 |
| πηγή |
Τα παιδιά
με αυτισμό εκφράζουν ανησυχία ή νευρικότητα με τον ίδιο τρόπο όπως τα
τυπικά αναπτυσσόμενα παιδιά. Βλέπουμε συχνά το άγχος αποχωρισμού, για
παράδειγμα, όταν τα παιδιά πρέπει να αποχωριστούν τους γονείς ή
φροντιστές τους για να πάνε σχολείο ή στην κατασκήνωση. Πολλά παιδιά τα
προκαταλαμβάνει ανησυχία, όπως τα μαθήματα στο σχολείο, οι φίλοι ή
θέματα υγείας. Αυτά τα ζητήματα επηρεάζουν παιδιά με και χωρίς αυτισμό.
Ωστόσο, το κοινωνικό άγχος – ή ο φόβος έκθεσης σε καινούριους ανθρώπους
και κοινωνικές καταστάσεις – είναι ιδιαίτερα συχνό μεταξύ των παιδιών με
αυτισμό.
Αν το
παιδί σας υποφέρει από άγχος, μπορεί να βιώνει έντονη εσωτερική αίσθηση
της έντασης. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει μυϊκή ένταση, εφίδρωση και
στομαχόπονο. Το έντονο άγχος μπορεί να οδηγήσει σε επαναλαμβανόμενες
συμπεριφορές που φαίνεται να εξυπηρετούν κάποιες λειτουργίες, όπως τον
τεμαχισμό χαρτιού.
Τα άτομα που βρίσκονται στο φάσμα του αυτισμού (ASD) συχνά δυσκολεύονται να επικοινωνούν προφορικά. Έτσι, οι εξωτερικές εκδηλώσεις του άγχους μπορεί να είναι οι μόνες ενδείξεις ότι κάτι τους ενοχλεί.
Κάποιοι ερευνητές υποψιάζονται, επίσης ότι τα εξωτερικά σωματικά
συμπτώματα του άγχους μπορεί να είναι ιδιαίτερα εμφανή στα άτομα με ASD.
Μάθετε τι προκαλεί άγχος στο παιδί σας
Επειδή τα
παιδιά που βρίσκονται στο φάσμα του αυτισμού (ASD) μπορεί να έχουν
πρόβλημα στην κατανόηση και επικοινωνία των συναισθημάτων, μπορεί να
χρειαστεί να διαβάσετε τα σήματα που στέλνει το παιδί σας και να
καταλάβετε τι είναι αυτό που μπορεί να προκάλεσε άγχος.
Μερικοί από τους παράγοντες που προκαλούν άγχος είναι οι:
– αλλαγές στη ρουτίνα – για παράδειγμα, όταν ένα εβδομαδιαίο μάθημα
πιάνου ακυρώνεται επειδή ο/η δάσκαλος/α είναι άρρωστος/η – αλλαγές στο
περιβάλλον – για παράδειγμα, αλλαγή εσωτερικής διακόσμησης ή μετακόμιση –
άγνωστες κοινωνικές καταστάσεις – αισθητηριακές ευαισθησίες – παιδιά
με ASD μπορεί να φοβούνται ορισμένους θορύβους ή να είναι ευαίσθητα στο
έντονο φως, σε συγκεκριμένες γεύσεις και υφές τροφίμων – φόβος για μια
συγκεκριμένη κατάσταση, δραστηριότητα ή αντικείμενο – για παράδειγμα, να
κοιμούνται στο κρεβάτι τους, να πηγαίνουν στην τουαλέτα, τα μπαλόνια ή
τις ηλεκτρικές σκούπες.
Μόλις
παρατηρήσετε μερικά από τα πράγματα που κάνει το παιδί σας να αισθάνεται
ανησυχία, καλό θα ήταν να κάνετε μια λίστα με αυτά, έτσι ώστε να
μπορείτε να βρείτε τρόπους για να βοηθήσετε το παιδί σας διαχειρίζεται
αυτές τις καταστάσεις.
Δώστε στο
παιδί σας πολλές ευκαιρίες για να βρεθούν αντιμέτωποι με τις καταστάσεις
και τα πράγματα που τους αγχώνουν και να προσπαθήσουν να τα
διαχειριστούν σε ένα ασφαλές περιβάλλον.
Βοηθήστε το παιδί σας να αναγνωρίσει συναισθήματα ανησυχίας
Μπορεί να
χρειαστείτε να διδάξετε στο παιδί σας τι είναι το άγχος, ποια είναι τα
σωματικά συμπτώματα – για παράδειγμα, ιδρωμένες παλάμες, γρήγορος χτύπος
της καρδιάς – και τι μπορεί να κάνει για να ηρεμήσει.
Θα
μπορούσατε να προσπαθήσετε να σχεδιάσετε ένα περίγραμμα του σώματος ενός
ατόμου. Μέσα στο περίγραμμα, βοηθήστε το παιδί σας να ζωγραφίσει ή να
γράψει ό,τι συμβαίνει σε κάθε σημείο του σώματός του/της, όταν
αισθάνεται φοβισμένος/η και ανήσυχος/η.
Στρατηγική χαλάρωσης
Μπορείτε
να βοηθήσετε το παιδί σας να ηρεμήσει όταν αισθάνεται ανησυχία
εφαρμόζοντας μερικές από τις παρακάτω χαλαρωτικές μεθόδους: – μετρώντας
αργά έως 10 – παίρνοντας πέντε βαθιές αναπνοές – κάνοντας 20-30
πηδήματα στο τραμπολίνο – διαβάζοντας ένα αγαπημένο βιβλίο –
κλείνοντας τα μάτια για μερικά λεπτά
Εφαρμόστε
αυτές τις στρατηγικές με το παιδί σας, όταν είναι ήρεμο. Μόλις το παιδί
σας μάθει καλά τις στρατηγικές, μπορείτε να το καθοδηγήσετε σταδιακά για
να τα δοκιμάσει, όταν ο/η ίδιος/α αισθάνεται ανήσυχος/η.
Χρησιμοποιήστε οπτικές τεχνικές
Επειδή τα
παιδιά στο φάσμα του αυτισμού συχνά μαθαίνουν με οπτικό τρόπο, οπτικά
χρονοδιαγράμματα, κοινωνικές ιστορίες, εικόνες ή φωτογραφίες σε
ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να βοηθήσουν.
Για
παράδειγμα, αν το παιδί σας είναι ανήσυχο όταν θα το αφήνετε στο
σχολείο, θα μπορούσατε να κάνετε μερικές φωτογραφίες από αυτά που θα
κάνετε, ενώ δεν είστε μαζί – φωτογραφίες από την οδήγηση προς το σπίτι,
τα ψώνια, την κηπουρική και ούτω καθεξής, καθώς και μια σαφή εικόνα το
ότι γυρίζετε στο σχολείο για να το πάρετε. Θα μπορούσε επίσης να έχει
φωτογραφίες από αυτά που το παιδί σας θα πρέπει να κάνει – να περπατήσει
μέχρι τη πύλη του σχολείου, να κάθεται ήσυχα στη τάξη, να παίζει στο
προαύλιο και ούτω καθεξής.
Εάν το παιδί σας είναι ανήσυχο όταν υπάρχει μια αλλαγή στη ρουτίνα του, ημερήσια ή εβδομαδιαία οπτικά προγράμματα μπορούν να
βοηθήσουν στην προετοιμασία του. Όταν γνωρίζετε ότι μια αλλαγή έρχεται –
για παράδειγμα, υπάρχουν μαθήματα κολύμβησης κατά τη διάρκεια των
σχολικών διακοπών – μπορείτε να το συμπεριλάβετε αυτό στο πρόγραμμά σας.
Φτάνοντας μέχρι την αλλαγή, βλέπετε το πρόγραμμα τακτικά με το παιδί
σας, ώστε να ξέρει το ίδιο ότι η εβδομαδιαία ρουτίνα θα είναι
διαφορετική.
Μερικά
παιδιά βρίσκουν χρήσιμο να προειδοποιούνται για μια αλλαγή ή ένα γεγονός
μια ημέρα νωρίτερα. Κάποια άλλα παιδιά θέλουν να γνωρίζουν για τις
αλλαγές μια εβδομάδα νωρίτερα. Αλλά για μερικά άλλα παιδιά, η
προειδοποίηση τους δημιουργεί μεγαλύτερο άγχος μέχρι τη πραγματοποίηση
του γεγονότος.
Γνωστική-Συμπεριφορική Θεραπεία & αυτισμός: Μπορεί να λειτουργήσει στον αυτισμό;
Η
γνωστική-συμπεριφορική θεραπεία είναι μια ευρέως αποδεκτή ψυχολογική
προσέγγιση για το σπάσιμο του κύκλου του άγχους. Είναι πιο
αποτελεσματική με παιδιά που έχουν τουλάχιστον κάποιες λεκτικές
ικανότητες (Chalfant., Rapee, & Carroll., 2007; Gillot., Furniss.,
& Walter., 2001). Το πρώτο βήμα στη διαδικασία αυτή διδάσκει τα
παιδιά να εντοπίζουν τη ρίζα των φόβων τους. Για παράδειγμα, ένα παιδί
που πάσχει από άγχος αποχωρισμού μπορεί να φοβάται να χωρίσει οριστικά
από τη μητέρα του, όταν φεύγει για το σχολείο. Μετά τον προσδιορισμό της
δυνητικής απειλής, ο θεραπευτής μπορεί να βοηθήσει το άτομο να
αμφισβητήσει τις ανησυχίες του με επιχειρήματα.
Για να
συγκεντρώσει τα στοιχεία αυτά, μια δεύτερη τεχνική μπαίνει στο παιχνίδι.
Αυτή είναι η θεραπεία έκθεσης. Αυτό το είδος της θεραπείας επιτρέπει
στα άτομα να αντιμετωπίσουν τους φόβους τους με ένα προοδευτικό τρόπο.
Για παράδειγμα, ο θεραπευτής μπορεί να ζητήσει από το παιδί που φοβάται
να χάσει τη μητέρα του να κάνει ένα «μικρό βήμα» - να περάσει ένα λεπτό
σε ένα δωμάτιο χωρίς τη μητέρα του. Μετά την επανεμφάνιση της μαμάς
του, το παιδί δηλώνει ότι ένιωθε ασφαλές. Ο θεραπευτής στη συνέχεια,
ενθαρρύνει το παιδί να περάσουν στην αύξηση των περιόδων του χρόνου,
μακρυά από τη μητέρα του. Αυτό μπορεί να παράσχει τα στοιχεία που
χρειάζεται για να βάλει στην άκρη τις ανησυχίες του/της και να
αισθάνεται ασφαλείς.
Οι γονείς και οι φροντιστές μπορούν να δοκιμάσουν αυτές τις τεχνικές στο σπίτι, ιδανικά με επαγγελματική καθοδήγηση.
Τέλος,
είναι σημαντικό να επισημανθεί πως σημαντική πρόοδος μπορεί να γίνει στη
κοινωνική, ακαδημαϊκή και/ή προσαρμοστική λειτουργία των παιδιών αν
εφαρμοστεί μια κατάλληλη προσέγγιση για την αντιμετώπισή του.
Βιβλιογραφικές αναφορές: Chalfant. A., M., Rapee. R., & Carroll. L. (2007). Treating Anxiety Disorders in children with High Functioning Autism Spectrum Disorders: A controlled trial. Journal of Autism and Developmental Disorders, 37(10), 1842-57.
Gillot. A., Furniss. F., & Walter. A. (2001). Anxiety in High-Functioning Children with Autism. Autism, 5(3), 277-286.
Lang. R., Regester. A., Lauderdale, S., Ashbaug.. K., Haring. A. (2010). Treatment of Anxiety in autism spectrum disorders using cognitive behaviour therapy: A systematic review. Developmental Neurorehabilitation, 13(1), 53-63.
Από τη Βαλέρια Κιλαμπέρια, Ψυχολόγο, MSc. Θεραπεύτρια Εφαρμοσμένης Ανάλυσης Συμπεριφοράς
Πηγή