Αυτά τα χέρια… που σφιχταγκαλιάζουν αδέξια τα μολύβια, που γεννούν γράμματα υπερμεγέθη, ανάποδους αριθμούς, περίεργες ζωγραφιές. Που κάνουν ζημιές. Που λερώνουν ρούχα, βρέχουν μπλούζες. Που πασχίζουν να δέσουν κορδόνια και να κουμπώσουν κουμπιά. Ακόμα και όταν ανήκουν σε οκτάχρονο… Αυτά τα χέρια μού άνοιξαν τα μάτια. Και με έκαναν να καταλάβω τι σημαίνει να δυσκολεύεσαι, αλλά να αγωνίζεσαι και τελικά να βρίσκεις τρόπους να μαθαίνεις διαφορετικά.
Η υποψία
Η περιπλάνησή μου στο δάσος των
μαθησιακών δυσκολιών ξεκίνησε ακριβώς πριν από δύο χρόνια. Μια
περιπλάνηση για την οποία μια μαμά που ως μαθήτρια θεωρούσε το 18
αποτυχία, δεν ήταν καθόλου προετοιμασμένη. Ο απόγονος λοιπόν ξεκίνησε
την πρώτη με την κεκτημένη ταχύτητα ενός παιδιού που πάντα κέρδιζε
εντυπώσεις. Έξυπνος (κατά γενική ομολογία, αλλά και ποιο παιδί δεν
είναι), κοινωνικός και άνετος, λαλίστατος και αθλητικός. Το καμουφλάζ
του, όπως έμαθα αργότερα.
Το καμπανάκι άρχισε να χτυπά λίγο πριν από τα Χριστούγεννα της Α΄ δημοτικού. Τότε που η δασκάλα μού ζήτησε να πάω τον μικρό σε οφθαλμίατρο γιατί έκανε πολλά λάθη στην αντιγραφή από τον πίνακα. Όπως αποδείχτηκε, το πρωτάκι μου έβλεπε καλύτερα και από γεράκι. Τον συναγερμό ενίσχυσαν τα τεράστια και δυσανάγνωστα γράμματα, η ανορθόδοξη λαβή γραφής, η δυσκολία στην ανάγνωση, η αντιστροφή γραμμάτων και η δυσκολία αποτύπωσης σχημάτων. Στην καθημερινότητα; Για τον μικρό φαινόταν ακατόρθωτο να φάει χωρίς να λερωθεί και εξαιρετικά δύσκολο να πιάσει ένα νόμισμα που είχε πέσει στο πάτωμα. Οι υποψίες της δασκάλας αλλά και οι δικές μου για την ύπαρξη κάποιας μαθησιακής δυσκολίας έπεφταν όμως πάνω σε έναν τοίχο εξαιρετικών δεξιοτήτων. Ιδιαίτερα ανεπτυγμένος λόγος και μαθηματικός συλλογισμός, ικανότητα αποστήθισης, τρομακτικά δυνατή μνήμη. Αυτά ήταν το σωσίβιό του στην Α΄ δημοτικού.
Φυσικά, το επόμενο ακαδημαϊκό έτος βρήκε τον μικρό σε ένα πολύ περισσότερο υποψιασμένο σχολικό περιβάλλον. Οι αδυναμίες συνέχισαν να υπάρχουν και οι δεξιότητές του έπαψαν πια να αποτελούν άλλοθι. Αυτές οι δεξιότητες ήταν που με έκαναν να φαίνομαι αδικαιολόγητα ανήσυχη. «Μα το παιδί είναι πανέξυπνο, δεν το βλέπεις;» ή «Έγιναν και οι μαθησιακές δυσκολίες της μόδας, όλα κάτι έχουν, τίποτα δεν έχει το παιδί». Και όμως έχει. Και το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνουμε είναι να βρούμε τι είναι αυτό που έχει.
Το καμπανάκι άρχισε να χτυπά λίγο πριν από τα Χριστούγεννα της Α΄ δημοτικού. Τότε που η δασκάλα μού ζήτησε να πάω τον μικρό σε οφθαλμίατρο γιατί έκανε πολλά λάθη στην αντιγραφή από τον πίνακα. Όπως αποδείχτηκε, το πρωτάκι μου έβλεπε καλύτερα και από γεράκι. Τον συναγερμό ενίσχυσαν τα τεράστια και δυσανάγνωστα γράμματα, η ανορθόδοξη λαβή γραφής, η δυσκολία στην ανάγνωση, η αντιστροφή γραμμάτων και η δυσκολία αποτύπωσης σχημάτων. Στην καθημερινότητα; Για τον μικρό φαινόταν ακατόρθωτο να φάει χωρίς να λερωθεί και εξαιρετικά δύσκολο να πιάσει ένα νόμισμα που είχε πέσει στο πάτωμα. Οι υποψίες της δασκάλας αλλά και οι δικές μου για την ύπαρξη κάποιας μαθησιακής δυσκολίας έπεφταν όμως πάνω σε έναν τοίχο εξαιρετικών δεξιοτήτων. Ιδιαίτερα ανεπτυγμένος λόγος και μαθηματικός συλλογισμός, ικανότητα αποστήθισης, τρομακτικά δυνατή μνήμη. Αυτά ήταν το σωσίβιό του στην Α΄ δημοτικού.
Φυσικά, το επόμενο ακαδημαϊκό έτος βρήκε τον μικρό σε ένα πολύ περισσότερο υποψιασμένο σχολικό περιβάλλον. Οι αδυναμίες συνέχισαν να υπάρχουν και οι δεξιότητές του έπαψαν πια να αποτελούν άλλοθι. Αυτές οι δεξιότητες ήταν που με έκαναν να φαίνομαι αδικαιολόγητα ανήσυχη. «Μα το παιδί είναι πανέξυπνο, δεν το βλέπεις;» ή «Έγιναν και οι μαθησιακές δυσκολίες της μόδας, όλα κάτι έχουν, τίποτα δεν έχει το παιδί». Και όμως έχει. Και το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνουμε είναι να βρούμε τι είναι αυτό που έχει.
Η διάγνωση ήρθε μετά από καιρό λοιπόν: Αναπτυξιακή Διαταραχή Κινητικού Συντονισμού.
Πρόκειται για μια διαταραχή κίνησης που χαρακτηρίζεται από δυσκολία
στην ανάπτυξη του κινητικού συντονισμού σύμφωνα με τη χρονολογική ηλικία
του παιδιού. Η Αναπτυξιακή Διαταραχή Κινητικού Συντονισμού έχει
επίδραση στους τομείς της αδρής κινητικότητας και συντονισμού αδρών
κινήσεων, της λεπτής κινητικότητας και, κάποιες φορές, της γλωσσικής
έκφρασης. Το παιδί με Αναπτυξιακή Διαταραχή Κινητικού Συντονισμού
δυσκολεύεται να αντιληφθεί πώς μπορεί να λειτουργήσει το σώμα του στο
φυσικό περιβάλλον, να σχεδιάσει και να οργανώσει τις κινήσεις του.
Μικρές ή μεγάλες δυσκολίες παρουσιάζονται στις περισσότερες καθημερινές δραστηριότητες του παιδιού που περιλαμβάνουν κίνηση (φαγητό, ντύσιμο, κ.λπ.) αλλά και σε σχολικές δραστηριότητες του παιδιού, όπως η γραφή και η οργάνωση του χώρου του. Αν και το πρόβλημα γίνεται αντιληπτό στη σχολική ηλικία, κάποια συμπτώματα εμφανίζονται στη νηπιακή ηλικία.
Οι κινητικές δυσκολίες εμφανίζονται στη νηπιακή ηλικία. Η δυσκολία του νηπίου στην εκμάθηση νέων κινητικών δεξιοτήτων, η καθυστέρηση στην επίτευξη οροσήμων κινητικής ανάπτυξης (π.χ. περπάτημα), η αδεξιότητα/δυσκολία σε κινητικές δραστηριότητες (π.χ. παιχνίδι με μπάλα, τρέξιμο, ισορροπία), η δυσκολία στον συντονισμό των κινήσεων στον χώρο, η καθυστέρηση στην πλευρίωση (επικράτηση αριστερού ή δεξιού χεριού/ποδιού), η δυσκολία στη χρήση αντικειμένων (π.χ. παζλ, κύβοι, λαβή μολυβιού για ζωγραφική/σχέδιο) είναι κάποια από τα συμπτώματα. Αργότερα μπορεί να διαπιστωθεί δυσκολία στην επίδοση σε αθλήματα που απαιτούν κινητικό συντονισμό (π.χ. αθλήματα με μπάλα, κολύμπι), δυσκολία στη διάκριση της κατεύθυνσης αριστερά/δεξιά, στην αντίληψη του χώρου και δυσκολία σε δραστηριότητες που περιλαμβάνουν κατασκευές με αντικείμενα και σχέδιο/ζωγραφική. Αξίζει να αναφερθεί ότι, όπως οι περισσότερες μαθησιακές δυσκολίες, έτσι και αυτή, προτιμά τα αγόρια με συντριπτική αναλογία 2:1.
Δίπλα σε αυτήν τη δυσκολία ήρθε να προστεθεί και ένα τρομερά υψηλό επίπεδο διέγερσης. Το αποτέλεσμα: ένα παιδί που μονίμως διατυπώνει το φιλοσοφικό ερώτημα: «και τώρα τι θα κάνουμε;» ακόμη και αν από την προηγούμενη δραστηριότητά του έχουν περάσει δύο λεπτά.
Μικρές ή μεγάλες δυσκολίες παρουσιάζονται στις περισσότερες καθημερινές δραστηριότητες του παιδιού που περιλαμβάνουν κίνηση (φαγητό, ντύσιμο, κ.λπ.) αλλά και σε σχολικές δραστηριότητες του παιδιού, όπως η γραφή και η οργάνωση του χώρου του. Αν και το πρόβλημα γίνεται αντιληπτό στη σχολική ηλικία, κάποια συμπτώματα εμφανίζονται στη νηπιακή ηλικία.
Οι κινητικές δυσκολίες εμφανίζονται στη νηπιακή ηλικία. Η δυσκολία του νηπίου στην εκμάθηση νέων κινητικών δεξιοτήτων, η καθυστέρηση στην επίτευξη οροσήμων κινητικής ανάπτυξης (π.χ. περπάτημα), η αδεξιότητα/δυσκολία σε κινητικές δραστηριότητες (π.χ. παιχνίδι με μπάλα, τρέξιμο, ισορροπία), η δυσκολία στον συντονισμό των κινήσεων στον χώρο, η καθυστέρηση στην πλευρίωση (επικράτηση αριστερού ή δεξιού χεριού/ποδιού), η δυσκολία στη χρήση αντικειμένων (π.χ. παζλ, κύβοι, λαβή μολυβιού για ζωγραφική/σχέδιο) είναι κάποια από τα συμπτώματα. Αργότερα μπορεί να διαπιστωθεί δυσκολία στην επίδοση σε αθλήματα που απαιτούν κινητικό συντονισμό (π.χ. αθλήματα με μπάλα, κολύμπι), δυσκολία στη διάκριση της κατεύθυνσης αριστερά/δεξιά, στην αντίληψη του χώρου και δυσκολία σε δραστηριότητες που περιλαμβάνουν κατασκευές με αντικείμενα και σχέδιο/ζωγραφική. Αξίζει να αναφερθεί ότι, όπως οι περισσότερες μαθησιακές δυσκολίες, έτσι και αυτή, προτιμά τα αγόρια με συντριπτική αναλογία 2:1.
Δίπλα σε αυτήν τη δυσκολία ήρθε να προστεθεί και ένα τρομερά υψηλό επίπεδο διέγερσης. Το αποτέλεσμα: ένα παιδί που μονίμως διατυπώνει το φιλοσοφικό ερώτημα: «και τώρα τι θα κάνουμε;» ακόμη και αν από την προηγούμενη δραστηριότητά του έχουν περάσει δύο λεπτά.
Τα στοιχεία των ερευνών δεν αφήνουν
τεράστια περιθώρια αισιοδοξίας. Εξαρτάται βέβαια από το πώς βλέπουμε το
ποτήρι. Ερευνητές αναφέρουν ότι τα τελευταία 15 χρόνια η Αναπτυξιακή
Διαταραχή Κινητικού Συντονισμού δεν συναντάται σαν μια κατάσταση η οποία
αφορά μόνο στην παιδική ηλικία, αλλά 30%-87% των πασχόντων παιδιών θα
εξακολουθήσει να επιδεικνύει φτωχό κινητικό συντονισμό και στην ενήλικη
ζωή. Φυσικά, όλα εξαρτώνται από την ηλικία της παρέμβασης. Το κλειδί
είναι αυτή να ξεκινήσει αρκετά πριν το παιδί συμπληρώσει το έβδομο έτος
της ζωής του.
Η αντιμετώπιση
Η αισθητηριακή ολοκλήρωση, η ικανότητα
δηλαδή του εγκεφάλου να οργανώνει και να χρησιμοποιεί τις πληροφορίες
που λαμβάνει από το περιβάλλον με τον σωστό τρόπο, είναι το κλειδί για
την άμβλυνση των συμπτωμάτων της Αναπτυξιακής Διαταραχής Κινητικού
Συντονισμού και επιτυγχάνεται με εργοθεραπεία. Παιχνίδια με μπάλες,
αιώρηση σε κούνιες, ισορροπία, ασκήσεις ενδυνάμωσης είναι μερικοί από
τους άξονες μιας συνεδρίας. Φυσικά, οι συνεδρίες εργοθεραπείας από μόνες
τους δεν αρκούν. Τα παιδιά με την οποιαδήποτε μαθησιακή δυσκολία
χρειάζονται κατανόηση και υπομονή στη συνύπαρξη και τη συνεργασία τους
με γονείς και εκπαιδευτικούς. Σκοπός είναι όλοι να βοηθήσουν να
αναπτύξει το παιδί στρατηγικές που θα το βοηθήσουν να μαθαίνει με
διαφορετικό τρόπο, με τον δικό του τρόπο. Και αυτό πρέπει να γίνει σε
πείσμα μιας πιεσμένης και τρομερά απαιτητικής σχολικής καθημερινότητας.
Εξωσχολικές υποχρεώσεις, δυσανάλογες με την ηλικία τους ακαδημαϊκές
απαιτήσεις, κάνουν τη ζωή των παιδιών με μαθησιακές δυσκολίες ολοένα και
πιο δύσκολη. Με μοναδικό αποτέλεσμα την απογοήτευση των παιδιών που
δυσκολεύονται να ακολουθήσουν τους ρυθμούς των υπολοίπων. Αυτό που
χρειάζεται είναι μικρά και σταθερά βήματα, πολλή υπομονή, ενθάρρυνση και
αποδοχή. Και ένα ήρεμο περιβάλλον γεμάτο αγάπη, που θα επιτρέψει στο
παιδί να ανοίξει τα δικά του, σπασμένα φτερά και να φωνάξει: ΜΠΟΡΩ.
ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ
Είναι πολύ χρήσιμο το παιδί να επιφορτιστεί με τον ρόλο του βοηθού δασκάλου: ο δάσκαλος του δίνει να μοιράσει κόλλες, τον σηκώνει να σβήσει τον πίνακα και τον στέλνει ανά τακτά χρονικά διαστήματα να φέρει κάτι εκτός τάξης. Όταν τον βλέπει σε υπερδιέγερση, καλό είναι να του επιτρέπει να πηγαίνει στην τουαλέτα για λίγο μέχρι να ηρεμήσει και να επανέλθει.
Είναι πολύ χρήσιμο το παιδί να επιφορτιστεί με τον ρόλο του βοηθού δασκάλου: ο δάσκαλος του δίνει να μοιράσει κόλλες, τον σηκώνει να σβήσει τον πίνακα και τον στέλνει ανά τακτά χρονικά διαστήματα να φέρει κάτι εκτός τάξης. Όταν τον βλέπει σε υπερδιέγερση, καλό είναι να του επιτρέπει να πηγαίνει στην τουαλέτα για λίγο μέχρι να ηρεμήσει και να επανέλθει.
ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ/ΠΑΡΚΟ
Ενθαρρύνουμε το παιδί να αναπαραστήσει το πώς περπατάνε διάφορα ζώα (σκύλος, άλογο, πώς κλοτσάει το άλογο, φίδι, ελέφαντας, γάτα κ.λ.π.), πάνω σε ασταθείς επιφάνειες, όπως στρώματα, μαξιλάρια, πουφ κ.ο.κ.
Το κρατάμε από τα πόδια έτσι ώστε να περπατά στα χέρια. Μπορεί να μαζεύει αντικείμενα από το πάτωμα ή να φτιάχνει κάποιο ενσφήνωμα ή παζλ.
Του αυξάνουμε το βάρος του σχολικού σακιδίου (όχι υπερβολικά).
Επισκεπτόμαστε συχνά την παιδική χαρά και δίνουμε έμφαση σε δραστηριότητες που απαιτούν αναρρίχηση. Το μονόζυγο είναι η καλύτερη δραστηριότητα στη συγκεκριμένη περίπτωση.
Το ενθαρρύνουμε να περπατά στην άκρη του πεζοδρομίου.
Χρησιμοποιούμε σφυρίχτρες, φούσκες, χοντρά και λεπτά καλαμάκια για φύσημα (π.χ. να αδειάσει ένα μισογεμάτο ποτήρι με νερό ή κάτι πιο πηχτό) και για ρούφηγμα και παίζουμε παιχνίδια με ρούφηγμα ή φύσημα.
Εξασκούμε το κόψιμο με ψαλίδι, τον σχεδιασμό γραμμάτων στον αέρα, στο θρανίο, στον τοίχο, ή στο πάτωμα με ανοιχτά και κλειστά μάτια.
Του ζητάμε να αναπαραστήσει γράμματα με το σώμα του στον χώρο, με τα χέρια του, με ανοιχτά και κλειστά μάτια, να τα φτιάχνει σε αφρό, να περπατά και να τα σχηματίζει.
Του ζητάμε να μας βοηθήσει στο άπλωμα των ρούχων με τα μανταλάκια.
Του επιτρέπουμε διαφορετικές θέσεις για ζωγραφική-γράψιμο: στο πάτωμα, ξαπλωμένος ανάποδα για διάλειμμα από το τραπέζι, θρανίο.
Ενθαρρύνουμε το παιδί να αναπαραστήσει το πώς περπατάνε διάφορα ζώα (σκύλος, άλογο, πώς κλοτσάει το άλογο, φίδι, ελέφαντας, γάτα κ.λ.π.), πάνω σε ασταθείς επιφάνειες, όπως στρώματα, μαξιλάρια, πουφ κ.ο.κ.
Το κρατάμε από τα πόδια έτσι ώστε να περπατά στα χέρια. Μπορεί να μαζεύει αντικείμενα από το πάτωμα ή να φτιάχνει κάποιο ενσφήνωμα ή παζλ.
Του αυξάνουμε το βάρος του σχολικού σακιδίου (όχι υπερβολικά).
Επισκεπτόμαστε συχνά την παιδική χαρά και δίνουμε έμφαση σε δραστηριότητες που απαιτούν αναρρίχηση. Το μονόζυγο είναι η καλύτερη δραστηριότητα στη συγκεκριμένη περίπτωση.
Το ενθαρρύνουμε να περπατά στην άκρη του πεζοδρομίου.
Χρησιμοποιούμε σφυρίχτρες, φούσκες, χοντρά και λεπτά καλαμάκια για φύσημα (π.χ. να αδειάσει ένα μισογεμάτο ποτήρι με νερό ή κάτι πιο πηχτό) και για ρούφηγμα και παίζουμε παιχνίδια με ρούφηγμα ή φύσημα.
Εξασκούμε το κόψιμο με ψαλίδι, τον σχεδιασμό γραμμάτων στον αέρα, στο θρανίο, στον τοίχο, ή στο πάτωμα με ανοιχτά και κλειστά μάτια.
Του ζητάμε να αναπαραστήσει γράμματα με το σώμα του στον χώρο, με τα χέρια του, με ανοιχτά και κλειστά μάτια, να τα φτιάχνει σε αφρό, να περπατά και να τα σχηματίζει.
Του ζητάμε να μας βοηθήσει στο άπλωμα των ρούχων με τα μανταλάκια.
Του επιτρέπουμε διαφορετικές θέσεις για ζωγραφική-γράψιμο: στο πάτωμα, ξαπλωμένος ανάποδα για διάλειμμα από το τραπέζι, θρανίο.