Οι οικογένειες και οι δάσκαλοι των
παιδιών με Μαθησιακές Δυσκολίες ανησυχούν συχνά για το πως θα μπορέσουν
τα παιδιά αυτά να λειτουργήσουν σωστά μέσα σε ένα κοινωνικό πλαίσιο και για το πως θα προσαρμοστούν με τη «δυσκολία» τους,
καθώς, πολλές είναι οι φορές που η συνεχής αποτυχίες στο σχολείο
οδηγούν σε απογοήτευση που με την σειρά της οδηγεί σε χαμηλή
αυτοεκτίμηση και χαμηλή αυτοπεποίθηση. Οι Μαθησιακές Δυσκολίες μπορεί να επηρεάσουν την αυτοεκτίμηση του παιδιού σε πολλούς τομείς της ζωής του όπως, η οικογένεια, το σχολείο ή ακόμα στην σχέση του με τα άλλα παιδιά.
Ψυχολογικό και ακαδημαϊκό προφίλ ενός παιδιού με μαθησιακές δυσκολίες
Όταν λοιπόν έχουμε ένα παιδί με Μαθησιακές Δυσκολίες, παρουσιάζει:
- Δυσκολία στη γραφή
- Δυσκολία στην ανάγνωση
- Δυσκολία στη συγκέντρωση
- Δυσκολία στην κατανόηση
- Δυσκολία στο να μαθαίνει
- Δυσκολία στην ακολουθία οδηγιών
Εξωτερικά χαρακτηριστικά:
- Χαμηλές επιδόσεις στα μαθήματα.
Που οδηγούν σε:
- Διαφορετικότητα
Τα παιδιά με ΜΔ δυσκολίες συγκρίνουν τον
εαυτό τους με την πλειονότητα των παιδιών της τάξης που δεν έχουν
δυσκολίες. Ως αποτέλεσμα νιώθουν διαφορετικά. Μια έρευνα έδειξε ότι τα
παιδιά με ΜΔ θεωρούν ότι οι συμμαθητές τους που δεν έχουν κάποια
μαθησιακή δυσκολία τα πάνε καλύτερα στο σχολείο, είναι πιο αποδεκτοί
κοινωνικά καθώς και πιο ευνοημένοι από τους δασκάλους. Τα παιδιά και
κυρίως αυτά με ΜΔ δεν αγνοούν τις αποτυχίες. Τις καταλαβαίνουν και ως
αποτέλεσμα υποτιμούν τις ικανότητές τους και νιώθουν μειονεκτικά όταν
πρέπει να συγκριθούν με παιδιά που δεν έχουν μαθησιακές δυσκολίες.
Μια ενήλικη κοπέλα με μαθησιακές
δυσκολίες είπε: «Ονειρευόμουν ότι μια μέρα θα ξυπνήσω και θα είμαι
φυσιολογική. Ότι μια μέρα θα έπιανα ένα βιβλίο και θα το διάβαζα όπως
όλοι οι άλλοι».
Ένας έφηβος είπε «εμένα μου την σπάει περισσότερο από όλα που μου φέρονται λες και είμαι καθυστερημένος και με απομονώνουν από τα άλλα παιδιά. Στις πανελλήνιες βάζουν όλους τους δυσλεκτικούς σε ένα δωμάτιο, εμένα μου φαίνεται πολύ ρατσιστικό. Να σε έχουν διαφορετικά από τους άλλους, είναι πρακτικό βέβαια αλλά εμένα δεν μου αρέσει. Αισθάνομαι διαφορετικός. Αλλά εντάξει, δεν είναι και τίποτα σοβαρό, απλά δεν μπορώ να διαβάσω καλά και δεν μπορώ να γράψω καλά».
- Απόσυρση
Μέσα στο σχολικό πλαίσιο, τα παιδιά με
ΜΔ νιώθουν άσχημα για τις επιδόσεις τους καθώς και για τις κοινωνικές
τους συναναστροφές. Ως αποτέλεσμα μπορεί να αποσυρθούν από
δραστηριότητες μέσα και έξω από την τάξη καθώς μπορεί να νιώθουν ότι δεν
θα τα καταφέρουν ή ότι δεν θα τους αποδεχτούν τα άλλα παιδιά. Δεν είναι
λίγες οι φορές που παιδιά με ΜΔ έχουν νιώσει ότι τα υπόλοιπα παιδιά δεν
τα θέλουν στην ομάδα τους επειδή δεν γράφουν ή δεν διαβάζουν καλά.
- Μοναξιά – Απομόνωση
Παρόλο που οι κοντινές φιλίες είναι πολύ
σημαντικές για τα παιδιά με ΜΔ, το να είναι αποδεκτά από τα υπόλοιπα
παιδιά παίζει πάρα πολύ σημαντικό ρόλο για το πως βλέπουν τον εαυτό
τους. Οι φίλοι και οι παρέες παίζουν πολύ διαφορετικό ρόλο στην ζωή των
παιδιών με ΜΔ. Οι αποδοχή από παρέες φαίνεται να παίζει πιο σημαντικό
ρόλο.
- Ανάγκη να ξεφύγει στον δικό του κόσμο
Όλα αυτά έχουν ως συνέπεια τα παιδιά να
διστάζουν να εκφράσουν τα συναισθήματά τους, τον θυμό τους, το άγχος
τους και τον φόβο τους. Ως αποτέλεσμα κλείνονται στον εαυτό τους,
αποτραβιούνται και καταλήγουν να είναι απαισιόδοξοι για τον εαυτό τους
και τις ικανότητές τους.
Πολλές φορές η πραγματικότητα είναι πολύ
δύσκολη για τα παιδιά με ΜΔ δυσκολίες. Υπάρχουν φορές που μπορεί να
έρθουν αντιμέτωποι με την αποτυχία και με την κριτική από τους άλλους.
- Παραβατική συμπεριφορά
Πολλά από τα παιδιά καταφεύγουν σε
παραβατική συμπεριφορά γιατί νιώθουν ότι ίσως με αυτόν τον τρόπο θα
τραβήξουν την προσοχή των συμμαθητών τους. Καθώς μπορεί οι συμμαθητές
τους να μην τους αποδέχονται λόγω των δυσκολιών που αντιμετωπίζουν, τα
παιδιά με ΜΔ παρασύρονται εύκολα από τα «άτακτα» παιδιά της τάξης. Αυτό
βέβαια δυσχεραίνει ακόμα περισσότερο την θέση τους στα μάτια των
δασκάλων. Μια μητέρα ανέφερε για τη συμπεριφορά του παιδιού την μέσα
στην τάξη «πείραζε τα άλλα παιδιά, δεν ήταν επιθετικός, ποτέ δεν είχε
χτυπήσει παιδιά, αλλά τους πείραζε, και αυτό ενοχλούσε. Δηλαδή μπορεί να
τους έπαιρνε τη γόμα, να τους την πέταγε, μπορεί να κορόιδευε ένα
παιδάκι».
- Ανησυχία/Άγχος
Όλες αυτές οι δυσκολίες που μπορεί να
αντιμετωπίσουν τα παιδιά τους δημιουργούν άγχος και ανησυχία, ειδικά
όταν πρέπει να έρθουν αντιμέτωπα με τις δυσκολίες του μέσα στην τάξη.
Μια μητέρα είπε για το παιδί της «λίγο πριν πάει στη Α΄ δημοτικού άρχισε
να τραυλίζει και όταν πήγε στην Α΄ δημοτικού που προφανώς αγχώθηκε
κιόλας και πιέστηκε άρχισε να τραυλίζει πολύ. Στην αρχή ήταν σαν να του
κόβετε η ανάσα. Εκείνη την εποχή ξεκίνησε να έχει και κάποια τικ,
σφιγγόταν το πρόσωπό του, τα χαρακτηριστικά του».
Μια άλλη μητέρα είπε «υπήρχαν στιγμές
που δεν μπορούσε να κάνει ανάγνωση διότι φοβόταν μήπως τα υπόλοιπα
παιδιά τον κοροϊδέψουν. Γύρναγε πρώτα να κοιτάξει τα πρόσωπα των παιδιών
ή διάβαζε και παράλληλα κοίταζε τα πρόσωπα των παιδιών για να δει πως
αντιδρούνε και αν τον κοροϊδεύουν».
- Ψυχοσωματικά προβλήματα – νυχτερινή ενούρηση, πονόκοιλοι, πονοκέφαλοι, εμετοί κ.λ.π.
Φαντάζομαι δεν είναι λίγες οι φορές που
όλοι μας έχουμε έρθει αντιμέτωποι με παιδιά που παρουσιάζουν
πονόκοιλους, πονοκεφάλους όταν πρέπει να πάνε σχολείο ή όταν είναι να
γράψουν ένα διαγώνισμα. Θα ήθελα εδώ να αναφερθώ σε ένα περιστατικού
ενός αγοριού που άρχισε να αντιμετωπίζει έντονες δυσκολίες όταν ξεκίνησε
τη Δευτέρα δημοτικού. Η δίδυμη αδερφή του ήταν άριστη μαθήτρια ενώ
εκείνος δυσκολευόταν να γράψει και να διαβάσει. Από το άγχος του το
παιδί παρουσίασε νυχτερινή ενούρηση γεγονός που κράτησε πάνω από ένα
χρόνο και τελικά ελαττώθηκε όταν έγινε η διάγνωση και δέχτηκε βοήθεια.
- Επιθετικότητα
Λόγω της πίεσης που περνάνε τα παιδιά με
ΜΔ τόσο στο σχολικό όσο και στο οικογενειακό περιβάλλον, πολλά από αυτά
μπορεί να γίνουν επιθετικά είτε με τα υπόλοιπα παιδιά είτε με μέλη της
οικογένειάς τους.
- Αρνητισμό
Λόγω του ότι νιώθουν ότι δεν τα
καταφέρνουν καλά σε κάποιες δεξιότητες και λόγω του ότι φοβούνται την
αποτυχία, τα παιδιά με ΜΔ μπορεί να παρουσιάσουν αρνητισμό είτε στο να
διαβάσουν, είτε στο να γράψουν. Δεν είναι λίγες οι φορές που ο
αρνητισμός αυτός μπορεί να επεκταθεί και σε άλλους τομείς με αποτέλεσμα
το παιδί να αποκτήσει άρνηση για το σχολείο.
- Θυμό
Τα παιδιά με ΜΔ μπορεί να θυμώσουν, είτε με τον εαυτό τους που δεν τα καταφέρνει παρ’ όλες τις προσπάθειες, είτε με τους συμμαθητές τους που χωρίς να προσπαθούν ιδιαίτερα τα καταφέρνουν πολύ καλά ή που τους κοροϊδεύουν, είτε με τους γονείς τους που μπορεί να μην είναι δίπλα τους όπως εκείνα θα ήθελαν ή όπως έχουν ανάγκη, είτε πάλι με κάποιον δάσκαλο που πιστεύουν ότι δεν δείχνει κατανόηση.
Εσωτερικά χαρακτηριστικά:
- Χαμηλή αυτοεκτίμηση
Έρευνες έχουν δείξει ότι τα παιδιά με ΜΔ
συνήθως δεν καταφέρνουν να έχουν μια θετική εικόνα του εαυτού τους μέσα
στο σχολικό πλαίσιο. Οι μαθητές με ΜΔ έχουν συνήθως χαμηλή αυτοεκτίμηση
καθώς το εκπαιδευτικό σύστημα δεν βοηθάει ιδιαίτερα. Τα παιδιά αυτά
είναι αναγκασμένα να συγκρίνουν τον εαυτό τους με τα υπόλοιπα παιδιά που
δεν έχουν μαθησιακές δυσκολίες και που είναι άλλωστε και η πλειονότητα.
Ο τρόπος με τον οποίο τα παιδιά αξιολογούν τις ακαδημαϊκές τους
ικανότητες είναι καθοριστικός για το πως θα αισθανθούν με τον εαυτό
τους.
- Απόρριψη του εαυτού του
Πολλές φορές τα παιδιά απορρίπτουν τον
εαυτό τους σε όλους τους τομείς. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να
απογοητεύονται με το παραμικρό και πολλές φορές χωρίς λόγο.
Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα ενός κοριτσιού που επειδή
αντιμετώπιζε πολλές δυσκολίες στο μαθησιακό κομμάτι, κάθε σχόλιο από την
δασκάλα των καλλιτεχνικό το έπαιρνε ως απόρριψη και όταν πήγαινε στο
σπίτι της έβαζε τα κλάματα και αρνιόταν να έρθει σχολείο.
- Στιγματισμός της διαφορετικότητάς του
Πολλές φορές τα παιδιά με ΜΔ νιώθουν
στιγματισμένα από το γεγονός ότι έχουν ΜΔ και άρα είναι διαφορετικά από
τα άλλα παιδιά. Ένα κορίτσι στη Β Λυκείου το οποίο αρνιόταν πεισματικά
να εξετάζεται προφορικά για το μόνο λόγο ότι ντρεπόταν και φοβόταν να
διαφέρει από τα υπόλοιπα παιδιά. Ενώ αναγνώριζε ότι όταν την εξέταζαν
προφορικά η επίδοσή της είναι πολύ καλύτερη, φοβόταν ότι τα άλλα παιδιά
θα την κοροϊδέψουν για την διαφορετικότητά της. Ένιωθε τόσο άσχημα για
την δυσκολία της που παρουσίαζε μια εντελώς διαφορετική εικόνα έξω και
μέσα στο σχολείο. Μέσα στο σχολικό πλαίσιο και ειδικά μέσα στην τάξη
ήταν σαν φοβισμένη, ντρεπόταν να μιλήσει και δεν είχε πολλές φίλες.
Αντιθέτως έξω από το σχολείο ένιωθε πιο καλά για τον εαυτό της με
αποτέλεσμα να είναι πιο κοινωνική, πιο ανοιχτή και πιο εκφραστική.
- Βαθύς εσωτερικός πόνος
Όταν μια ενήλικη κοπέλα με ΜΔ ρωτήθηκε
για το πως ένιωθε όταν πήγαινε σχολείο ανέφερε «δεν ήξερα πως να εξηγήσω
στους άλλους πως αισθανόμουν. Ήξερα ότι ήμουν φυσιολογική, αλλά υπήρχαν
πράγματα που δεν μπορούσα να κάνω, όπως η ορθογραφία, και έτσι πήγαινα
στο σπίτι και έκλαιγα γιατί ήταν πολύ επώδυνο».
Ένας έφηβος είπε «Στο δημοτικό που δεν
είχαν καταλάβει ότι έχω κάποια δυσκολία μου φώναζαν και στο σχολείο και
στο σπίτι». Είναι πολύ μεγάλος ο πόνος των παιδιών ειδικά όταν νιώθουν
ότι οι ίδιοι οι γονείς τους δεν τους καταλαβαίνουν και τους απορρίπτουν
λόγο της δυσκολίας τους.
- Αίσθηση ότι δεν είναι ικανό
Όταν ένα παιδί καταβάλει όλη του την
προσπάθεια και τις δυνάμεις για να μπορέσει να αντεπεξέλθει και τελικά
αποτυγχάνει αρχίζει να πιστεύει ότι δεν είναι ικανό. Είναι πολύ
σημαντικό για ένα παιδί με ΜΔ να βρει ένα τομέα στον οποίο να μπορεί να
επιτύχει όπως π.χ. αθλητισμό, καλλιτεχνικά. Οι μαθητές με ΜΔ αρχίζουν να
νιώθουν καλύτερα όταν δεν θεωρούν οι ακαδημαϊκές δραστηριότητες είναι
ότι πιο σημαντικό υπάρχει και όταν δίνουν έμφαση σε τομείς της ζωής τους
που τα καταφέρνουν καλά.
- Απογοήτευση
Τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες συχνά
απογοητεύονται γιατί νιώθουν ότι προσπαθούν πάρα πολύ αλλά το αποτέλεσμα
δεν είναι ανάλογο. Ένα κορίτσι μου είπε: «Έβλεπα τον αδερφό μου να
διαβάζει μια ώρα μόνο, ενώ εγώ έπρεπε να διαβάζω τουλάχιστον τρεις με
τέσσερις ώρες και παρόλα αυτά εκείνος έπαιρνε 18 και εγώ με το ζόρι 11».
Δεν σημαίνει βέβαια ότι όλα τα παιδιά με ΜΔ αντιμετωπίζουν όλες από αυτές τις συναισθηματικές δυσκολίες.
Κάθε περίπτωση παιδιού με ΜΔ διαφέρει, ανάλογα με τις δυσκολίες που
έχει και την στήριξη που δέχεται τόσο από την οικογένειά του όσο και από
το σχολείο καθώς βέβαια και από την προσωπικότητά του. Είναι λοιπόν
πολύ σημαντικό, οι γονείς και οι δάσκαλοι των παιδιών με Μαθησιακές
Δυσκολίες να κατανοήσουν τις δυσκολίες τους και το πως μπορεί να
νοιώθουν, να ερμηνεύσουν κάποιες συμπεριφορές τους και να τα βοηθήσουν
αισθανθούν καλά για τον εαυτό τους έτσι ώστε να μπορέσουν να ανθίσουν
και να βγάλουν όλο το δυναμικό τους στην επιφάνεια. Τα παιδιά με
Μαθησιακές Δυσκολίες έχουν απίστευτες ικανότητες και ταλέντα και
μπορούν να φτάσουν πολύ ψηλά, αρκεί να έχουν ένα υποστηρικτικό
περιβάλλον.
Μάγια Αλιβιζάτου, Ph.D,
Παιδοψυχολόγος,
Παιδοψυχολόγος,