Ο τελικός σκοπός για τον οποίο οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί λειτουργούμε , είναι να γίνουν τα παιδιά με αυτισμό όσο το δυνατόν πιο ανεξάρτητα. Κοιτάζουμε μακριά μπροστά, και τους φανταζόμαστε και απεικονίζουμε ως ενηλίκους, που ζουν ανεξάρτητα, χωρίς την ανάγκη μας γύρω τους. Η καλύτερη επιλογή είναι να αρχίσει η θεραπευτική διαδικασία όσο το δυνατό νωρίτερα. Όλες οι έρευνες πια έχουν αναδείξει την πρώιμη παρέμβαση ως τον πιο αποφασιστικό τρόπο για τα καλύτερα αποτελέσματα.
Εάν είστε γονείς με κάποια αμφιβολία για το εάν το παιδί σας αντιμετωπίζει το φάσμα του αυτισμού, σας προτρέπουμε να μην διστάσετε. Θα πρέπει να το ελέγξετε με τους ειδικούς το συντομότερο δυνατό. Ξεκινήστε από τον Παιδίατρό σας, θέστε του τις ανησυχίες σας και από εκεί θα καθοδηγηθείτε για να προχωρήσετε στη σωστή κατεύθυνση. Η διάγνωση πια είναι δυνατή από την βρεφική ακόμα ηλικία (από τους δεκαοχτώ ή και νωρίτερα μήνες). Δεν έχει πραγματικά κανένα νόημα να περιμένετε.
Εμείς, οι ενήλικοι, στο σπίτι και στο σχολείο θα πρέπει να εργαστούμε στην εκμάθηση δεξιοτήτων διαβίωσης ή αλλιώς σε μία πιο ελεύθερη μετάφραση «δεξιότητες επιβίωσης».
Ας δούμε κάποια παραδείγματα.
-Διδάξτε τα χρήματα, το βάρος και την χωρητικότητα όσο το δυνατόν νωρίτερα. Στο σχολείο αρχίζουμε να διδάσκουμε αυτά τα θέματα στην τρίτη τάξη. Οι γονείς δεν πρέπει να περιμένουν. Κάντε το με διασκεδαστικό τρόπο, κάντε το παιχνίδι. Χρησιμοποιήστε απτά αντικείμενα και παιχνίδια. Πάρτε το παιδί σας μαζί σας στο μανάβικο, και βάλτε το να σας βοηθήσει να επιλέξετε το τι να μαγειρεύατε και τα συστατικά. Είναι μια πολύ καλή ευκαιρία να εφαρμοστούν ότι του διδάξατε για τα χρήματα, το βάρος, την χωρητικότητα και όλα τα είδη των τροφίμων. Θα βοηθήσετε πιθανώς το παιδί σας να ανακαλύψει άλλα τρόφιμα που δεν θέλησε ποτέ να δοκιμάσει. Η έκθεση σε όλα τα παραπάνω είναι σημαντική. Διευρύνει το μυαλό και ανοίγει τις πόρτες σε νέες ευκαιρίες εκμάθησης.
-Δείξτε και εκπαιδεύστε στο παιδί σας πώς να φτιάχνει ένα εύκολο γεύμα, όπως ένα σάντουιτς. Σιγουρευτείτε όμως ότι δεν θα χρησιμοποιήσετε μαχαίρια ή οποιοδήποτε άλλο εργαλείο θα μπορούσε να είναι επιβλαβές για το παιδί. Έχετε όλα τα υλικά κομμένα από πριν και έτοιμα να μπουν στο σάντουιτς.
-Δείξτε στο παιδί σας πώς να δένει τα κορδόνια.
-Διδάξτε το παιδί σας να χρησιμοποιεί το χώρο της τουαλέτας κατάλληλα. Κατόπιν διδάξτε το παιδί να ξεπλένεται και να βάζει τα ρούχα του πριν φύγει από την τουαλέτα. Μετά μάθετέ του να πλένει και να στεγνώνει τα χέρια . Όλα αυτά τα βήματα φαίνονται να είναι προφανή για όλους. Για το παιδί όμως με αυτισμό παίρνει χρόνο μια προσπάθεια να περάσει από αυτά τα βήματα αυτόματα και ανεξάρτητα και σίγουρα χρειάζονται και εναλλακτικοί τρόποι εκπαίδευσης.
Κατά γενική ομολογία ,η εκπαίδευση στην ανεξαρτησία είναι εύκολη. Ζητήστε από το παιδί σας να κάνει οτιδήποτε θα έκανε κάποιο παιδί τυπικής ανάπτυξης της ίδιας ηλικίας. Ο Vigotsky, (γνωστός ψυχολόγος της κονστρουκτιβιστικής θεωρίας), συστήνει να αφήνουμε τα παιδιά να δοκιμάσουν την καλύτερή τους προσπάθεια πρώτα. Όταν «κολλήσουν» κάπου, οι ενήλικες μπορούν να παρέμβουν και να παρέχουν μια ελάχιστη βοήθεια και να περιμένουν έως ότου το παιδί «κολλήσει» πάλι και ούτω καθ’ εξής. Παρέχετε σταδιακά αυξανόμενη βοήθεια, για δύο λόγους. Κατ” αρχάς, θέλουμε να αποφύγουμε την απογοήτευση του παιδιού. Εάν το παιδί ματαιωθεί μπορεί να εγκαταλείψει το στόχο συνολικά, ενώ εάν πάρει κάποια βοήθεια θα το ενθαρρύνει να πάει παρακάτω. Δεύτερον, είναι μια χρυσή ευκαιρία για το παιδί να ανακαλύψει και να εξερευνήσει τις ικανότητες και τους τομείς δυνάμεών του. Αυτό θα ωθήσει τον αυτοσεβασμό και την αυτοπεποίθησή του, που με τη σειρά τους θα το παρακινήσουν να συνεχίσει τις προσπάθειες του να κάνει νέα πράγματα. Δείξτε στο παιδί σας πώς να κάνει πράγματα, και έπειτα πείτε του ότι είναι τώρα η σειρά του για να τα κάνει. Εκπαιδεύστε το παιδί σας, και αποσύρετε έπειτα σταδιακά τη βοήθειά σας.
Πώς να το κάνουμε αυτό;
-Στο σπίτι: φτιάξτε το σπίτι έτσι ώστε να είναι πιο εύκολο για το παιδί σας να οργανώνεται. Ο Εργοθεραπευτής του παιδιού σας θα μπορέσει να σας εκπαιδεύσει κατάλληλα γι αυτό!
-Θέστε έναν κανόνα για κάθε πράγμα. Παρουσιάστε τους κανόνες με εικόνες και γραπτές λέξεις.
-Ορίστε συγκεκριμένες θέσεις για όλα τα αντικείμενα (παπούτσια, ρούχα, προσωπικά αντικείμενα {τσάντα σχολική, καλαθάκι με φαγητό, βιβλία, αθλητικός εξοπλισμός}, παιχνίδια όπου και πρέπει να τοποθετούνται.
-Το παιδί πρέπει να εκπαιδευθεί για να καθαρίζει μετά από το παιχνίδι ,το φαγητό κ.τ.λ. το τραπέζι ή τον χώρο απασχόλησής του.
-Βοηθείστε το παιδί να προσπαθήσει να στρώσει το κρεβάτι του το πρωί.
-Στο μεσημεριανό ή το βραδινό γεύμα, μην παρεμβαίνετε άμεσα παρά μόνον εάν η βοήθεια απαιτείται για να κόψετε κάτι ή όταν σε κάτι χρειάζεται η δύναμη ή η επιδεξιότητα ή η επιτήρηση των ενηλίκων.
-Όταν το παιδί χρειάζεται κάτι, ζητήστε του με ήρεμο τρόπο να το πάρει μόνο του. Μην προσφέρετε τη βοήθειά σας εκτός αν κάτι είναι μη προσβάσιμο.
-Το παιδί πρέπει να προσπαθεί να αλλάξει ρούχα και να τοποθετεί τα βρώμικα στο καλάθι των απλύτων το ίδιο.
-Εκπαιδεύστε το παιδί σας για να φοράει και να βγάζει τα παπούτσια του.
-Όταν το παιδί επιστρέφει από το σχολείο, πρέπει να ξέρει τι να κάνει ανεξάρτητα. Εάν είναι δύσκολο για αυτό να θυμάται, γράψτε τι πρέπει να κάνει και κολλήστε το στην πόρτα. Αφήστε το παιδί να ελέγχει τη λίστα των πραγμάτων που έχει να κάνει, μόλις γυρίζει σπίτι. Η διεθνής πια βιβλιογραφία αναφέρει ότι πρέπει να χρησιμοποιούμε εικόνες (οπτικό σύστημα) όσο το δυνατόν περισσότερο, αφού τα παιδιά με αυτισμό ανταποκρίνονται πολύ καλύτερα σε οπτικά ερεθίσματα. Θα μπορούσαν να είναι πολύ απλές εντολές όπως:
Στο σπίτι:
-Βγάλε το καλαθάκι του φαγητού σου και βάλτο στον πάγκο της κουζίνας.
-Βγάλε την εργασία σου και βάλε την στο γραφείο σου (ή στο τραπέζι της κουζίνας, ή οπουδήποτε εσείς κρίνετε)
-Τακτοποίησε την τσάντα σου.
-Βγάλε τα παπούτσια σου και βάλε τα στο ράφι παπουτσιών
-Βγάλε το μπουφάν σου και κρέμασέ το.
-Πλύνε τα χέρια σου και άλλαξε.
Αυτά είναι απλά παραδείγματα. Με τον ίδιο τρόπο προσπαθήστε να συστηματοποιήσετε όλα. Φαίνεται πολύ κουραστικό και περίπλοκο, αλλά μακροπρόθεσμα οι προσπάθειές σας θα σας ανταμείψουν. Το παιδί σας θα γίνει ανεξάρτητο και με αυτοπεποίθηση.
Στο σχολείο:
-Εφαρμόστε τον ίδιο κανόνα. Καταστήστε τις οδηγίες εύκολα κατανοητές χρησιμοποιώντας αυτοκόλλητα χαρτάκια, εικόνες ή ακόμα και αντικείμενα.
-Τοποθετήστε τις λίστες των οδηγιών σε ορατές θέσεις, στην πόρτα, δίπλα από το νεροχύτη, στον πίνακα.
-Βοηθώντας το παιδί να κάνει πράγματα ανεξάρτητα, στην πορεία θα συνηθίσει να τα κάνει αυθόρμητα.
Να είστε συνεπείς. Κολλήστε τους κανόνες σας. Οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί είναι καλό να ενθαρρύνονται για να μιλήσουν ο ένας στον άλλο, για να αποφύγουν οποιαδήποτε σύγχυση. Συμφωνήστε σχετικά με τους κανόνες του σπιτιού και του σχολείου. Το σπίτι πρέπει να είναι μια συνέχεια για το σχολείο και το αντίστροφο.
Πάντα να θυμάστε ότι τα παιδιά με τον αυτισμό μπορούν να μάθουν και να εκπαιδευτούν. Να είστε υπομονετικοί, και να κρατάτε πάντα χαμηλές τις προσδοκίες σας όσον αφορά την ταχύτητα εκμάθησης.
Εάν το παιδί εκπαιδευτεί σταδιακά για να κάνει τα πράγματα ανεξάρτητα η ζωή θα είναι ευκολότερη για όλους. Μην αναμένετε όλα να είναι τέλεια. Αφήστε το παιδί να κάνει το καλύτερο που μπορεί και θα συνεχίσει να βελτιώνεται με την πάροδο του χρόνου. Αυτό δεν αφορά την ποιότητα, αλλά την καθιέρωση των καλών συνηθειών.
Επιτρέψτε κάποια στιγμή στο παιδί να αποκωδικοποιήσει τους κανόνες και να τους εκτελέσει. Να έχετε υπομονή. Εάν παρεμβαίνετε προτού το παιδί κάνει τη δραστηριότητα, θα αποθαρρυνθεί από το να προσπαθήσει το στόχο την επόμενη φορά. Αποτελέστε πρότυπο, και ενεργήστε έτσι όπως θα θέλατε και το παιδί να κάνει. Αναγνωρίστε και ανταμείψτε κάθε επιτυχία του και επίτευγμα του, ανεξάρτητα από το πόσο απλό είναι.
Η επανάληψη είναι ο καλύτερος τρόπος να μάθει. Μην παραιτείστε. Κάνετε μια αλλαγή τη φορά. Τα μικρά βήματα θα σας οδηγήσουν εκεί όπου θέλετε να είστε.