμενο «Ο γνωστικός βάτραχος» και σχολιάζουμε τις απόψεις των ηρώων και τα πιθανά αποτελέσματα των πράξεων τους.
Συζητούν στην τάξη τις δικές τους περιπτώσεις βιαστικής απόφασης που το μετάνιωσαν. Δίνουν διαφορετικές εκβάσεις σε μια αρχινισμένη ιστορία.
Γράφουν κείμενο με αφορμή ένα πραγματικό περιστατικό που συνέβη στο σχολείο, με θέμα: «Τι θα συμβεί αν ένα παιδί πήγαινε στην παιδική χαρά χωρίς την άδεια των δικών του». Αναφέρουν ότι μπορεί να χανόταν, να το έκλεβαν, να ανησυχούσαν οι δικοί του, να το έψαχναν και να καλούσαν την αστυνομία, να το πατούσε αυτοκίνητο, να είχε κάποιο ατύχημα μέσα στην παιδική χαρά ή να μη συνέβαινε τίποτα απ’ αυτά.
Διαβάζουμε το κείμενο «Τρεις συμβουλές» και σχολιάζουν τις συμβουλές και τα αποτελέσματα των πράξεων του ήρωα.
Δραματοποιούν το παραμύθι και ζωγραφίζουν ότι τους άρεσε.
ΑΥΤΟΠΕΠΟΙΘΗΣΗ
Σκοπός: Η συνειδητοποίηση και αποδοχή της μοναδικότητας του καθενός και η ανάπτυξη διεκδικητικής προσωπικότητας.
Υλικό:
Παραμύθι «Το παραπονεμένο Αρκουδάκι» από το βιβλίο «Καλημέρα Ειρήνη», «Βιντεοκασέτα «Ντάμπο το ελεφαντάκι».
Μεθοδολογία:
Διαβάζουμε στο παραμύθι για ένα αρκουδάκι που είχε μεγάλα αυτιά. Το γεγονός αυτό τον στεναχωρούσε και τον εμπόδιζε να χαρεί τη ζωή. Από ένα όμως περιστατικό αποδείχτηκε ότι αυτό ήταν προκατάληψη δική του και όχι των φίλων του.
Συζήτηση στην τάξη για την άποψη του ήρωα και τις δικές τους προκαταλήψεις. Αναφέρουν τα δικά τους περιστατικά που στεναχωρήθηκαν γιατί παρανόησαν τις προθέσεις των άλλων. Με αφορμή ένα περιστατικό εστιάζουμε τη συζήτηση στα προβλήματα και στα συναισθήματα των παιδιών που έχουμε από την Αλβανία.
Δραματοποιούν μια απλή ιστορία στα ελληνικά, αγγλικά και αλβανικά με σκοπό την ενίσχυση της αυτοπεποίθησης των Αλβανοπαίδων. Η περίοδος αυτή συμπίπτει με την παραμονή των Χριστουγέννων οπότε και τα παιδιά αλβανικής καταγωγής φέρνουν πληροφορίες από τα ήθη και έθιμα της περιοχής τους.
Παρακολουθούν τη βιντεοκασέτα.
Σχολιάζουν τις πράξεις και τα συναισθήματα των ηρώων. Καταλαβαίνουν ότι ο Ντάμπο ξεπέρασε το πρόβλημά του όταν συνειδητοποίησε ότι η διαφορετικότητά του δεν είναι μειονέκτημα αλλά πλεονέκτημα.
Δραματοποιούν τμήματα της ιστορίας και ζωγραφίζουν ότι τους άρεσε.
Τοποθετούν φωτογραφίες τους στον πίνακα ανακοινώσεων όπου οι άλλοι περιγράφουν μόνο τα πλεονεκτήματά τους.
Συμπληρώνουν τις προτάσεις με σκοπό να αισθάνονται όλοι άνετα στην τάξη.
11η Πρόταση: Λέμε τη γνώμη μας και ας είναι λάθος. Από τα λάθη θα μάθουμε.
12η Πρόταση: Αποφεύγουμε τον χαρακτηρισμό του παιδιού, όταν κάνει κάτι που ενοχλεί τους άλλους, αλλά σχολιάζουμε πάντα πως αισθάνονται οι άλλοι από την πράξη του.
ΑΛΛΗΛΟΒΟΗΘΕΙΑ
Σκοπός: Η κατανόηση των αποτελεσμάτων της πράξης της αλληλοβοήθειας στον εαυτό μας και στους άλλους.
Υλικό:
Κείμενο 1ου τεύχους γλώσσας «ο Δημητράκης θέλει να του εξηγούν». Κείμενα Ανθολογίου: «Πώς ένα άλογο και ένας σπουργίτης βοηθούν ο ένας τον άλλον», «Ένα τσαμπί σταφύλι», «Η μυρμηγκοφωλιά».
Μεθοδολογία:
Συζήτηση στην τάξη:
Πότε βοηθήσατε κάποιον και πως αισθανθήκατε;
Ποιους μπορούμε να βοηθήσουμε και πώς.
Διαβάζουν τα κείμενα και έχουν επιλέξει.
Σχολιάζουν τις πράξεις των ηρώων και τα αποτελέσματά τους.
Δραματοποίηση και ζωγραφική.
Παίζουν ομαδικά παιχνίδια στην αυλή του σχολείου.
Προσφέρουν τα χρήματα του ταμείου τους για τους πρόσφυγες των πολέμων στην Ύπατη Αρμοστεία.
ΦΙΛΙΑ
Σκοπός: Η κατανόηση της έννοιας της φιλίας και των συνεπειών της στη ζωή μας, καθώς και η παρουσίαση τρόπων προσέγγισης των άλλων με άξονα την ψυχική μας ηρεμία και τη συνεργασία.
Υλικό:
«Ο Μικρός Πρίγκιπας» του Antoine De Saint-Exupery (είχαν παρακολουθήσει πέρσυ και την παράσταση στο θέατρο).
Μεθοδολογία:
Συζήτηση στην τάξη: «Τι τους θέλουμε τους φίλους»
Γράφουν κείμενο: «Πώς κάνουμε φίλους»
Αναφέρουν ότι…… πηγαίνω κοντά του και του πιάνω κουβέντα. Μετά του λέω «θες να γίνουμε φίλοι;» ή για να τον κάνω φίλο πρέπει πρώτα να τον γνωρίσω, να του κάνω και να μου κάνει κάτι καλό, να μη ζηλεύουμε ο ένας τον άλλο και να τα πάμε καλά στην πορεία……
Διαβάζουμε το κομμάτι από το Μικρό Πρίγκιπα που κάνει φίλη την αλεπού.
Συζητούν τον τρόπο με τον οποίο γίνονται φίλοι οι ήρωες.
Δραματοποιούν την σκηνή και την ζωγραφίζουν.
Συζήτηση στην τάξη με αφορμή ένα «Σκέφτομαι και γράφω: Τι θα ήθελα πιο πολύ και γιατί» μια μαθήτρια έγραψε ότι… αυτό που θέλω πιο πολύ στη ζωή μου είναι να με έχει φίλη η Μαίρη, γιατί εγώ όλα της τα χαρίζω και αυτή για λίγο με έχει φίλη και μετά λέει και στις άλλες να μη με έχουν… Συζητήσαμε το θέμα στην τάξη και ακούστηκαν πολλές ιδέες όπως:εγώ δεν μπορώ να σε βοηθάω γιατί θα αισθανόμουν όπως εσύ ή γιατί επιμένεις να θέλεις να την κάνεις φίλη με το ζόρι αφού βλέπεις ότι δεν σου φέρεται σωστά. Μπορείς να στραφείς σε άλλα παιδιά της τάξης. Μετά από αυτό εγώ ρώτησα: «Ποιος θα ήθελε να ήταν φίλος με τη Βασιλική;» και απάντησαν τα περισσότερα παιδιά της τάξης θετικά. Η Βασιλική ήταν πλέον χαρούμενη.
Κάνουμε κοινωνιόγραμμα για να το χρησιμοποιήσουμε στις ομάδες εργασίας και στην ταξινόμηση των θρανίων. Διαπιστώνουν ότι ένα συμμαθητή τους, που έχει προβλήματα συμπεριφοράς δεν τον θέλει κανείς. Αποφασίζουν να κάτσουν μαζί του εκ περιτροπής όλοι. Έτσι λύνεται και ένα άλλο πρόβλημα που έχουν. Είναι 25 και ένας θα καθόταν πάντα μόνος στο θρανίο. Από το κοινωνιόγραμμα ανακαλύπτουν ότι δημοφιλή είναι τα ήρεμα παιδιά και όχι αυτά που θέλουν να είναι αρχηγοί και να επιβάλλονται στους άλλους, ειδικά στα παιχνίδια. Με αφορμή προβλήματα που αντιμετωπίζουν στο διάλειμμα ρωτήσαμε τα πιο δημοφιλή παιδιά να μας πουν πώς «μπαίνουν» στα παιχνίδια. Μας είπαν ότι: δεν μπαίνουν ποτέ με τη βία. Ρωτάνε αν τους θέλουν και ή απομακρύνονται ή περιμένουν υπομονετικά, ώσπου κάποιος φίλος τους να τους φωνάξει να μπουν μέσα.
ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ
Για να συνοψίσουμε και να αξιολογήσουμε το πρόγραμμα:
α. Παρακολουθούν τη βιντεοκασέτα «Ο Βασιλιάς των λιονταριών».
Μετά την παρακολούθηση κάνουν:
Πατέρας: καλός, γενναίος, στοργικός.
Παιδί: καλό, αφελές, παρορμητικό.
Αγριογούρουνο: καλός φίλος, καλοπερασάκιας.
Ύαινες: ύπουλες, κόλακες.
β. Συμπληρώνουν ένα φύλλο αξιολόγησης:
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Everard, B. K.& Morris, G. (1999). Αποτελεσματική Εκπαιδευτική Διοίκηση, (μτφρ. Κίκιζας Δ.) Πάτρα: Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο.
Goleman, D. (1998). Η συναισθηματική νοημοσύνη. (μτφρ. Παπασταύρου Α.) Αθήνα: Ελληνικά γράμματα.
Goleman, D. (2000) Η Συναισθηματική Νοημοσύνη στο Χώρο της Εργασίας. (μτφρ. Μεγαλούδη Φ.) Αθήνα: Ελληνικά γράμματα.
Gordon, T. (1999). Ο αποτελεσματικός δάσκαλος. (μτφρ.Β. Κοντογιώργος, Π. Ορφανίδης Αθήνα: Ευρωσπουδή Εκπαιδευτήρια «Κωστέα – Γείτονα».
Josien M., Βαγιάτης Γ., Γιαννουλέας Μ. (1995). Η επικοινωνία μέσα και έξω από τον εργασιακό χώρο. Αθήνα: Εκδόσεις Ελληνικά γράμματα
Κοσμίδου, Χ. & Γαλανουδάκη, Α.(1996). Συμβουλευτική. Αθήνα: Π.Ασημάκης
Κουλουμπαρίτση Α. (2000). Ομάδες Σχέσεων και Συνεργασίας: Ο σχεδιασμός και η εφαρμογή ενός προγράμματος για την ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων στο Δημοτικό Σχολείο. Περιοδικό: Σύγχρονη Εκπαίδευση, Τεύχος 112.
Kydd L, Crawford M, Riches C (1999) Professional development for educational management, The Open University
Μακρή-Μπότσαρη, Ε. (2001) Αυτοαντίληψη και Αυτοεκτίμηση. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα
Μαλικιώζη – Λοϊζου, Μ. (2001). Η συμβουλευτική ψυχολογία στην εκπαίδευση.Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα
Μαλικιώζη – Λοϊζου, Μ. (2002) Η σπουδαιότητα της επικοινωνίας για τη διδασκαλία και τη μάθηση. Στο: Συμπόσιο- επιμορφωτικό σεμινάριο: Μάθηση και διδασκαλίας: Σύγχρονες ερευνητικές προσεγγίσεις. Ευρωπαϊκό πολιτιστικό κέντρο Δελφών 18- 20 / 12/ 1998. Αθήνα: Κέντρο εκπαιδευτικής έρευνας
Μάνος, Κ. (1997) Η Συμβουλευτική στην Εκπαίδευση, Θεωρία, Έρευνα τ. Α΄ Αθήνα
Μάνος, Κ. (1997) Η Συμβουλευτική στην Εκπαίδευση, Πρακτικό Μέρος τ. Β΄ Αθήνα
Riches, C. (1994). Communication. Στο: Bush T. & West – Burnham J..The principles of educational management. Pearson Education Limited
Σημείωση: Το σχέδιο εργασίας δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Ανοικτό Σχολείο» Τ.89/ 2003
[1] Η κ. Σπυριδούλα Κατσιφή κάνει Μεταπτυχιακές σπουδές στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών σε θέματα Διοίκησης Ανθρώπινων Πόρων.
Πρόσφατη Ενημέρωση για [1]: Από το σχ. έτος 2011-12, είναι Σχολική Σύμβουλος 1ης Εκπαιδευτικής Περιφέρειας Ν. Βοιωτίας.
[2] Τα παιδιά ονόμασαν τους «κανόνες της τάξης» ως τις «προτάσεις της κανονίτσας».
Πηγή
«ΚΑΤΑΝΟΩΝΤΑΣ ΤΑ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΤΑΞΗ»
Τάξη Β΄ 5ο Δημοτικό Σχολείο Χολαργού
Δασκάλα: Κατσιφή Σπυριδούλα [1]
ΣΚΟΠΟΣ: Η αυτεπίγνωση των συναισθημάτων των μαθητών και ο έλεγχος τους και η κατανόηση των συναισθημάτων των συμμαθητών τους, με αποτέλεσμα την επικοινωνία, την συνεργασία και τη λύση των συγκρούσεων στο σχολείο.
Συναισθήματα και Συμπεριφορές που επεξεργαστήκαμε:
Θυμό, Φόβο, Λύπη,
Ενσυναίσθηση, Παρόρμηση- Εγκράτεια,
Αυτοπεποίθηση, Αλληλοβοήθεια, Φιλία.
Διάρκεια επεξεργασίας: Τρεις μήνες, από τις 20 Σεπτεμβρίου ως τις 20 Δεκεμβρίου του 2002, στα πλαίσια της Ευέλικτης Ζώνης.
Υλικό:Βιβλία Γλώσσας και Ανθολογίου Β΄τάξης, Παραμύθια, Βιντεοκασέτες, θέατρο, εικόνες με συναισθήματα.
Γενική Μεθοδολογία:
- Χωρισμός σε ομάδες για ανάληψη συναισθήματος και εξεύρεση κειμένων.
- Συζήτηση στην τάξη.
- Γραπτή αναφορά των συναισθημάτων τους και των συμπεριφορών τους.
- Επίδειξη συναισθήματος.
- Διάβασμα κειμένων και σχολιασμός τους.
- Δραματοποίηση και ζωγραφική των κειμένων ή τμημάτων τους.
- Παρακολούθηση βιντεοκασέτας και ανάλυση καταστάσεων.
- Ομαδικά παιχνίδια στην αυλή ή στην τάξη.
- Αξιολόγηση.
Σκοπός: Η αποτελεσματική επικοινωνία, αφού ανακαλύψουν τις αιτίες του θυμού και συνειδητοποιήσουν την κατάσταση τους όταν είναι υπό την επήρεια του και βρουν τους τρόπους που θα το ελέγξουν.
Υλικό: Κείμενο του 2ου τεύχους της Γλώσσας «Μια πεισματάρα οικογένεια», κείμενο Ανθολογίου «Δυο κατσίκες σ’ ένα γεφύρι» και «Ο θυμωμένος Άρθουρ» του Hiawyn Dram.
Μεθοδολογία:
Συζήτηση στην τάξη:Πότε νιώσατε το συγκεκριμένο συναίσθημα.
Ποιοι παράγοντες είχαν συμβάλλει.
Πώς ήταν το σώμα σας.
Επίδειξη συναισθήματος:
Παίζουν και ζωγραφίζουν τον εαυτό τους θυμωμένο και αποφασίζουν ότι στο θυμό ταιριάζει το χρώμα: Κόκκινο
Γράφουν κείμενο «Όταν θυμώνω»
Αναφέρουν πώς αισθάνονται, πώς είναι το σώμα τους , τι θέλουν να κάνουν και τι κάνουν, πώς ηρεμούν.
Διαβάζονται στην τάξη: (Περιληπτικά αναφέρω αυτά που γράφουν)
Όταν θυμώνω κοκκινίζω, σφίγγω τις γροθιές μου, τα δόντια μου, χτυπώ τα πόδια μου, δαγκώνω τα ρούχα και τα παιχνίδια μου. Αισθάνομαι σαν γορίλας, ηφαίστειο, κόλαση, μάγισσα, ταύρος, ρινόκερος, ρομπότ που θέλει να τα διαλύσει όλα και αεροπλάνο που θέλει να απογειωθεί. Θέλω να χτυπήσω αυτόν που με θύμωσε, να πετάξω ή να σπάσω τα παιχνίδια μου ή άλλα αντικείμενα. Άλλες φορές προσπαθώ να ανταποδώσω και άλλες κλείνομαι στο δωμάτιό μου, ανακατεύω τα πράγματά μου, τα πετάω και τα σπάω, σκίζω τις ζωγραφιές μου. Ηρεμώ όταν σκέφτομαι ότι μπορεί να χαλάσω τα παιχνίδια μου, βγαίνω να παίξω ποδόσφαιρο, παίζω στο δωμάτιό μου με τα παιχνίδια μου ή συναρμολογώ, διαβάζω, ακούω μουσική, βλέπω τηλεόραση, θυμάμαι ευχάριστα πράγματα, κάνω όνειρα για το μέλλον, ζητάω συγγνώμη.
Φωτογραφίζονται θυμωμένα.
Διαβάζουν τα κείμενα που έχουν επιλέξει.
Σχολιάζουν τα συναισθήματα των ηρώων.
Δραματοποιούν τα κείμενα.
Ζωγραφίζουν οτιδήποτε τους έκανε εντύπωση απ’ αυτά.
Συζητούν στην τάξη «Γιατί θυμώνουμε στο σχολείο και πώς αντιμετωπίζονται καλύτερα τα προβλήματα»
Ανάφεραν περιπτώσεις που θυμώνουν, όπως όταν τους ενοχλούν στο παιχνίδι, δεν τους έχουν φίλους, τους βρίζουν και τους χτυπούν, τους παίρνουν τα πράγματά τους. Πρότειναν διάφορους τρόπους αντιμετώπισης του θυμού, όπως να ανταποδίδεις τα ίσα, να απομακρύνεσαι, στεναχωρημένος, να τους αγνοείς γιατί δεν αξίζει να ασχολείσαι με αυτόν που δεν ταιριάζεις, να κάνεις κάτι που θα σε ηρεμήσει, να το λες στη δασκάλα σου. Με τη συζήτηση συνειδητοποίησαν ότι με τα αντίποινα δεν λύνεται το πρόβλημα, ούτε αν εγκαταλείπουν αμαχητί.
Μου πρότειναν να λύνω τα προβλήματα όταν μπαίνουμε στην τάξη για το μάθημα και εγώ τους είπα ότι μπορώ να τους διαθέτω μόνο 5΄λεπτά στο επόμενο διάλειμμα. Αυτό δεν τους ικανοποίησε και πρότειναν να λύνουν τα προβλήματα στο διάλειμμα μεταξύ τους, αμέσως όταν μαλώνουν. Διαφώνησαν όμως για το ποιος θα ήταν ο «δικαστής» και αποφάσισαν να είναι αλφαβητικά δύο παιδιά τη βδομάδα. Επίσης φτιάξαμε το «γραμματοκιβώτιο» της τάξης για προβλήματα που δεν μπορούν λυθούν ή δεν μπορούν να ειπωθούν επώνυμα, έτσι ώστε να συζητηθούν στην τάξη. Σκεφτήκαμε να καταγράψουμε τις σκέψεις μας που θα βοηθούσαν στην καλυτέρευση των σχέσεων μας. Έτσι αρχίσαμε να γράφουμε:
«Οι προτάσεις της Κανονίτσας [2]».
1η Πρόταση: Αποφεύγουμε να θυμώνουμε και λύνουμε τις διαφορές μας με συζήτηση.
2η Πρόταση: Προτού αρχίσουμε τον καυγά σκεφτόμαστε μήπως φταίμε εμείς, ή δεν καταλαβαίνουμε τι μας λέει ο άλλος.
3η Πρόταση: Και να έχουμε δίκιο, αποφεύγουμε τον καυγά, γιατί μπορεί να έχει άσχημα αποτελέσματα.
4η Πρόταση: Συζητάμε το θέμα με τους δικαστές.
Κάνουμε παιχνίδια προσομοίωσης θυμού στην τάξη.
ΦΟΒΟΣ
Σκοπός: Η εκλογίκευση του φόβου και η υπέρβαση του, αφού ανακαλύψουν τις αιτίες του φόβου και συνειδητοποιήσουν την κατάσταση τους, όταν είναι υπό την επήρεια του φόβου.
Υλικό: Κείμενο 1ου τεύχους Γλώσσας «Μόνος στο σπίτι» και «Φοβάμαι» εκδόσεις Μοντέρνοι καιροί.
Μεθοδολογία:
Συζήτηση στην τάξη:
Πότε νιώσατε το συγκεκριμένο συναίσθημα.
Ποιοι παράγοντες είχαν συμβάλλει.
Πώς ήταν το σώμα σας.
Επίδειξη συναισθήματος:
Παίζουν και ζωγραφίζουν τους φόβους τους και αποφασίζουν ότι στο φόβο ταιριάζει το χρώμα: Κίτρινο.
Γράφουν κείμενο «Όταν φοβάμαι» όπου αναφέρουν πότε φοβήθηκαν, πώς ένιωσαν και πώς ξεπέρασαν το φόβο τους.
(Περιληπτικά αναφέρω τις σκέψεις τους)
Φοβάμαι όταν πάω να κοιμηθώ και είναι σκοτεινά, είμαι μόνος στο σπίτι ή στο δωμάτιο ή βλέπω ταινίες τρόμου. Τρέμω σαν ποντίκι, σαν ζελές στο πιάτο, κλαίω, νιώθω άσχημα, το σώμα μου σκληραίνει και βαραίνει σαν να με πονάει. Ξεπερνώ το φόβο μου όταν ανάβω το φως, σκεπάζομαι ολόκληρος, κρύβομαι, προσπαθώ να σκεφτώ λογικά, φτιάχνω φανταστικές εικόνες στο μυαλό μου για να πολεμήσω αυτό που φοβάμαι, σκέφτομαι άλλα ευχάριστα πράγματα, παίζω με τα παιχνίδια μου, ανοίγω την τηλεόραση, φωνάζω τους δικούς μου, σφίγγομαι να κοιμηθώ αγκαλιάζοντας ένα κουκλάκι που αγαπώ.
Φωτογραφίζονται μιμούμενα το φόβο τους.
Διαβάζουν τα κείμενα που έχουν επιλέξει.
Σχολιάζουν τον τρόπο που συμπεριφέρονται οι ήρωες.
Δραματοποιούν τα κείμενα.
Ζωγραφίζουν οτιδήποτε τους έκανε εντύπωση απ’ αυτά.
Συζητούν στην τάξη «Τι φοβάμαι και πώς να το ξεπεράσω»
Ανέφεραν ότι φοβούνται τους κλέφτες, τις ταινίες τρόμου, το σκοτάδι, το σεισμό, το σκελετό, το τρενάκι τρόμου, τα φαντάσματα, το διάβολο, το δράκουλα, τον γκρεμό, τα έντομα όπως αράχνες και κατσαρίδες, τα ερπετά, τους σκύλους, τα ζώα της ζούγκλας, τους καρχαρίες.
Μετά άρχισαν την εκλογίκευση των φόβων που με άφησε άφωνη.
Χαρακτηριστικά αναφέρω τη συζήτηση για το διάβολο.
_ Όταν λες διάβολο το εννοείς;
_ Κάποιον κακό.
_ Τον έχεις δει; Υπάρχει στην πραγματικότητα;
_ Όχι.
_ Τότε πως φοβάσαι κάτι που δεν υπάρχει; Πού τον είδες;
_ Τον είδα σε εικόνα της εκκλησίας.
_ Αν σου έλεγαν να ζωγραφίσεις έναν άνθρωπο κακό, πώς θα τον ζωγράφιζες;
_ Μαύρο, που να βγάζει φωτιά από το στόμα, με σηκωμένες τις τρίχες της κεφαλής του, με νύχια μακριά και βρόμικο.
_ Α! κατάλαβες τώρα τι έχουν ζωγραφίσει στην εικόνα; Το κακό. Άρα δεν υπάρχει διάβολος, είναι μόνο ζωγραφιά!
ΛΥΠΗ
Στόχος: Η επίγνωση του συναισθήματος της λύπης και της επίδρασης της στο σώμα και στη συμπεριφορά και η αισιόδοξη αντιμετώπιση της ζωής.
Υλικό: Παραμύθι «Η ηλιοστάλαχτη» της Ζωής Βαλάση Μεθοδολογία: Συζήτηση στην τάξη:
Πότε νιώσατε το συγκεκριμένο συναίσθημα.Ποιοι παράγοντες είχαν συμβάλλει.
Πώς ήταν το σώμα σας.
Επίδειξη συναισθήματος:
Παίζουν και ζωγραφίζουν τη λύπη τους και αποφασίζουν ότι της ταιριάζει το γκρι χρώμα.
Φωτογραφίζονται λυπημένα τα παιδιά.
Διαβάζουμε το παραμύθι.
Σχολιάζουν τα συναισθήματα και τις συμπεριφορές των ηρώων και τον τρόπο που αντιμετωπίζουν τις καταστάσεις.
Δραματοποιούν το παραμύθι.
Ζωγραφίζουν οποιαδήποτε σκηνή τους εντυπωσίασε.
Συζήτηση στην τάξη με θέμα: «Πώς να αντιμετωπίσουμε μια κατάσταση που μας προκάλεσε έντονη λύπη»
Προτάσεις παιδιών:
Υπομονή ώσπου να περάσουν οι πρώτες στιγμές, σκέψεις ευχάριστων στιγμών, παρακολούθηση τηλεόρασης, παιχνίδι, τηλέφωνο σε φίλους, συζήτηση με τους γονείς.
ΕΝΣΥΝΑΙΣΘΗΣΗ
Σκοπός: Η κατανόηση των συναισθημάτων των συμμαθητών τους, με αποτέλεσμα την επικοινωνία, την συνεργασία και τη λύση των συγκρούσεων στο σχολείο.
Υλικό: Κείμενο Ανθολογίου «Ο Γιαννάκης και ο Φλοξ»
COLOR CARDS: EMOTION
Θεατρική παράσταση: «Αν εγώ ήμουν εσύ» θεάτρου Καλλιθέας.
Μεθοδολογία:
Διαβάζουν το κείμενο του Ανθολογίου και σχολιάζουν τις συμπεριφορές και τα συναισθήματα των ηρώων.
Δραματοποιούν και ζωγραφίζουν σκηνές του κειμένου.
Συζήτηση στην τάξη: «Από ποια σημάδια καταλαβαίνουμεπώς αισθάνονται οι άλλοι;»
Ανάφεραν τον τόνο της φωνής, την έκφραση του προσώπου, τη στάση του σώματος, τον τρόπο ομιλίας καθώς και τη σιωπή. Συνειδητοποίησαν ότι τα συναισθήματα δε λέγονται πάντα αλλά καταλαβαίνονται. Επίσης ότι οι άλλοι αισθάνονται όπως εμείς, άρα ότι δε θέλουμε να μας κάνουν, ισχύει και για τους άλλους. Επομένως, θα καταλάβω τους άλλους αν καταλάβω εμένα.
Γράφουν κείμενο: «Τι δεν μου αρέσει να μου κάνουν»
Έγραψαν περιληπτικά ότι δεν τους αρέσει: να τους διατάζουν τι να κάνουν στα παιχνίδια, να διαχειρίζονται τα πράγματά τους χωρίς την άδεια τους, να τους πειράζουν, ενοχλούν, κοροϊδεύουν, βρίζουν, μαλώνουν, χτυπάνε, λένε ψέματα, προσβάλλουν, να μη γίνεται το δικό τους, να παραβιάζουν τους κανόνες τους παιχνιδιού.
Αναγνωρίζουν από καρτέλες τα συναισθήματατων προσώπων και φαντάζονται γεγονότα που μπορεί να τους τα δημιούργησαν.
Κατά τη διάρκεια της επεξεργασίας της ενσυναίσθησης στο «Σκέφτομαι και γράφω» σχολιάζουν εικόνες με συμπεριφορές.
Παρακολουθούν τη θεατρική παράσταση: «Αν ήμουν εσύ εγώ»
Σχολιάζουν την άλλη μέρα την παράσταση και συμπληρώνουν
«Τις προτάσεις της Κανονίτσας»
5η Πρόταση: Τα πράγματα του άλλου ανήκουν σε αυτόν και τα διαχειρίζεται όπως θέλει.
6η Πρόταση: Συμπεριφερόμαστε στους συμμαθητές μας όπως ακριβώς θέλουμε να μας συμπεριφέρονται εκείνοι.
7η Πρόταση: Παίζουμε με κάποιον αν θέλει και αυτός.
8η Πρόταση: Όταν κάποιος μιλάει, τον κοιτάζουμε στα μάτια και τον ακούμε προσεκτικά.
9η Πρόταση: Παίρνουμε το λόγο για να συμμετέχουμε στη συζήτηση.
10η Πρόταση: Όταν κάποιος έχει παράπονο από εμάς, επαναλαμβάνουμε το παράπονό του για να το κατανοήσουμε καλύτερα.
ΠΑΡΟΡΜΗΣΗ-ΕΓΚΡΑΤΕΙΑ
Σκοπός: Η συνειδητοποίηση παρορμητικών καταστάσεων και των αποτελεσμάτων τους και η επίδειξη της εγκράτειας ως εναλλακτικής συμπεριφοράς για την αποτελεσματική αυτοδιαχείριση και επικοινωνία.
Υλικό: Κείμενα Ανθολογίου «Ο γνωστικός βάτραχος» και «Τρεις συμβουλές»
Μεθοδολογία:
Άσκηση εγκράτειας με την χορήγηση γλυκών.
Τους προσφερόταν ένα γλυκό το οποίο μπορούσαν να φάνε αμέσως. Όποιος μπορούσε να συγκρατηθεί στην αρχή για μία ώρα και αργότερα για δύο ώρες του προσφέρονταν δύο. Σταδιακά όλο και περισσότερα παιδιά κατάλαβαν το κέρδος της προσφοράς και συγκρατιόνταν.
Ασκήσεις εγκράτειας με στόχους: π.χ. θα δουλέψουμε για 10΄ χωρίς να μιλάμε ή θα τελειώσουμε αυτή την άσκηση και μετά θα ζωγραφίσουμε. Για να μάθουν να αυτοδιαχειρίζονται έχουμε ένα αναρτημένο ρολόι στην τάξη.
Διαβάζουμε το κείμενο «Ο γνωστικός βάτραχος» και σχολιάζουμε τις απόψεις των ηρώων και τα πιθανά αποτελέσματα των πράξεων τους.
Συζητούν στην τάξη τις δικές τους περιπτώσεις βιαστικής απόφασης που το μετάνιωσαν. Δίνουν διαφορετικές εκβάσεις σε μια αρχινισμένη ιστορία.
Γράφουν κείμενο με αφορμή ένα πραγματικό περιστατικό που συνέβη στο σχολείο, με θέμα: «Τι θα συμβεί αν ένα παιδί πήγαινε στην παιδική χαρά χωρίς την άδεια των δικών του». Αναφέρουν ότι μπορεί να χανόταν, να το έκλεβαν, να ανησυχούσαν οι δικοί του, να το έψαχναν και να καλούσαν την αστυνομία, να το πατούσε αυτοκίνητο, να είχε κάποιο ατύχημα μέσα στην παιδική χαρά ή να μη συνέβαινε τίποτα απ’ αυτά.
Διαβάζουμε το κείμενο «Τρεις συμβουλές» και σχολιάζουν τις συμβουλές και τα αποτελέσματα των πράξεων του ήρωα.
Δραματοποιούν το παραμύθι και ζωγραφίζουν ότι τους άρεσε.
ΑΥΤΟΠΕΠΟΙΘΗΣΗ
Σκοπός: Η συνειδητοποίηση και αποδοχή της μοναδικότητας του καθενός και η ανάπτυξη διεκδικητικής προσωπικότητας.
Υλικό:
Παραμύθι «Το παραπονεμένο Αρκουδάκι» από το βιβλίο «Καλημέρα Ειρήνη», «Βιντεοκασέτα «Ντάμπο το ελεφαντάκι».
Μεθοδολογία:
Διαβάζουμε στο παραμύθι για ένα αρκουδάκι που είχε μεγάλα αυτιά. Το γεγονός αυτό τον στεναχωρούσε και τον εμπόδιζε να χαρεί τη ζωή. Από ένα όμως περιστατικό αποδείχτηκε ότι αυτό ήταν προκατάληψη δική του και όχι των φίλων του.
Συζήτηση στην τάξη για την άποψη του ήρωα και τις δικές τους προκαταλήψεις. Αναφέρουν τα δικά τους περιστατικά που στεναχωρήθηκαν γιατί παρανόησαν τις προθέσεις των άλλων. Με αφορμή ένα περιστατικό εστιάζουμε τη συζήτηση στα προβλήματα και στα συναισθήματα των παιδιών που έχουμε από την Αλβανία.
Δραματοποιούν μια απλή ιστορία στα ελληνικά, αγγλικά και αλβανικά με σκοπό την ενίσχυση της αυτοπεποίθησης των Αλβανοπαίδων. Η περίοδος αυτή συμπίπτει με την παραμονή των Χριστουγέννων οπότε και τα παιδιά αλβανικής καταγωγής φέρνουν πληροφορίες από τα ήθη και έθιμα της περιοχής τους.
Παρακολουθούν τη βιντεοκασέτα.
Σχολιάζουν τις πράξεις και τα συναισθήματα των ηρώων. Καταλαβαίνουν ότι ο Ντάμπο ξεπέρασε το πρόβλημά του όταν συνειδητοποίησε ότι η διαφορετικότητά του δεν είναι μειονέκτημα αλλά πλεονέκτημα.
Δραματοποιούν τμήματα της ιστορίας και ζωγραφίζουν ότι τους άρεσε.
Τοποθετούν φωτογραφίες τους στον πίνακα ανακοινώσεων όπου οι άλλοι περιγράφουν μόνο τα πλεονεκτήματά τους.
Συμπληρώνουν τις προτάσεις με σκοπό να αισθάνονται όλοι άνετα στην τάξη.
11η Πρόταση: Λέμε τη γνώμη μας και ας είναι λάθος. Από τα λάθη θα μάθουμε.
12η Πρόταση: Αποφεύγουμε τον χαρακτηρισμό του παιδιού, όταν κάνει κάτι που ενοχλεί τους άλλους, αλλά σχολιάζουμε πάντα πως αισθάνονται οι άλλοι από την πράξη του.
ΑΛΛΗΛΟΒΟΗΘΕΙΑ
Σκοπός: Η κατανόηση των αποτελεσμάτων της πράξης της αλληλοβοήθειας στον εαυτό μας και στους άλλους.
Υλικό:
Κείμενο 1ου τεύχους γλώσσας «ο Δημητράκης θέλει να του εξηγούν». Κείμενα Ανθολογίου: «Πώς ένα άλογο και ένας σπουργίτης βοηθούν ο ένας τον άλλον», «Ένα τσαμπί σταφύλι», «Η μυρμηγκοφωλιά».
Μεθοδολογία:
Συζήτηση στην τάξη:
Πότε βοηθήσατε κάποιον και πως αισθανθήκατε;
Ποιους μπορούμε να βοηθήσουμε και πώς.
Διαβάζουν τα κείμενα και έχουν επιλέξει.
Σχολιάζουν τις πράξεις των ηρώων και τα αποτελέσματά τους.
Δραματοποίηση και ζωγραφική.
Παίζουν ομαδικά παιχνίδια στην αυλή του σχολείου.
Προσφέρουν τα χρήματα του ταμείου τους για τους πρόσφυγες των πολέμων στην Ύπατη Αρμοστεία.
ΦΙΛΙΑ
Σκοπός: Η κατανόηση της έννοιας της φιλίας και των συνεπειών της στη ζωή μας, καθώς και η παρουσίαση τρόπων προσέγγισης των άλλων με άξονα την ψυχική μας ηρεμία και τη συνεργασία.
Υλικό:
«Ο Μικρός Πρίγκιπας» του Antoine De Saint-Exupery (είχαν παρακολουθήσει πέρσυ και την παράσταση στο θέατρο).
Μεθοδολογία:
Συζήτηση στην τάξη: «Τι τους θέλουμε τους φίλους»
Γράφουν κείμενο: «Πώς κάνουμε φίλους»
Αναφέρουν ότι…… πηγαίνω κοντά του και του πιάνω κουβέντα. Μετά του λέω «θες να γίνουμε φίλοι;» ή για να τον κάνω φίλο πρέπει πρώτα να τον γνωρίσω, να του κάνω και να μου κάνει κάτι καλό, να μη ζηλεύουμε ο ένας τον άλλο και να τα πάμε καλά στην πορεία……
Διαβάζουμε το κομμάτι από το Μικρό Πρίγκιπα που κάνει φίλη την αλεπού.
Συζητούν τον τρόπο με τον οποίο γίνονται φίλοι οι ήρωες.
Δραματοποιούν την σκηνή και την ζωγραφίζουν.
Συζήτηση στην τάξη με αφορμή ένα «Σκέφτομαι και γράφω: Τι θα ήθελα πιο πολύ και γιατί» μια μαθήτρια έγραψε ότι… αυτό που θέλω πιο πολύ στη ζωή μου είναι να με έχει φίλη η Μαίρη, γιατί εγώ όλα της τα χαρίζω και αυτή για λίγο με έχει φίλη και μετά λέει και στις άλλες να μη με έχουν… Συζητήσαμε το θέμα στην τάξη και ακούστηκαν πολλές ιδέες όπως:εγώ δεν μπορώ να σε βοηθάω γιατί θα αισθανόμουν όπως εσύ ή γιατί επιμένεις να θέλεις να την κάνεις φίλη με το ζόρι αφού βλέπεις ότι δεν σου φέρεται σωστά. Μπορείς να στραφείς σε άλλα παιδιά της τάξης. Μετά από αυτό εγώ ρώτησα: «Ποιος θα ήθελε να ήταν φίλος με τη Βασιλική;» και απάντησαν τα περισσότερα παιδιά της τάξης θετικά. Η Βασιλική ήταν πλέον χαρούμενη.
Κάνουμε κοινωνιόγραμμα για να το χρησιμοποιήσουμε στις ομάδες εργασίας και στην ταξινόμηση των θρανίων. Διαπιστώνουν ότι ένα συμμαθητή τους, που έχει προβλήματα συμπεριφοράς δεν τον θέλει κανείς. Αποφασίζουν να κάτσουν μαζί του εκ περιτροπής όλοι. Έτσι λύνεται και ένα άλλο πρόβλημα που έχουν. Είναι 25 και ένας θα καθόταν πάντα μόνος στο θρανίο. Από το κοινωνιόγραμμα ανακαλύπτουν ότι δημοφιλή είναι τα ήρεμα παιδιά και όχι αυτά που θέλουν να είναι αρχηγοί και να επιβάλλονται στους άλλους, ειδικά στα παιχνίδια. Με αφορμή προβλήματα που αντιμετωπίζουν στο διάλειμμα ρωτήσαμε τα πιο δημοφιλή παιδιά να μας πουν πώς «μπαίνουν» στα παιχνίδια. Μας είπαν ότι: δεν μπαίνουν ποτέ με τη βία. Ρωτάνε αν τους θέλουν και ή απομακρύνονται ή περιμένουν υπομονετικά, ώσπου κάποιος φίλος τους να τους φωνάξει να μπουν μέσα.
ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ
Για να συνοψίσουμε και να αξιολογήσουμε το πρόγραμμα:
α. Παρακολουθούν τη βιντεοκασέτα «Ο Βασιλιάς των λιονταριών».
Μετά την παρακολούθηση κάνουν:
- Χαρακτηρισμό των ηρώων:
Πατέρας: καλός, γενναίος, στοργικός.
Παιδί: καλό, αφελές, παρορμητικό.
Αγριογούρουνο: καλός φίλος, καλοπερασάκιας.
Ύαινες: ύπουλες, κόλακες.
- Εντοπισμός των συναισθημάτων τους:
β. Συμπληρώνουν ένα φύλλο αξιολόγησης:
| 1 | Πότε λύνεις τη διαφορά σου με κάποιον που θύμωσε; | |
| α | Όταν κάθεσαι και μαλώνεις μαζί του και ό,τι προκύψει; | 0 |
| β | Όταν τον αποφεύγεις και την άλλη μέρα κουβεντιάζεις μαζί του το θέμα; | 17 |
| 2 | Όταν μαλώνεις στο διάλειμμα τι προτιμάς να κάνεις; | |
| α | Χτυπάς το παιδί; | 0 |
| β | Πηγαίνεις στους δικαστές; | 14 |
| γ | Πηγαίνεις στη δασκάλα; | 3 |
| 3 | Όταν κάποιος σε κοροϊδέψει τι κάνεις; | |
| α | Τον πιστεύεις και κάθεσαι και στεναχωριέσαι; | 1 |
| β | Τον αποφεύγεις; | 16 |
| γ | Μαλώνεις μαζί του; | 0 |
| 4 | Τι κάνεις για να μπεις σε ένα παιχνίδι που δεν σε θέλουν; | |
| α | Τους χαλάς το παιχνίδι; | 0 |
| β | Φεύγεις; | 6 |
| γ | Τους παρατηρείς και μπαίνεις όταν σε φωνάξουν; | 11 |
| 5 | Ο συμμαθητής σου δεν έχει γόμα: | |
| Του δίνεις; | ||
| Αν του δίνεις τι σκέφτεσαι: | ||
| α | Μπορεί να χρειαστώ και εγώ. | 5 |
| β | Στεναχωριέμαι που δεν έχει. | 8 |
| γ | Επειδή τον έχω φίλο. | 2 |
| δ | Πάντα του δίνω. | 12 |
| 6 | Ο συμμαθητής σου έχει μια ωραία γόμα και σου αρέσει πολύ. Τι κάνεις; | |
| α | Την παίρνεις κρυφά από την τσάντα. | 0 |
| β | Ζητάς από το συμμαθητή σου να τη δεις. | 15 |
| γ | Ζητάς από τους δικούς σου να σου την πάρουν. | 5 |
| 7 | Αγαπάς ένα γλυκό πάρα πολύ, αλλά ο γιατρός σου είπε να μην το φας. Εσύ όμως το βλέπεις λαχταριστό μπροστά σου. Τι θα κάνεις; | |
| α | Το τρως κρυφά. | 0 |
| β | Το θέλεις πολύ, αλλά δεν το παίρνεις. | 17 |
| 8 | Μάλωσες με κάποιο παιδί και δεν το παίζεις στο παιχνίδι. Όμως εκείνο κάθεται απ’ έξω στεναχωρημένο. Τι κάνεις τότε; | |
| α | Δεν σε ενδιαφέρει και συνεχίζεις το παιχνίδι. | 0 |
| β | Του εξηγείς το λόγο που δεν το παίζεις, αλλά δεν το παίζεις. | 3 |
| γ | Το φωνάζεις να παίξετε. | 14 |
| 9 | Για να έχεις κάποιο φίλο αρκεί: | |
| α | Να σου πει μόνο ότι σε έχει φίλο. | 0 |
| β | Να αισθάνεσαι καλά όταν παίζεις μαζί του. | 16 |
| γ | Να σου χαρίσει κάτι. | 1 |
| 10 | Τι καινούργιο έμαθες από αυτό το πρόγραμμα; | |
| Φοβάμαι λιγότερο, δίνω πράγματα ευκολότερα στους άλλους ενώ πριν ήθελα μόνο να παίρνω, αφήνω τους άλλους να παίζουν με τα παιχνίδια μου, συμπεριφέρομαι διαφορετικά στους άλλους όπως δεν μαλώνω,ζητάω ευγενικά από τους άλλους κάτι και αυτό έχει αποτέλεσμα, δεν δίνω σημασία πια σε αυτούς που με κοροϊδεύουν και δε με ενοχλεί πλέον, δεν ανταποδίδω τις συμπεριφορές, χαρίζω πιο εύκολα πράγματα. |
Everard, B. K.& Morris, G. (1999). Αποτελεσματική Εκπαιδευτική Διοίκηση, (μτφρ. Κίκιζας Δ.) Πάτρα: Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο.
Goleman, D. (1998). Η συναισθηματική νοημοσύνη. (μτφρ. Παπασταύρου Α.) Αθήνα: Ελληνικά γράμματα.
Goleman, D. (2000) Η Συναισθηματική Νοημοσύνη στο Χώρο της Εργασίας. (μτφρ. Μεγαλούδη Φ.) Αθήνα: Ελληνικά γράμματα.
Gordon, T. (1999). Ο αποτελεσματικός δάσκαλος. (μτφρ.Β. Κοντογιώργος, Π. Ορφανίδης Αθήνα: Ευρωσπουδή Εκπαιδευτήρια «Κωστέα – Γείτονα».
Josien M., Βαγιάτης Γ., Γιαννουλέας Μ. (1995). Η επικοινωνία μέσα και έξω από τον εργασιακό χώρο. Αθήνα: Εκδόσεις Ελληνικά γράμματα
Κοσμίδου, Χ. & Γαλανουδάκη, Α.(1996). Συμβουλευτική. Αθήνα: Π.Ασημάκης
Κουλουμπαρίτση Α. (2000). Ομάδες Σχέσεων και Συνεργασίας: Ο σχεδιασμός και η εφαρμογή ενός προγράμματος για την ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων στο Δημοτικό Σχολείο. Περιοδικό: Σύγχρονη Εκπαίδευση, Τεύχος 112.
Kydd L, Crawford M, Riches C (1999) Professional development for educational management, The Open University
Μακρή-Μπότσαρη, Ε. (2001) Αυτοαντίληψη και Αυτοεκτίμηση. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα
Μαλικιώζη – Λοϊζου, Μ. (2001). Η συμβουλευτική ψυχολογία στην εκπαίδευση.Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα
Μαλικιώζη – Λοϊζου, Μ. (2002) Η σπουδαιότητα της επικοινωνίας για τη διδασκαλία και τη μάθηση. Στο: Συμπόσιο- επιμορφωτικό σεμινάριο: Μάθηση και διδασκαλίας: Σύγχρονες ερευνητικές προσεγγίσεις. Ευρωπαϊκό πολιτιστικό κέντρο Δελφών 18- 20 / 12/ 1998. Αθήνα: Κέντρο εκπαιδευτικής έρευνας
Μάνος, Κ. (1997) Η Συμβουλευτική στην Εκπαίδευση, Θεωρία, Έρευνα τ. Α΄ Αθήνα
Μάνος, Κ. (1997) Η Συμβουλευτική στην Εκπαίδευση, Πρακτικό Μέρος τ. Β΄ Αθήνα
Riches, C. (1994). Communication. Στο: Bush T. & West – Burnham J..The principles of educational management. Pearson Education Limited
Σημείωση: Το σχέδιο εργασίας δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Ανοικτό Σχολείο» Τ.89/ 2003
[1] Η κ. Σπυριδούλα Κατσιφή κάνει Μεταπτυχιακές σπουδές στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών σε θέματα Διοίκησης Ανθρώπινων Πόρων.
Πρόσφατη Ενημέρωση για [1]: Από το σχ. έτος 2011-12, είναι Σχολική Σύμβουλος 1ης Εκπαιδευτικής Περιφέρειας Ν. Βοιωτίας.
[2] Τα παιδιά ονόμασαν τους «κανόνες της τάξης» ως τις «προτάσεις της κανονίτσας».
Πηγή