Με το πέρασμα των χρόνων τα παραδοσιακά τεστ με νόρμες δέχθηκαν αυστηρή κριτική.Στη 10/τία του 70 και του 80 η κριτική επικεντρώθηκε στην έλλειψη αξιοπιστίας των τεστ λόγω του μικρού δείγματος στάθμισης που κριθηκε ότι δεν ήταν αντιπροσωπευτικό. Οι κατασκευαστές των τεστ επίσης επικρίθηκαν για την έλλειψη θεωρητικής στήριξης και εμπειρικής έρευνας. Στα τελευταία χρόνια ενώ αυξήθηκε ο δείκτης αξιοπιστίας, η εγκυρότητά τους αμφισβητείται.
Μια δεύτερη περιοχή κριτικής είναι ότι τα παραδοσιακά τεστ εκτιμούν τις αντιληπτικές ή τις νοητικές διεργασίες χωρίς να δίδουν υποδείξεις για εκπαιδευτικές εφαρμογές. Η κριτική που ασκείται σήμερα είναι ότι λείπει από τα τεστ η αυθεντικότητα και οι υποδείξεις στον εκπαιδευτικό να εφαρμόσουν εκπαιδευτικά προγράμματα. Για τους λόγους αυτούς σήμερα προτείνεται η λειτουργική εκτίμηση που ερευνά τη μαθησιακή συμπεριφορά του μαθητή που μπορεί να πραγματοποιηθεί με τρεις τρόπους:
α) Παρατήρηση και εκτίμηση του μαθησιακού περιβάλλοντος ή αλλιώς οικολογική εκτίμηση
β) Αξιολόγηση με βάση τα αναλυτικά προγράμματα
γ) Ανάλυση των εργασιών του μαθητή.
1. Οικολογική αξιολόγηση
Η μάθηση βασίζεται στην αλληλεπίδραση μαθητή και περιβάλλοντος.Με λίστες και κλίμακες μπορούμε να αξιολογήσουμε το μαθησιακό περιβάλλον του μαθητή σε μεταβλητές όπως: υλικοτεχνική υποδομή, διδακτικές μέθοδοι, εξατομίκευση-ομαδοποίηση ,υποστήριξη με επαναλήψεις και εμπεδωτικές εργασίες.
2. Αξιολόγηση με βάση το αναλυτικό πρόγραμμα
Ο τρόπος αυτός αξιολόγησης είναι ιδιαίτερα δημοφιλής στους εκπαιδευτικούς τα τελευταία χρόνια..Το πρώτο βήμα είναι να να προδιορισθεί το περιεχόμενο του αναλυτικού προγράμματος κατά γνωστική περιοχή.Το δεύτερο βήμα είναι η ανάλυση των στόχων του Α.Π. σε συμπεριφοριστικούς στόχους και το τρίτο βήμα είναι η εφαρμογή με ημερήσια εκπαιδευτικά προγράμματα με τα οποία αξιολογείται και καταγράφεται η πρόοδος του μαθητή..
3. Αξιολόγηση με βάση τις εργασίες του μαθητή (Portfolio assessment)
Η εκτίμηση αυτή αφορά στην κατά περίπτωση εξέταση (case study) του μαθητή που περιλαμβάνει τα ακόλουθα στοιχεία: α) Καταγραφή της συμπεριφοράς του μαθητή με λίστες παρατήρησης της συμπεριφοράς ,καταγραφή ανέκδοτου, κοινωνιογράμματα β) Καταγραφή της μαθησιακής εξέλιξης με βάση τις μαθησιακές λίστες,τα δείγματα εργασιών, τις καταγραφές με μαγνητόφωνο,βίντεο, φωτογραφίες. Καθώς και καταγραφές των μαθησιακών δεξιοτήτων και του μαθησιακού στύλ γ) Καταγραφή γλωσσικών και πολιτιστικών στοιχείων με συνεντεύξεις γονέων, κοινωνικού λειτουργού,λογοθεραπευτή. Το βασικό πλεονέκτημα του είδους αυτού της αξιολόγησης είναι ότι παρέχει μια εξελικτική εικόνα του μαθητή.
Οι παραπάνω τρόποι διαγνωστικής αξιολόγησης του μαθητή μπορούν να συνδυασθούν με τις μετρήσεις που προκύπτουν από το περιεχόμενο των διαγνωστικών τεστ που αναφέρονται στις ακαδημαϊκές γνώσεις και στις γνωστικές λειτουργίες.
Α΄ Περιοχή ακαδημαϊκών γνώσεων.
1. Προφορικός λόγος : Receptive: Λεξιλόγιο, ακρόαση με κατανόηση Expressive: Άρθρωση,μορφολόγία,σύνταξη,σημασιολογικό,πραγματικό
2. Γραπτός λόγος: Ανάγνωση:Αποκωδικοποίηση:φωνολογικό, οπτικό λεξιλόγιο, ανάγνωση παραγράφου.Κατανόηση: Φωνακτή ανάγνωση,σιωπηρή ανάγνωση, ακρόαση ανάγνωσης, κατανόηση ενοτήτων. Γραφή: όρθια-πλάγια γραφή. Γραπτή έκφραση:ευχέρεια, σύνταξη, δόμηση, περιεχόμενο.Ορθογραφία: θεματική, καταληκτική.
3. Μαθηματικά: Οι 4 βασικές πράξεις:Πρόσθεση,αφαίρεση, πολλαπλασιασμός,διαίρεση σχετικά προφορικά και γραπτά προβλήματα.
Β΄ Περιοχή γνωστικών λειτουργιών
Α) Αισθητηριακά κανάλια: Ακουστικό, οπτικό, κιναισθητικό
Β) Γνωστικές διαδικασίες: Αντίληψη: Αρχική εισδοχή-αρχική οργάνωση β) σύνδεση των νέων πληροφοριών με τις προϋπάρχουσες γ) Μνήμη: βραχυπρόθεσμη και μνήμη ακολουθιών. Έκφραση: Προφορική, γραπτή, ψυχοκινητική.
ΟΠΤΙΚΟ ΚΑΝΑΛΙ
- Οπτική αντίληψη: ITPA Ταύτιση σε μία από τις 4 εικόνες
- Οπτική σύνδεση: Σύνδεση σχετικών εικόνων π.χ κάλτσες –παπούτσια ,σφυρί-καρφί
- Οπτικό κλείσιμο: Ολοκλήρωση ημιτελών ιχνογραφημάτων
- Οπτική μνήμη: Αναπαραγωγή σειράς συμβόλων, γραμμάτων, γεωμετρικών σχημάτων, εικόνων προφορικά ή γραπτά
- Διάκριση μορφής-φόντου σε συνθέσεις γεωμετρικών σχημάτων. Frostig
- Διατήρηση της έννοιας του σχήματος αναξάρτητα από την τοποθέτησή του
- Αντίληψη θέσεων χώρου με σχήματα και τελείες.
- Οπτικός εντοπισμός λεπτομερειών σε εικόνες
- Αντίληψη φόρμας: Αντιγραφή γεωμετρικών σχημάτων
- Οπτικές διακρίσεις,σε λέξεις: π.χ.ανακτεμένα γράμματα σε λέξεις
- Οπτικό/κινητική ολοκλήρωση με αντιγραφές σχεδίων
- Οπτικο/κινητική ταχύτητα με αντιγραφή σχεδίων
- Οπτικοποίηση χώρου: εντοπισμός ενσφηνωμάτων.
- Ακουστική αντίληψη προφορικού λόγου: απάντηση σε ερωτήσεις
- Ακουστική σύνδεση σε προφορικές αναλογίες π.χ κάθομαι στην… κοιμάμαι στο..
- Γραμματική αναλογία π.χ ενικός πληθυντικός ονομάτων ρημάτων
- Ακουστική μνήμη: απόκριση σε σειρές αριθμών
- Ακουστική κλείσιμο:Προφορική ολοκλήρωση ημιτελών λέξεων π.χ.αερο..
- Κατανόηση ιστορίας
- ‘Εκφραση με κινήσεις: Μίμηση ενεργειών π.χ δείξε μου τι κάνεις μέ ένα πριόνι
- Οπτικο-κινητικός συντονισμός: Λαβύρινθοι
Παρατήρηση εικόνας-γραπτή περιγραφή., γνώση αλφαβήτου,τονισμός, περίληψη,ορθογραφία, έκθεση.,αντιγραφή από βιβλίο,αντιγραφή από τον πίνακα
ΠΡΟΦΟΡΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ
Ακρόαση ,ομιλία, κατανόηση ιστορίας,
ΨΥΧΟΚΙΝΗΤΙΚΕΣ ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ
Ισορροπία/στάση σώματος: Βάδισμα σε δοκό, αναπήδηση στο ένα πόδι
Εικόνα του σώματος:Αναγνώριση μερών του σώματος ,Μίμηση κινήσεων: παρατήρηση-εκτέλεση κίνησης .Πέρασμα πάνω από-κάτω από –γύρω από θρανίο,καρέκλα, ανασήκωση κορμού ,άνω και κάτω άκρων από ύπτια θέση
Εκτέλεση ρυθμικών κινήσεων.
Οπτικοκινητικές δραστηριότητες: Γραφικές κινήσεις με κιμωλία στον πίνακα
ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΕΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΕΣ
ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ
Μαθηματικά: Επίπεδα ετοιμότητας στις 4 πράξεις, κλάσματα, δεκαδικοί, προβλήματα
Μαθηματική σκέψη,μαθηματικές πράξεις, μαθηματικό λεξιλόγιο. Βασικές έννοιες, αριθμητικές πράξεις, εφαρμογές:μετρήσεις,χρόνος-χρήμα,υπολογισμοί,
ΓΛΩΣΣΑ
Ανάγνωση: Ετοιμότητα: ονομασία γραμμάτων, ταύτιση λέξεων. Συμπλήρωση λέξεων που λείπουν σε ένα κείμενο Παράθεση παραγράφων προοδευτικής δυσκολίας., καταγραφή αναγνωστικών λαθών.
Ορθογραφία με υπαγόρευση
Γραφή Αξιολόγηση έκθεσης: Περιεχόμενο, οργάνωση, λεξιλόγιο, δομή προτάσεων, παρουσίαση
ΕΤΟΙΜΟΤΗΤΑ
Προαπαιτούμενες γνώσεις για ανάγνωση,γραφή,αριθμητική.Συντονισμός των κινήσεων λεπτής κινητικότητας:με αντιγραφή σχεδίων, Μαθημ. Έννοιες: σχήματα,μέτρηση,αριθμός,ένωση συνόλων
ΜΝΗΜΟΝΙΚΕΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΕΣ
Γλωσσική μνήμη, αριθμητική μνήμη,μνήμη προτάσεων, μνήμη ιστοριών,οπτική μνήμη, μνήμη σχεδίων, μν.ήμη εικόνων, οπτικο-κινητική μνήμη ο μαθητής βλέπει πρώτα και μετά γράφει από μνήμης μια λέξη, ακουστική – κιναισθητική μνήμη ο μαθητής ακούει και μετά γράφει τη λέξη
ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΓΛΩΣΣΑΣ ΚΑΙ ΟΜΙΛΙΑΣ
Η πρωταρχική γλώσσα είναι ο προφορικός λόγος.Το δευτερεύον γλωσσικό σύστημα είναι η γραφή. Οι δυσκολίες στο δευτερεύον σύστημα οφείλονται σε μεγάλο μέρος στις δυσκολίες του προφορικού λόγου.
Η πλήρης διάγνωση της ομιλίας και της Γλώσσας περιλαμβάνει 1. Φωνολογία δηλ το φωνητικό σύστημα από το οποίο αποτελείται η γλώσσα. 2. Μορφολογία. Μορφήματα είναι οι κικρότερες μονάδες της γλώσσας που έχουν νόημα. Έτσι μπορεί να είναι μονοσύλλαβες λέξεις ή καταλήξεις ονομάτων και ρημάτων. 3. Συνταξη. Είναι το γραμματικό μέρος της γλώσσας, το σύστημα τοποθέτησης των λέξεων ώστε να έχουν νόημα. 4. Το σημασιολογικό που έχει σχέση με την κατανόηση του λεξιλογίου και με το νόημα των προτάσεων και των παραγράφων. 5. Το πραγματολογικό περιλαμβάνει τη χρήση της γλώσσας με χαρακτηριστικά όπως ο διάλογος η τήρηση του πλαισίου ενός θέματος.
ΣΗΜΑΣΙΟΛΟΓΙΚΟ
Αναγνώριση και έκφραση: ετικέτας, κατηγορίας, χαρακτηριστικού,λειτουργίας,ορισμού
RECEPTIVE-EXPRESSIVE LANGUAGE
PPVT for receptive language: ο εξεταστής λέει τη λέξη, ο εξεταζόμενος δείχνει την εικόνα.
ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ
Συσχετισμοί: αποκλεισμός λέξης που δεν ταιριάζει.Συνώνυμα, αντίθετα, ορισμός
ΑΔΡΗ ΚΑΙ ΛΕΠΤΗ ΚΙΝΗΤΙΚOΤΗΤΑ
- Η ανάπτυξη της αδρής και της λεπτής κινητικότητας συνδέεται με την ανεξαρτησία των κινήσεων και την ανάπτυξη της κοινωνικότητας
- Αδρή κινητικότητα: Ταχύτητα τρεξίματος, ισορροπία στατική και ισορροπία βαδίσματος σε ευθεία γραμμή.
- Ετερόπλευρος συντονισμός άνω και κάτω άκρων.
- Δύναμη άνω και κάτω άκρων,υπογαστρίου
- Συντονισμός άνω άκρων με ακριβείς κινήσεις όπως το πέταγμα και το πιάσιμο της μπάλλας, με δείξιμο της μύτης του αυτιού
- Λεπτές κινήσεις όπως πιάσιμο μολυβιού που πέφτει
- Οπτικός/κινητικός συντονισμός: κόψιμο με ψαλίδι, αντιγραφή σχεδίων, λαβύρινθοι
- Ταχύτητα χεριού με δοκιμασίες όπως πέρασμα χανδρών, γρήγορες γραμμές και τελείες
- Αισθητηριακές και κινητικές δεξιότητες:Κιναισθησία, διάκριση δακτύλων,
- Έλεγχος νυσταγμού μετά από παρατήρηση περιστρεφομένου αντικειμένου.
- Μίμηση στάσεων του σώματος και των άκρων.
- Επανάληψη κινήσεων κατασκευής ή σύνθεσης αντικειμένου.
- Ακρίβεια κινήσεων με το ένα και το άλλο χέρι.
- Μίμηση επαναληπτικών κινήσεων του χεριού με κτυπήματα
- Εκτέλεση πράξεων με εντολές.
- Αναγνώριση δακτύλων του χεριού.
- Έλεγχος γραφαισθησίας. Με κλειστά μάτια και με κατεύθυνση του χεριού γράφει στον πίνακα ένα σχήμα και στη συνέχεια το γράφει μόνος του.
- Εντοπισμός αισθητηριακού ερεθίσματος. Χωρίε να βλέπει το παιδί αγγίζουμε με τη μύτη του μολυβιού ένα σημείο του χεριού και μετά ζητάμε να το εντοπίσει.
Χαρακτηριστικά γνωρίσματα
1) Έλλειψη προσοχής που εκδηλώνεται με απροσεξίες,αδυναμία τήρησης κανόνων στο παιγνίδι και στην εργασία του, φαίνετται σαν να μήν ακούει, δεν τελειώνει τη δουλειά του, έλλειψη οργάνωσης, συνήθως χάνει τα πράγματά του.,αποσπάται εύκολα από εξωτερικά ερεθίσματα. Ξεχνά τις υποχρεώσεις του
2) Υπερκινητικότητα: Κουνά τα χέρια ή τα πόδια όταν κάθεται, αλλάζει συχνά κάθισμα, τριγυρνά άσκοπα ή σκαρφαλώνει επικίνδυνα, δυσκολεύεται να παίξει με άλλους ή και μόνο του, δείχνει σαν να βρίσκεται υπ’ατμόν να φύγει, συχνά μιλά υπερβολικά
3) Παρώθητική συμπεριφορά. Απαντά χωρίς να του δοθεί ο λόγος,δεν περιμένει τη σειρά του, συχνά διακόπτει τη δραστηριότητα ή το παιχνίδι των άλλων
Η διαγνωστική διαδικασία περιλαμβάνει: Συνέντευξη με τους γονείς, ιατρική εξέταση και διάγνωση μέσω συμπεριφοριστικών κλιμάκων
ΝΕΥΡΟΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ
Η μελέτη της νευρολογικής βάσης της συμπεριφοράς στις περιπτώσεις ελάχισης εγκεφαλικής δυσλειτουργίας, ελλεμματικής προσοχής, επιληπτικών κρίσεων και τραυμάτων εγκεφάλου ερμηνεύει δυσκολίες στη γλώσσα, γνωστικές ατέλειες και ειδικές μαθησιακές δυσκολίες
Το Luria-Nebraska Neuropsychological Batery test έχει σχεδιασθεί να εντοπίζει τις εγκεφαλικές δυσλειτουργίες παιδιών ηλικίας 8-12 ετών και ερευνά τις περιοχές: Οπτική λειτουργία, εισερχόμενο-εξερχόμενο λόγο, γραφή,ανάγνωση, αρίθμηση, μνήμη, νοητική διεργασία, δυσλειτουργίες αρεστερής –δεξιάς πλευρίωσης, κινήσεις στο χώρο κατόπιν εντολής,ταχύτητα και ακρίβεια κινήσεων, ταχύτητα και ποιότητα ζωγραφικής,ακουστική αντίληψη και προσοχή,
- Carolyn Compton(1996) A Guide to 100 Tests for Special Education New Jersey: Globe Fearon
- Booney V.(1998) Ed. Psychological assessment of Children ( Best Practices for School and Clinical Settings). New York: John Wiley
Σχετικές μέθοδοι της άτυπης αξιολόγησης είναι: α) καταγραφή της συμπεριφοράς β) δυναμική διάγνωση γ) διάγνωση με βάση το Α.Π. δ) Μή γλωσσικές δοκιμασίες Οι μέθοδοι αυτές εφαρμόζονται σε όλες τις κατηγορίες, αλλά είναι απολύτως αναγκαίες α)για τα παιδιά της προσχολικής αγωγής β) παιδιά και ενήλικες με ψυχολογικά και ψυχιατρικά προβλήματα γ) παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες και προβλήματα συμπεριφοράς δ) παιδιά με διαταραχές προσοχής και υπερκινητικότητα ε) παιδιά με εγκεφαλοπάθειες . Η αξία της Α.Δ. πολλαπλασιάζεται άν συνδυασθεί με τις παραδοσιακές διαγνώσεις με σταθμισμένα τεστς.
Τεχνικές Άτυπης Διάγνωσης
1. Στρατηγικές παρατήρησης της συμπεριφοράς
α) απευθείας παρατήρηση που εφαρμόζεται στην καταγραφή της συμπεριφοράς την ώρα που συμβαίνει β) πλάγια παρατήρηση που γίνεται με τη σύνοψη των προηγούμενων εμπειριών. Η απευθείας παρατήρηση μπορεί να γίνει με τις ακόλουθες μεθόδους α) καταγραφή ανεκδότου κατα την οποία ο παρατηρητής σημειώνει το Α και το Β της συμπεριφοράς δηλ τι προηγείται ,πώς εκδηλώνεται και τι ακολουθεί μετά την εκδήλωσης της συμπεριφοράς..Μια περισσότερο ειδική προσαρμογή είναι η λειτουργική ανάλυση της συμπεριφοράς που αφορά την εξελικτική καταγραφή της συμπεριφοράς και έχει σημαντική εφαρμογή στην εκπαίδευση των παιδιών με σοβαρές αναπηρίες β) Στη χρονολογική καταγραφή ο παρατηρητής καταγράφει τη συχνότητα ή τη διάρκεια της συμπεριφοράς ή και τα δύο μαζί που συμβαίνουν σε συγκεκριμένο χώρο όπως είναι η σχολική τάξη γ) Η καταγραφή δειγμάτων συμπεριφοράς που έχουν καταγραφεί σε λίστες στις οποίες σημειώνεται η συχνότητα της παρατηρούμενης συμπεριφοράς.
2. Πλάγια ή Έμμεση Παρατήρηση
α) Λίστες που αξιολογούν τις κοινωνικο-συναισθηματικές λειτουργίες με καταγραφές ναί ή όχι που είναι και η κυριότερη αδυναμία τους. Μπορούν όμως να αξιολογήσουν και τις γνωστικές περιοχές. Λόγω των αδυναμιών που παρατηρούνται στην αξιολόγηση με λίστες συνιστάται η χρησιμοποίησή τους στην αρχική διάγνωση β) αξιολογικές κλίμακες οι οποίες διαφοροποιούνται από τις λίστες με τη δυνατότητα που παρέχουν στον αξιολογητή να διαβαθμίσουν τη συμπεριφορά στις κλίμακες από 1-5 ή να υπογραμμίσουν λέξεις ή φράσεις που ταιριάζουν στη συμπεριφορά ή να απαντήσουν άν συμφωνούν ή διαφωνούν σε μια διαβάθμιση 3+ θέσεων. Οι ίδιες κλίμακες μπορούν να συμπληρωθούν από τους γονείς και από το δάσκαλο και να γίνουν οι σχετικές συγκρίσεις.γ) Αυτο-διάγνωση. Κατά την οποία ο ίδιος ο μαθητής καταγράφει το είδος της συμπεριφοράς που του ταιριάζει. Το πλεονέκτημα στην περίπτωση αυτή είναι η καταγραφή κάποιας συμπεριφοράς που δεν είναι ορατή με τις άλλες μεθόδους..Η κυριότερη αδυναμία είναι η δυνατότητα απόκρυψης ή αποφυγής απάντησης του εξεταζόμενου δ) ερωτηματολόγια με ανοικτές ερωτήσεις του τύπου περίγραψε τη σχέση σου με τη μητέρα σου ή κλειστές π.χ. πόσων ετών είσαι ε) Κλινικές συνεντεύξεις που σχετίζονται και με τη συστηματική παρατήρηση αφού γίνεται ταυτόχρονα και η επισήμανση των αντιδράσεων του εξεταζόμενου στ) Οικολογική ανάλυση. Τα τελευταία χρόνια γίνεται αποδεκτή η θέση ότι υπάρχει στενή σχέση της συμπεριφοράς του παιδιού και των επιδράσεων του περιβάλλοντος. Αξιολογούνται οι μονάδες δράσης (Activity Units A.U.) και μετά κατηγοριοποιούνται και ανάγονται σε εκατοστιαίες μονάδες π.χ μιλά με συμμαθητές, κοιτάζει έξω, τραβά την προσοχή του δασκάλου. Με αυτόν τον τρόπο μπορεί να γίνει τροποποίηση του περιβάλλοντος και της συμπεριφοράς του παιδιού ζ) Τεστς επίδοσης (criterion referenced tests) η) Αξιολόγηση με βάση το αναλυτικό πρόγραμμα Η μέθοδος αυτή είναι τόσο παλιά όσο και η διδασκαλία με τη χρησιμοποίηση του περιεχομένου της διδακτέας ύλης ως βάση για την αξιολόγηση της προόδου του μαθητή
3. Αξιολόγηση βασικών μαθημάτων
α) Ανάγνωση με έμφαση στην κατανόηση παρά στην αποκωδικοποίηση. Με την παρατήρηση εντοπίζεται η ικανότητα αποκωδικοποίησης. Η αποκωδικοποίηση μπορεί να γίνει με λίστες λέξεων. Η κατανόηση ελέγχεται με ερωτήσεις. Με την κατηγοριοποίηση των λαθών (error analysis) γίνεται στην αρχή ο εντοπισμός των λαθών στην ανάγνωση χωρίς να διορθώνονται (topological analysis) και καθορίζεται η γραμμή βάσης για τις αναγκαίες παρεμβάσεις. Άλλες μορφές αξιολόγησης είναι η επαναδιήγηση που μπορεί να μαγνητοφωνηθεί και να αναλυθεί στη συνέχεια ως προς την κατανόηση του περιεχομένου.
β) Μαθηματικά. Η αξιολόγηση γίνεται πιο εύκολη με την εξέταση των μαθητών στις μαθηματικές έννοιες και προ-έννοιες. Χρησιμοποιείται για διαγνωστικού λόγους και η ανάλυση των λαθών.
γ) Η γραπτή γλώσσα αξιολογείται ως προς τη γραμματική το συντακτικό τον τονισμό, την ορθογραφία, το λεξιλόγιο
Τελευταίες εξελίξεις της άτυπης αξιολόγησης
- Αυθεντική αξιολόγηση (authentic assessment) είναι η μέτρηση της γνώσης που εφαρμόζεται έξω από τη σχολική τάξη ή σε αναπαράσταση καταστάσεων που προσομοιάζουν στην εξωσχολική ζωή.
- Εκτίμηση εκτέλεσης ενός έργου (performance assessment) Ο μαθητής παρατηρείται στην εκτέλεση ενός έργου ή στην κατασκευή ενός έργου.Η μέθοδος αυτή είναι συμβατή με τη δομιτιστική θεωρία μάθησης που ο μαθητής μανθάνει δια του πράττειν.
- Αξιολόγηση με βάση τις εργασίες του μαθητή (portfolio assessment) σε συγκεκριμένες γνωστικές περιοχές, όπως πράττουν οι καλλιτέχνες και οι φωτογράφοι με τη συλλογή αντιπροσωπευτικών έργων. Η τοποθέτηση των εργασιών σε φάκελλο δίδει μια εικόνα της προόδου του μαθητή. Ο φάκελος μπορεί να τηρείται και από τον ίδιο το μαθητή ακόμα και φοιτητές ενθαρρύνονται να τηρούν φακέλους ανά μάθημα.
- Αξιολόγηση με βάση του Η/Υ ιδιαίτερα στα βασικά μαθήματα Γλώσσα και Μαθηματικά με τεστ τα οποία παρέχουν τη δυνατότητα στο δάσκαλο να εντοπίζει τις δυνατότητες και τις αδυναμίες του μαθητή
Εμπιστευτική
Ονοματεπώνυμο μαθητή: _______________
Ημερομηνία γέννησης:______________ Ηλικία: ________ Σχολείο: _________________ Τάξη:__________
Λόγοι παραπομπής: Δυσκολία στη Γλώσσα- χαμηλή αυτοεκτίμηση
1. Ιστορικό του παιδιού: Κατάσταση της οικογένειας. Ιστορικό γέννησης , εξελικτικό ιστορικό, ασθένειες. Ιστορικό καθυστέρησης στο Γλωσσικό μάθημα. Οι παρεμβάσεις που έγιναν στο σχολείο και στο σπίτι. Η δομή του προφορικού λόγου και η φωνολογική ενημερότητα
2. Η συμπεριφορά του παιδιού από την επικοινωνία του με τον εξεταστή: Παρουσιαστικό, οπτική επικοινωνία, επίπεδο συνεργασίας, επίπεδο προσοχής, συντονισμός των κινήσεων, προβλήματα συμπεριφοράς
3. Αποτελέσματα εξέτασης όρασης και ακοής
4. Εφαρμογή ψυχοτεχνικών μέσων. Τεστ WISC Δ.Ν. Γλωσσικός Δείκτης. Πρακτικός Δεικτης. Ανάλυση των επιμέρους υπο-τεστς.
5. Ανάλυση λίστας προβληματικής συμπεριφοράς.
6. Εξέταση με λίστες λέξεων
7. Εξέταση του φακέλου με τα δείγματα των εργασιών
8. Εξέταση των κριτηρίων αξιολόγησης
9. Συνέντευξη με το παιδί από την οποία προκύπτει η χαμηλή αυτοεκτίμηση
10. Καταγραφή ανεκδότου συμπεριφοράς με βάση τη συστηματική παρατήρηση κατά την ώρα του μαθήματος της Γλώσσας
11. Περίληψη των ανωτέρω δεδομένων και επισήμανση των αδυναμιών
12. Προτάσεις αντιμετώπισης
α) Γενικές συστάσεις για τη βελτίωση της συμπεριφοράς στο σχολείο και στο σπίτι
β) συστάσεις για την αντιμετώπιση του προβλήματος στη Γλώσσα: Αναγνωστικά παιχνίδια, προσωπική βιβλιοθήκη, ανάγνωση επιγραφών, υποστήριξη από συμμαθητή, συστάσεις στο δάσκαλο για εξατομίκευση της διδασκαλίας. Τήρηση ημερολογίου
- Janda L(1998) Psychological Testing :Theory and Applications Boston : Allyn and Bacon
Νόρμα αντιστοιχεί την επίδοση του εξεταζομένου με τις αντίστοιχες επιδόσεις του στατιστικού δείγματος του τεστ για το λόγο αυτό το δείγμα πάνω στο οποίο στηθμίσθηκε το τεστ πρέπει να είναι αντιπροσωπευτικό Τα τέστ αυτά ονομάζονται norm-referenced tests. Παραδείγματα νόρμας είναι η νοητική ηλικία στο τεστ Binet-Simon και ο δείκτης νοημοσύνης στο τεστ Terman.
Criterion-referenced tests αναφέρονται στην επίδοση του μαθητή σε ένα αντικειμενικό κριτήριο επιτυχίας που αντιστοιχεί σε ορισμένη ηλικία και χρησιμοποιούνται κυρίως στα τεστ επίδοσης κατά τάξεις
Τεστ Cattell εκτίμησης του ανθρώπινου νοητικού δυναμικού
1.Χρήση δυναμομέτρου-Μέτρηση της δύναμης πίεσης του χεριού
2.Ταχύτητα κίνησης-Ο χρόνος που απαιτείται για να κινηθεί το χέρι σε απόσταση 50 εκατοστών
3.Διάκριση δύο σημείων-Η απόσταση που απαιτείται για να διακρίνει ο εξεταζόμενος δύο διακριτά σημεία
4.Αντοχή στον πόνο-Μέτρηση της δύναμης του εξεταζόμενου που πιέζει μια μυτερή επιφάνεια από ελαστικό
5.Διάκριση βάρους- κατώφλι διάκρισης βάρους σε δύο κουτιά
6.Χρόνος αντίδρασης- Ο χρόνος αντίδρασης του εξεταζομένου σε ακουστικό ερέθισμα
7.Ονομασία χρωμάτων- Ο συνολικός χρόνος που χρειάζεται ο εξεταζόμενος να ονομάσει μια σειρά χρωμάτων
8.Εκτίμηση μεγεθών- Η ικανότητα του εξεταζομένου να τοποθετήσει μια γραμμή στη μέση μιας ράβδου 50 εκ.
9.Η ικανότητα του εξεταζόμενου να υπολογίσει το πέρασμα 10 δευτερολέπτων.
10. Μνήμη γραμμάτων-Ο αριθμός των γραμμάτων που μπορεί να συγκρατήσει
Ο ελληνικός σταυρός ενώ είναι ένα απλό σχέδιο θεωρείται μια καλή ένδειξη για την ύπαρξη νευρολογικών προβλημάτων. Ο εξεταζόμενος καλείται να αναπαράξει το σταυρό χωρίς να σηκώσει το μολύβι του.Όσοι έχουν νευρολογικό πρόβλημα αδυνατούν να χαράξουν το σταυρό χωρίς να σηκώσουν το μολύβι τους ή αδυνατούν να κλείσουν τις γωνίες και να χαράξουν τις πλευρές με σωστές αναλογίες.
- Booney Vance (1998)
Assessing Children with Mental Retardation
Ν.Κ. χαρακτηρίζεται από σημαντική κάτω του μέσου όρου νοητική λειτουργία, που συνυπάρχει με δύο ή περισσότερες αδυναμίες στις παρακάτω προσαρμοστικές δεξιότητες: Επικοινωνία, αυτοεξυπηρέτηση, αυτόνομη διαβίωση, κοινωνικές δεξιότητες, κοινωνική ένταξη, αυτοδιαχείριση, υγεία-ασφάλεια, βασικές σχολικές γνώσεις, ελεύθερος χρόνος, εργασία
Σύμφωνα με το παλαιότερο ορισμό έπρεπε να συνυπάρχουν α) κατώτερη του κανονικού νοητική λειτουργία β) αδυναμία στις ικανότητες προσαρμογής γ) να παρουσιάζεται πριν από την ηλικία των 18
Σύμφωνα με τον πρώτο ορισμό προκύπτουν 4 περιοχές για διαγνωστική διερεύνηση
1.Νοητικές ικανότητες και δεξιότητες προσαρμογής
2.Ψυχολογική/συναισθηματική διάσταση
3. Διερεύνηση σωματικής ανάπτυξης και κατάστασης υγείας
4. Περιβαλλοντικές επιδράσεις.
Α) Νοητικές λειτουργίες
Ο Δ.Ν. πρέπει να είναι κάτω από τις 2 μονάδες τυπικής απόκλισης. Κατάλληλα τεστ είναι όσα εκτιμούν τις νοητικές λειτουργίες του παράγοντα (g) a) Raven’s Matrices b) Peabody picture vocabulary test c)Wechsler Intelligence Scale for Children d) Stanford-Binet Intelligence Scale
Β) Συμπεριφορές
Differential Ability Scales (DAS) αποτελείται από δυο μέρη ένα για την προσχολική και ένα για τη σχολική ηλικία. Το τεστ της σχολικής ηλικίας αξιολογεί τις νοητικές ικανότητες ,τις μνημονικές και τις δεξιότητες διαχείρισης των πληροφοριών
Behavioral Checklists a) Child Behavior Checklist Achenbach 1991 b) Personality Inventory for Children Lachar 1982
Κλινικές συνεντεύξεις με το παιδί, την οικογένεια και τους δασκάλους. Οι συνεντεύξεις με το παιδί γίνονται μέσα από παιχνίδι που στόχο έχει να αποκαλύψει τα συναισθήματά του για την οικογένεια, τους φίλους του και το σχολείο του.
ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΠΑΡΑΓΟΝΤΩΝ Ν.Κ.
Η διερεύνηση των ατιολογικών παραγόντων της Ν.Κ. αποτελεί μέρος της διαγνωστικής διαδικασίας πέρα από τη διάγνωση των νοητικών και προσραμοστικών ικανοτήτων.
1. Ιατρικό ιστορικό: Προ-περί-μεταγεννητική περίοδος. Η καθαρή αιτιολόγηση της Ν.Κ. αφορά μόνο το 40% των περιπτώσεων που μπορεί να οφείλονται α) Κληρονομικοί παράγοντες 5% β) χρωμοσωματικές ανωμαλίες και τοξικές ουσίες 30% γ) πρίν και γύρω από την εγκυμοσύνη παράγοντες 10% δ) ασθένειες και δηλητηριάσεις κατά την παιδική ηλικία 5% ε) περιβαλλοντικοί παράγοντες και άλλες σοβαρές εξελικτικές και νοητικές δυσλειτουργίες που οφείλονται στο αυτιστικό φάσμα 15-20%
2) Περιβαλλοντική διάσταση της Ν.Κ.Το θετικό υποστηρικτικό περιβάλλον ευνοεί την νοητική και κοινωνική εξέλιξη των Ν.Κ. α) παρέχει ευκαιρίες στο παιδί να μάθει και να αναπτυχθεί β) δημιουργεί υποστηρικτικό περιβάλλον παρέχοντας ασφάλεια, κατάλληλη υλικά και μέσα, κοινωνικές επαφές γ) προάγει τη σταθερότητα και τον έλεγχο της εξέλιξης του παιδιού. Η διερεύνηση του περιβάλλοντος αφορά τα παρακάτω χαρακτηριστικά α) κοινωνική ενσωμάτωση β) επικοινωνία με άλλους ανθρώπους και ύπαρξη φίλων γ) δυνατότητα επιλογών και ελέγχου της ζωής δ) αίσθηση επάρκειας – παροχή ευκαιριών μάθησης ε) σεβασμός της ιδιαιτερότητας
3) Διερεύνηση σπίτι/οικογένεια. Παλαιότερα η πλειονότητα των Ν.Κ. κατέληγε σε ιδρύματα ενώ σήμερα μένει στην οικογένεια με τις ακόλουθες αρνητικές επιδράσεις α) γονεϊκό στρες για τη φύλαξη του παιδιού β) πιθανή απομόνωση της οικογένειας γ) διαταραχή στις σχέσεις των μελών της οικογένειας: διαζύγια, ψυχολογικά προβλήματα αδελφών. Αρκετές οικογένειες μένουν αλώβητες από την ύπαρξη Ν.Κ. Το ουσιαστικότερο θέμα διερεύνησης είναι η ψυχική υγεία των γονέων και η κατάσταση της σχέσης τους, παράγοντες που επιδρούν άμεσα στην εξέλιξη του Ν.Κ. διερευνάται επίσης και η τυχόν παραμέληση των άλλων παιδιών της οικογένειας
Δραστηριότητες εκτίμησης της στάσης των γονέων απέναντι στο Ν.Κ. α) παρατήρηση του γονέα όταν παρέχει τροφή στο παιδί β) όταν παίζει μαζί του ή όταν επιλέγει παιγνίδια για το παιδί του γ) παρατήρηση άλλων μελών της οικογένειας στο παιγνίδι με το παιδί
4) Διερεύνηση του σχολικού περιβάλλοντος α) ύπαρξη Ε.Ε.Π. β) διάρκεια της φοίτησης μέχρι το 21ο έτος γ) ηλικία διάγνωσης δ) παιδιά χαρακτηρισμένα ότι βρίσκονται σε κίνδυνο : καθυστερημένη ανάπτυξη, δυσμενές περιβάλλον
Περιεχόμενο Ε.Ε.Π. α) διαγνωστική αξιολόγηση β) γνωστική αξιολόγηση γ) εκπαιδευτικά και διδακτικά προγράμματα δ) τρόποι εφαρμογής και αξιολόγησης των διδακτικών προγραμμάτων ε) καθορίζονται οι μακροπρόθεσμοι ετήσιοι στόχοι και το υποστηρικτικό προσωπικό. Συμπληρωματικό πρόγραμμα είναι και το μεταβατικό εξατομικευμένο Ε.Π. ( Individualized Transitional Plan I.T.P) το οποίο εκτός από τους ετήσιους στόχους περιλαμβάνει και τις υποστηρικτικές υπηρεσίες για να επιτευχθούν οι ακαδημαϊκοί, επαγγελματικοί και κοινωνικοί στόχοι μετά την αποφοίτησή τους από το σχολείο.
6) Διεπιστημονική/συνεργατική διερεύνηση Ν.Κ. μπορεί να γίνει με παρατήρηση του παιδιού την ώρα της απασχόλησής του στο φυσικό ή το σχολικό περιβάλλον με στόχο την κατάρτιση ενός ρεαλιστικού Ε.Ε.Π.
Περίγραμμα Διαγνωστικής Αξιολόγησης Ν.Κ.
ΜΈΡΟΣ Α΄: Διαγνωστικά μέσα
1. Αξιολόγηση νοημοσύνης με την εφαρμογή των τεστς WISC – WPPSI. Προηγείται η διάγνωση στο νηπιαγωγείο, βγαίνει ο Δ.Ν. και οι επιμέρους δείκτες: λεκτικός και πρακτικός
2. Αξιολόγηση προσαρμοστικής συμπεριφοράς με τις κλίμακες Vineland Adaptive Behavior Scales με τις επιδόσεις στις 4 περιοχές: επικοινωνία, καθημερινές δεξιότητες ζωής, κοινωνικότητα, προσαρμοστική συμπεριφορά
ΜΕΡΟΣ Β΄: Προφίλ δυνατοτήτων- αδυναμιών
1. Νοητικές ικανότητες
2. Επικοινωνία είδος λεκτική μή λεκτική
3. Κοινωνικές δεξιότητες
4. Συμπεριφορά με καταγραφές ή λίστες καταγραφής
5. Ιατρικό ιστορικό από το φάκελο του Ν.Κ.
6. Περιβαλλοντικοί παράγοντες-κοινωνικό και οικογενειακό ιστορικό
ΜΕΡΟΣ Γ΄: Περιοχές υποστήριξης
1. Επικοινωνία π.χ εκτέλεση λεκτικών οδηγιών, λογοθεραπεία
2. Αυτο-εξυπηρέτηση π.χ. εκπαίδευση στη χρήση τουαλέτας
3. Κοινωνικές δεξιότητες π.χ. τήρηση κανόνων παιχνιδιού
4. Ψυχολογική/συναισθηματική υποστήριξη π.χ. διαχείριση εκρηκτικής συμπεριφοράς, παιγνιδοθεραπεία
5. Ιατρική υποστήριξη π.χ. θεραπεία δυσκοιλιότητας-φάρμακα
6. Υποστήριξη οικογένειας: Μείωση στρες , ενημέρωση για το Ε.Ε.Π.
Πηγή