Η λέξη Hikikomori είναι μια λέξη ιαπωνικής καταγωγής που ετυμολογικά
σημαίνει «τράβηγμα προς τα μέσα, περιορισμός». Το σύνδρομο Hikikomori
είναι οξεία κοινωνική απόσυρση και αναφέρεται στο φαινόμενο απομόνωσης
εφήβων ή ενήλικων που αποσύρονται από την κοινωνική ζωή και αναζητούν
την απομόνωση και τον αυτό-εγκλεισμό. Αυτό το σύνδρομο που άρχισε να
εμφανίζεται στην Ιαπωνία, φαίνεται να εξαπλώνεται σε όλο τον κόσμο, αργά
και ύπουλα, ήδη περιπτώσεις καταγράφονται στην Ισπανία, την Ιταλία, τη
Νότια Κορέα και τη Γαλλία.
Απλοί άνθρωποι που επιλέγουν εθελοντικά να
κλειστούν στα σπίτια τους, μερικές φορές σε ένα δωμάτιο, και ζουν εκεί
εξαρτημένοι από το διαδίκτυο και τα ηλεκτρονικά παιχνίδια. Αποφεύγουν
και αρνούνται την οποιαδήποτε επαφή και οποιαδήποτε προσωπική σχέση ή
επικοινωνία συμπεριλαμβανομένων και των ανθρώπων της οικογενείας τους,
μερικές φορές ακόμη και για χρόνια.
Το 2010 υπήρχαν ήδη στην Ιαπωνία 230.000 περιπτώσεις hikikomori, το
επόμενο έτος 34.000 περισσότερες περιπτώσεις παρουσιάστηκαν και
εκτιμάται ότι ο αριθμός αυτός θα φτάσει σύντομα το ένα εκατομμύριο
ανθρώπων που θα ζουν σε απομόνωση, επιλέγοντας την απόσυρση και τον
αυτοπεριορισμό ως τρόπο ζωής. Το φαινόμενο αυτό μπορεί να έχει διάφορες
αιτίες, τόσο οργανικά όσο και ψυχολογικά. Όσον αφορά τα οργανικά αίτια,
ενδεχομένως η νεύρο-επιστήμη να καταφέρει να δώσει μια εξήγηση και να
βρει τρόπους για να αποφευχθεί αυτή η κατάσταση. Από ψυχολογικής και
κοινωνικής σκοπιάς τα αίτια μπορεί να είναι ποικίλα και πολύμορφα.
Κυριότερα θεωρούνται η σχέση που είχαν οι γονείς με το παιδί και η
οικονομική κατάσταση που επικρατεί στην κοινωνία. Αν λάβουμε υπόψιν ότι
αυτή είναι μια γενιά που έχει μεγαλώσει με έναν διαφορετικό τρόπο από
τον παραδοσιακό τρόπο, που μεγάλωναν οι παλαιότεροι οι οποίοι
ασχολούνταν πολύ με την οικογένεια και την φροντίδα της, όχι μόνο σε
οικονομικό επίπεδο, η γενιά αυτή μεγάλωσε από γονείς που ήταν
εγωκεντρικοί σε μια προσπάθεια να γίνουν πιο αποτελεσματικοί και
επιτυχημένοι μονάχα σε οικονομικό επίπεδο. Οι γονείς πολλές φορές
παρουσίαζαν μεγάλο και σκληρό ανταγωνισμό ανάμεσά τους για το ποιος έχει
κατακτήσει μια θέση μεγαλύτερης ευθύνης που θα του επέφερε και καλύτερο
εισόδημα. Μητέρα και πατέρας δούλευαν ατελείωτες ώρες με τα παιδιά τους
να μεγαλώνουν με πλούσια υλικά αγαθά αλλά χωρίς να έχουν ουσιαστική
σχέση με τους γονείς. Έτσι ερχόταν σε δεύτερη μοίρα η ευθύνη των γονιών
να διατηρούν καλές σχέσεις με τα παιδιά τους, αναβάλλοντας την
απαραίτητη συναισθηματική εγγύτητα και στερώντας από αυτά μια ουσιαστική
ευκαιρία επικοινωνίας. Ακριβώς όπως οι γονείς απομονώνονται πλήρως όταν
μετέχουν στις δραστηριότητές τους και τα παιδιά μαθαίνουν να κάνουν το
ίδιο. Έτσι εντάσσονται σε μια κοινωνία που τους διδάσκει πως μπορούν να
απολαύσουν όλα τα προνόμια και τις ανέσεις που τους παρέχονται χωρίς να
έχουν σχέση με τους υπόλοιπους.
Σήμερα, πολλά νοικοκυριά κρατούν τα παιδιά τους στην οικογενειακή εστία
πολύ πιο πέρα από την νεανική ηλικία χωρίς αυτά να χρειάζεται να
συμμετέχουν στη συντήρηση και στις δαπάνες του σπιτιού. Αυτό έχει ως
αποτέλεσμα τα παιδιά αυτά να μην μπορούν να αναπτύξουν την δική τους ζωή
και να είναι απρόθυμα να αγωνιστούν για αυτήν. Η κρίση ήρθε να
χειροτερέψει ακόμη περισσότερο αυτήν την κατάσταση αφού η ανεργία στους
νέους βρίσκεται σε δυσθεώρητα νούμερα. Έτσι έχουμε το φαινόμενο στις
μεσογειακές χώρες που βάλλονται από την κρίση οι νέοι σε ποσοστό 67,4%
να ζουν με τους γονείς για περισσότερο από 25 χρόνια. Επίσης συχνά
βλέπουμε άτομα μεγαλύτερης ηλικίας να επιστρέφουν στην οικογενειακή
εστία λόγω οικονομικών προβλημάτων και να απομονώνονται.
Αποστασιοποίηση, απομόνωση, αποποίηση των ευθυνών, ανωριμότητα, αποφυγή
στην λήψη αποφάσεων, αδράνεια και απάθεια είναι ο τρόπος που επιλέγουν
οι νέοι (και όχι μόνο) για να επαναστατήσουν σε μια απάνθρωπη κοινωνία
που μετατρέπει τους ανθρώπους σε αυτοματοποιημένους καταναλωτές που δεν
έχουν χρόνο για συναισθήματα. Οι πολύχρονες σπουδές χωρίς εργασιακό
αντίκρυσμα, η ανεργία, η έλλειψη ισχυρών οικογενειακών δεσμών, η απούσα
κοινωνική υποστήριξη, η κάλυψη της απουσίας συναισθηματικής επαφής του
γονιού με το παιδί από την ύλη και το χρήμα κάνει το άτομο απογοητευμένο
και μη ικανό για οποιαδήποτε δράση. Δυστυχώς τις περισσότερες φορές η
λήξη αυτής της παθητικής κατάστασης συνοδεύεται από εκρήξεις οργής που
μπορεί να φτάσουν ως και το έγκλημα ή την αυτοκτονία.
Η ατομική απομόνωση εκτρέφει την εθνική απάθεια.