-«Ο γιος μου δεν μπορεί να καθίσει καθόλου. Και στο σπίτι αλλά και στο Νηπιαγωγείο το βλέπουμε: Είναι “κινητή ζαλάδα”»
-«Η κόρη μου είναι 6 ετών και βλέπουμε τόσο στο Σχολείο όσο και στο σπίτι ότι συνεχώς “χαζεύει” και δεν μας προσέχει»
-«O γιος μου “φυτρώνει εκεί που δεν τον σπέρνουνε” και γίνεται σε όλους πολύ ενοχλητικός»
-«Η δασκάλα λέει ότι τελειώνει πάντα τελευταίος τα γραπτά του και η απόδοσή του είναι πολύ χαμηλή»
-«Η κόρη μου βιάζεται να απαντήσει σε αυτό που την ρωτάνε. Πολλές φορές δεν ακούει καν την ερώτηση»
-«Tο παιδί μου είναι μέσα στα νεύρα. Δεν μπορεί να καθίσει ούτε 5 λεπτά. Με τους συμμαθητές του και τον αδελφό του στο σπίτι όλο παίζουν ξύλο»
-«Μας παίρνει 2 ώρες να τελειώσουμε μία δουλειά των 10 λεπτών»
-«Είναι έξυπνο παιδί αλλά βαριέται. Όταν συγκεντρωθεί τα τελειώνει αμέσως»
Αυτές είναι μερικές από τις πιο συχνές εκφράσεις που ακούει ένας ειδικός κατά την πρώτη τηλεφωνική συνέντευξη. Το πρώτο αίτημα του γονέα, ότι το παιδί του δεν δείχνει προσοχή, έχει υπερκινητικότητα και έχει παρόρμηση στην συμπεριφορά του.
Ας δούμε λοιπόν έναν έναν αυτούς τους παράγοντες.
ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΠΡΟΣΟΧΗ
Είναι μια ανώτερη εγκεφαλική λειτουργία που μας επιτρέπει ανά πάσα στιγμή να ξεχωρίζουμε και να συγκεντρωνόμαστε σ’ αυτό που μας ενδιαφέρει, μας αφορά ή μας ζητείται και να αφήνουμε τα υπόλοιπα ερεθίσματα του περιβάλλοντος σε δεύτερη μοίρα.
Είναι ακριβώς αυτή η λειτουργία που πρέπει να ενεργοποιηθεί όταν το παιδί βρίσκεται στην τάξη και πρέπει να συγκεντρωθεί στο τι λέει ο εκπ/τικός και να μην ασχοληθεί με τον διπλανό του ή με έναν θόρυβο που ακούστηκε. Είναι προϋπόθεση για να μπορέσει να καταλάβει τι λέει ο εκπ/τικός για να το μάθει στη συνέχεια.
Το σύστημα προσοχής του ανθρώπου διαιρείται σε 3 τμήματα που εκτελούν διαφορετικές λειτουργίες
-Εστίαση στα εισερχόμενα ερεθίσματα από τα αισθητηριακά συστήματα
-Ανίχνευση των ερεθισμάτων για συνειδητή επεξεργασία
-Διατήρηση εγρήγορσης
Το απρόσεχτο παιδί είναι το παιδί που δείχνει αδιάφορο, αποτραβηγμένο, συνεχώς κουρασμένο, απαθές, απορροφημένο και αργό. Πολύ συχνά δυσκολεύεται να:
-συγκεντρώσει την προσοχή του σε λεπτομέρειες και κάνει λάθη απροσεξίας
-διατηρήσει την προσοχή του σε δραστηριότητες του παιχνιδιού
-οργανώσει δουλειές και δραστηριότητες
-διεκπεραιώσει σχολικές εργασίες ή άλλα καθήκοντα στο σπίτι ή την τάξη
-εμπλακεί σε δραστηριότητες που απαιτούν σταθερή πνευματική προσπάθεια
επίσης πολύ συχνά
- χάνει αντικείμενα απαραίτητα για δραστηριότητες (παιχνίδια, μολύβια, βιβλία κλπ)
- η προσοχή του διασπάται εύκολα από εξωτερικά ερεθίσματα
- ξεχνά καθημερινές δραστηριότητες
- φαίνεται σαν να μην ακούει όταν του μιλούν
Τα συμπτώματα αυτά δεν είναι πάντοτε παρόντα στον ίδιο βαθμό. Είναι πιο εμφανή στις δραστηριότητες υποχρέωσης που το παιδί τις βρίσκει βαρετές ή δύσκολες, ενώ όταν κάτι το ενδιαφέρει, τότε η απροσεξία μπορεί να μην είναι καθόλου εμφανής –πχ Ηλεκτρονικά παιχνίδια-(αυτός συχνά είναι και ο παράγοντας που οι γονείς συχνά δεν μπορούν να κατανοήσουν την συμπεριφορά του παιδιού τους).
ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΕΛΕΓΧΟΣ ΚΙΝΗΣΗΣ
Είναι ο εγκεφαλικός μηχανισμός που μειώνει την κινητικότητα του ατόμου όταν πρέπει να ασχοληθεί με μία δραστηριότητα που δεν απαιτεί κίνηση (πχ πνευματική- μελέτη, γράψιμο, επιτραπέζιο παιχνίδι κλπ)
Το υπερκινητικό παιδί, είναι πολύ ενεργητικό παιδί, μόνιμα ενασχολούμενο, σε συνεχή κίνηση
και πολύ διεγερμένο. Πολύ συχνά:
- στριφογυρίζει στην θέση του
- σηκώνεται από τη θέση του στην τάξη ή στο σπίτι
- τρέχει τριγύρω, σκαρφαλώνει και στριφογυρίζει,
- δυσκολεύεται να συμμετέχει ήσυχα σε δραστηριότητες κατά τον ελεύθερο χρόνο του
- μιλά ακατάπαυστα
Μετά την ηλικία των 4 ετών, το παιδί που κουνιέται συνέχεια, τρέχει, σκαρφαλώνει στα θρανία, σηκώνεται στην τάξη, που δυσκολεύεται ακόμη και να παίξει ήρεμα, δημιουργεί την αίσθηση ότι κάτι δεν πάει καλά. Το παιδί αυτό από νωρίς εισπράττει αποδοκιμασία απ’ το περιβάλλον (γονείς, συγγενείς, εκπαιδευτικοί), που είναι δικαιολογημένη, καθώς η συμπεριφορά του ενοχλεί και κουράζει.
ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΕΛΕΓΧΟΣ ΠΑΡΟΡΜΗΣΗΣ
Είναι η ανώτερη εγκεφαλική λειτουργία που επιτρέπει στο άτομο να ελέγχει όλες τις παραμέτρους της κατάστασης και να επιλέξει καλά ένα σχέδιο πριν εκτελέσει κάτι.
Το παρορμητικό παιδί μοιάζει αρκετά και με το απρόσεχτο και με το υπερδιεγερμένο παιδί. Πολύ συχνά:
- απαντά απερίσκεπτα προτού ολοκληρωθεί η ερώτηση
- δυσκολεύεται να περιμένει τη σειρά του
- διακόπτει τους άλλους (πχ παρεμβαίνει απρόσκλητα σε συζητήσεις ή παιχνίδια)
- κάνει πράγματα επικίνδυνα για τον εαυτό του ή τους άλλους
Και οι 3 παραπάνω κατηγορίες των παιδιών, όταν οι δυσκολίες τους επιβαρύνουν την καθημερινή τους λειτουργικότητα (Σχολική επίδοση, ήσυχο παιχνίδι, σχέση με τους συνομηλίκους, οικογενειακή ηρεμία) είναι πολύ πιθανό να ανήκουν στην:
Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής-Υπερκινητικότητα (ΔΕΠ-Υ)
Η ΔΕΠ-Υ είναι ένα αρκετά συχνό πρόβλημα (τουλάχιστον ένας μαθητής σε κάθε τάξη) που αναγνωρίζεται στη σχολική ηλικία και που εκφράζεται με δυσκολίες στη μάθηση και στη συμπεριφορά.
Η δυσκολία αυτή έχει να κάνει με τον εγκέφαλο του παιδιού. Κάποια εγκεφαλικά κέντρα (κύρια στον προμετωπιαίο και τον δεξιό βρεγματικό λοβό) που ασκούν έλεγχο στην υπερδραστηριότητα υπολειτουργούν, ενώ υπάρχει μια άρση αναστολών που κάνει το παιδί να δρα παρορμητικά χωρίς να σκέφτεται προηγουμένως την ορθότητα ή τις συνέπειες των πράξεών του. Δυσκολεύεται να κατασκευάσει ένα εκτελεστικό πλάνο και να οργανώσει μια δραστηριότητα, με αποτέλεσμα να κινείται υπερβολικά και άσκοπα. Στην ουσία δεν θέλει να ταλαιπωρεί τους γονείς ή τους δασκάλους και δεν χαίρεται καθόλου με την απόρριψη που λαμβάνει ΑΛΛΑ ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΝΕΡΓΗΣΕΙ ΜΕ ΑΛΛΟ ΤΡΟΠΟ. Άρα λοιπόν με βάση τα παραπάνω, η ΔΕΠ-Υ δεν είναι μια αναπτυξιολογική δυσκολία η οποία περνάει με τον χρόνο.
Όπως προαναφέρθηκε, τα κύρια χαρακτηριστικά αυτής της διαταραχής είναι τα εξής :
- Ελλειμματική προσοχή
- Υπερκινητικότητα
- Παρορμητικότητα
Δεν χρειάζεται το παιδί να εμφανίζει και την υπερκινητικότητα και την απροσεξία. Μπορεί να είναι μόνο υπερκινητικό ή μόνο απρόσεχτο.
Κανονικά, οι δυσκολίες πρέπει να εντοπίζονται πριν ακόμη πάει το παιδί στο σχολείο από τους γονείς ή από την Νηπιαγωγό.
Η διάγνωση δεν πρέπει να γίνεται εύκολα και επιπόλαια και πρέπει να μελετηθούν όλοι οι παράγοντες της ζωής του παιδιού.
ΣΥΝΟΔΕΣ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΔΕΠ-Υ
Δυστυχώς το παιδί με ΔΕΠ-Υ κινδυνεύει (σε ποσοστό 70%) να αντιμετωπίσει ένα μεγάλο φάσμα δευτερογενών δυσκολιών εάν η πάθηση δεν εντοπιστεί νωρίς και δεν εφαρμοστεί πρόγραμμα παρέμβασης. Η βιβλιογραφία και η εμπειρία του υπογράφοντος έχουν ορίσει ως μεγαλύτερες δυσκολίες τα εξής:
-Ειδικές Μαθησιακές Διαταραχές (δυσλεξία κλπ). Οι δυσκολίες της επικέντρωσης προσοχής και της επεξεργασίας δυσκολεύουν τον μαθητή με ΔΕΠ-Υ να οργανώσει σωστά την εισερχόμενη μάθηση από την προσχολική ακόμη ηλικία.
-Διαταραχή του συντονισμού των κινήσεων. Δυσκολίες στην οργανωμένη κινητική εκτέλεση με αποτέλεσμα τα παιδιά να δίνουν σημαντικά αδέξια εικόνα.
-Διαταραχές λόγου και ομιλίας. Το παιδί δυσκολεύεται να οργανώσει τόσο το λεκτικό εισερχόμενο (κατανόηση) όσο και το εξερχόμενο (οργανωμένη και δομημένη ομιλία, αφήγηση, γραπτός λόγος).
-Υψηλά επίπεδα άγχους. Μία πολύ επώδυνη για το παιδί δυσκολία.
-Δευτερογενή ψυχολογικά προβλήματα λόγω της συνεχούς απόρριψης που βιώνει το παιδί μόνιμα συγκρινόμενο με το περιβάλλον του.
- Συχνές εμμονές και ψυχαναγκασμοί.
- Υψηλά επίπεδα κατάθλιψης μετά την ηλικία των 8 ετών
-Διαταραχές διαγωγής και παραπτωματικές συμπεριφορές.
Τέλος θα πρέπει να αναφερθούν οι σημαντικές δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι γονείς του παιδιού με ΔΕΠ-Υ. Το παιδί προκαλεί υψηλότατα επίπεδα stress στην οικογένεια και στον κοινωνικό περίγυρο. Αυτό ξεκινά από την προσχολική ακόμη περίοδο και εάν δεν διαγνωστεί και δεν αντιμετωπιστεί, είναι βέβαιο ότι φέρνει την οικογένεια σε πολύ άσχημη θέση. Πολύ συχνά επιρρίπτουν κάποιοι ειδικοί ευθύνες στην οικογένεια του παιδιού με ΔΕΠ-Υ. Η λέξη «όρια» έχει καταντήσει «καραμέλα» στο στόμα πολλών ειδικών. Πρέπει πρώτα να ενσκύψουμε στην καθημερινή δυσκολία που προκαλεί άθελά του το παιδί με ΔΕΠ-Υ στην οικογένειά του και μετά να προχωρήσουμε στην «θεραπευτική συμμαχία» και στην κατάστρωση σφαιρικού πλάνου παρέμβασης.
ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ
Ο άξονας που πρέπει να κινηθεί η παρέμβαση στο παιδί με ΔΕΠ-Υ είναι τριπλός:
Α. Βελτίωση μηχανισμών συγκέντρωσης προσοχής (αισθητηριακή εστίαση, επεξεργασία, διατήρηση εγρήγορσης)
Β. Ενίσχυση σχεδιαστικών και εκτελεστικών μοντέλων (βελτίωση ιδεασμού και πράξης)
Γ. Στήριξη της αυτοπεποίθησης του παιδιού.
Ταυτόχρονα κρίνεται ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΗ η Συμβουλευτική της οικογενείας και του Εκπαιδευτικού περιβάλλοντος του παιδιού. Πρέπει και τα 2 αυτά πλαίσια να εκπαιδευτούν για τα δεδομένα της δυσκολίας, να σεβαστούν τις ιδιαιτερότητες του παιδιού με ΔΕΠ-Υ και να χτίσουν από κοινού με τους ειδικούς τους μηχανισμούς διευκόλυνσης του παιδιού.
Οι βασικές Ειδικότητες που θα βοηθήσουν το παιδί με ΔΕΠ-Υ είναι ο Ψυχοπαιδαγωγός, ο Εργοθεραπευτής και η Ψυχολόγος Συμβουλευτικής ή η Κοινωνική Λειτουργός.
Η ΠΡΟΓΝΩΣΗ
Η πρόγνωση της δυσκολίας εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από 3 ΚΑΙΡΙΟΥΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ:
1.Ηλικια έναρξης της αντιμετώπισης από εξειδικευμένους στις δυσκολίες ειδικούς.
2.Την καίρια παρέμβαση του περιβάλλοντος (οικογένεια, Σχολείο, οργάνωση μηχανισμών μελέτης)
3. Την ύπαρξη και εγκατάσταση στο παιδί δευτερογενών δυσκολιών.
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΣΤΡΑΤΟΣ. ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΟΣ ΕΡΓΟΘΕΡΑΠΕΥΤΗΣ, Δ/ΝΤΗΣ ΚΕΝΤΡΟΥ «ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ»
Πηγή