Η τάξη των προνηπίων στο σχολείο του Woodland Park ξεκινάει κάθε χρονιά μέσα σε μια φυσιολογική κατάσταση αναρχίας!
Προφανώς φροντίζουμε σαν σχολείο να τηρούμε όλες τις απαραίτητες αρχές ασφαλείας – αλλά μέχρι εκεί. Κανένας άλλος κανόνας δεν υφίσταται πέραν απ' ότι κάθε παιδί φέρνει από το σπίτι του και από το προηγούμενο σχολείο του.
Συνήθως όμως, μετά τις πρώτες δύο εβδομάδες, αρχίζει να ξεπηδάει από μόνη της η ανάγκη να θέσουμε κανόνες. 'Όταν λοιπόν νιώσω ότι φτάνει αυτή η στιγμή, καθόμαστε όλοι μαζί στον κύκλο και εγώ ξεκινάω την συζήτηση λέγοντας κάτι τέτοιο: «Σήμερα είδα έναν άνθρωπο που πήρε κάτι που κρατούσε κάποιος άλλος άνθρωπος. Είδα και δύο άλλους ανθρώπους που χτυπούσε ο ένας τον άλλον. Τι μπορούμε να κάνουμε για αυτά;»
Εκείνη την στιγμή βασίζομαι στα παιδιά που ήταν και την προηγούμενη χρονιά στο Woodland Park, τα οποία πάντοτε πετάγονται και λένε ότι «χρειάζεται να βάλουμε κανόνες»! Είναι η ώρα που μιλάει η «συλλογική κουλτούρα» του σχολείου μας – και πάντοτε μιλάει την σωστή στιγμή...
Τότε λοιπόν και εγώ βάζω ένα μεγάλο χαρτί κρεοπωλείου στον τοίχο, ένα χασαπόχαρτο, και ρωτάω τα παιδιά: «Τι κανόνες χρειαζόμαστε λοιπόν;»
Για να μιλήσει κάθε παιδί πρέπει πρώτα να σηκώσει το χέρι του και εγώ να του απευθύνω τον λόγο (και πάντοτε δουλεύει αυτό!). Μετά από κάθε απάντηση ξοδεύουμε λίγο χρόνο για συζήτηση επάνω σε αυτό που το παιδί έχει προτείνει (π.χ. «Σε ποιον αρέσει να τον χτυπάνε; Σε ποιον αρέσει να τον σπρώχνουν;») και μόλις, μέσα από την κουβέντα, φτάσουμε σε συμφωνία (όταν δηλαδή κανείς πλέον δεν επιμένει ότι του αρέσει να τον χτυπάνε!), λέω «Αυτό λοιπόν είναι κανόνας» και το γράφω στο χασαπόχαρτο.
Συνήθως αυτός ο πρώτος γύρος «ορισμού κανόνων» καλύπτει τα πιο σημαντικά ζητήματα:
Δεν χτυπάμε
Δεν σπρώχνουμε
Δεν κλωτσάμε
Δεν παίρνουμε τα πράγματα που κρατάνε οι άλλοι
Δεν δαγκώνουμε κλπ
Πάντοτε, οι κανόνες προκύπτουν από αυτόν τον «πρώτο γύρο» τείνουν να γίνουν αυτοί που όλοι, παντού και πάντοτε σέβονται και αποδέχονται – κάτι σαν τα βασικά άρθρα του συντάγματος ας πούμε! Αλλά, αντίθετα με όλα αυτά τα επίσημα κρατικά έγγραφα, οι κανόνες αυτοί δεν είναι κάτι που κάποιοι άλλοι μας επέβαλαν και μας υποχρέωσαν να ακολουθούμε. Οι κανόνες αυτοί δημιουργήθηκαν από εμάς – και αυτό είναι κάτι πολύ δυνατό!
Ποτέ δεν θέλω να νιώθω ότι η τάξη των προνηπίων του Woodland Park είναι η δικιά μου τάξη. Ούτε και κανενός άλλου. Θέλω τα παιδιά να αισθάνονται ότι η τάξη είναι δικιά τους – και η διαδικασία ορισμού κανόνων είναι από τα πιο σημαντικά «εργαλεία» για να το πετύχω. Και αν κάποιοι ανησυχούν για το γεγονός ότι δίνω στα παιδιά υπερβολική «νομοθετική» δύναμη, τους διαβεβαιώνω ότι οι κανόνες που θέτουν τα ίδια τα παιδιά έχουν πολύ μεγαλύτερη περιοριστική επίδραση επάνω τους από οποιονδήποτε κανόνα θα μπορούσα εγώ να θέσω.
Το καταπληκτικό φυσικά είναι ότι στο τέλος, οι κανόνες αυτοί γίνονται ένα φοβερό εργαλείο για να μάθουν τα παιδιά πώς να συμπεριφέρονται σαν ισότιμα μέλη μιας δημοκρατικής κοινωνίας.
Όταν διαπιστώνω ότι ένας κανόνας παραβιάζεται, δεν χρειάζεται να επιβάλω καμία «ποινή» στον «παραβάτη». Απλώς του δείχνω το χαρτί με τους κανόνες στον τοίχο και του λέω «Θέλω να σου υπενθυμίσω ότι εσύ και οι φίλοι σου φτιάξατε έναν κανόνα που λέει: Απαγορεύεται να τρέχουμε μέσα στην τάξη». Με άλλα λόγια, είναι σαν να του λέω «Δεν είμαι εγώ αυτός που σου λέει τι δεν μπορείς να κάνεις, είναι οι φίλοι σου. Εγώ απλώς σου το υπενθυμίζω».
Παρ' όλο που ακολουθώ αυτή την διαδικασία για πάνω από επτά χρόνια, πάντοτε ενθουσιάζομαι το ίδιο με τον τρόπο που αυτά τα τετράχρονα, που δεν γνωρίζουν να διαβάζουν, πάνε και κοιτάνε με προσοχή τα γράμματα επάνω στο χασαπόχαρτο για να βεβαιωθούν ότι ο σχετικός κανόνας είναι πράγματι μέσα στην λίστα μας!
Φυσικά, όπως άλλωστε συμβαίνει και με το Σύνταγμα της χώρας μας, ξεκινάμε με τους βασικούς κανόνες που ορίζουν τις αδρές γραμμές της κοινής μας συμβίωσης στην τάξη και σιγά-σιγά επεκτεινόμαστε και προσθέτουμε νέους κανόνες με περισσότερες λεπτομέρειες – απεικονίζοντας έτσι το γεγονός ότι δεν σταματάμε ποτέ να μαθαίνουμε! Για αυτό η διαδικασία ορισμού κανόνων δεν σταματάει ποτέ στο Woodland Park. Στην πραγματικότητα, σπάνια περνάει μέρα που, κατά την διάρκεια του κύκλου, να μην πεταχτεί ένα παιδί λέγοντας «Εχω ένα νέο κανόνα!»
Όσο περνούν τα χρόνια η λίστα με τους κανόνες μεγαλώνει . Οι βασικοί μας κανόνες πάντοτε παραμένουν το ίδιο ισχυροί, ενώ αντίθετα αρκετοί από τους επί μέρους κανόνες που θέτουμε κάποια στιγμή δείχνουν ξεπερασμένοι και αχρηστεύονται από μόνοι τους (π.χ. «Δεν χτυπάμε τους άλλους με τσιχλόφουσκες» ή «Δεν περπατάμε επάνω στα καρφιά»). Ακριβώς όπως συμβαίνει και με τα παλιά Συντάγματα των προηγούμενων αιώνων, που περιλαμβάνουν ένα σωρό αναχρονιστικά (σήμερα) άρθρα.
Σε κάθε περίπτωση όμως, κάθε κανόνας αντιπροσωπεύει και ένα βήμα στην διαδικασία εκπαίδευσης των παιδιών για κοινή και αρμονική συμβίωση, σε μία κοινωνία που τα ίδια έχουν δημιουργήσει. Και το να μάθουμε στα παιδιά πώς να αναπτύξουν μία σωστή κοινωνική συνείδηση, είναι από τα πιο σπουδαία πράγματα που μπορούμε να κάνουμε. Αυτός είναι τελικά ο δρόμος για την ευτυχία.
———————-
* ελεύθερη μετάφραση του άρθρου που δημοσιεσυσε ο Teacher Tom στο blog του με τίτλο "I have a rule" στις 14/7/2009
http://dorothysnot.wordpress.com
Πηγή