 |
| πηγη |
Η δόμηση του περιβάλλοντος της τάξης για παιδιά με αυτισμό
Το δομημένο
περιβάλλον ανταποκρίνεται καλύτερα στον ιδιαίτερο
τρόπο σκέψης
των ατόμων με αυτισμό. Όταν οι λειτουργίες του κάθε
χώρου στο
περιβάλλον είναι σαφείς τότε οι απαιτήσεις είναι κατανοητές
από τα άτομα
που καλούνται να ανταποκριθούν σε αυτό. Επιπλέον, το
οργανωμένο
περιβάλλον είναι προβλέψιμο και διευκολύνει την
προσαρμογή
των ατόμων με αυτισμό σε αυτό. Η Τherese Jolliffe, άτομο
με σύνδρομο
Asperger, χαρακτηριστικά εξηγεί: «Επειδή
η ζωή είναι μια
τόσο
αποδιοργανωτική μάζα ήχων και εικόνων, είναι πραγματικά
βοηθητικό
για ένα άτομο με αυτισμό να μπορεί να βάλει μια τάξη στη
ζωή
του. Η ανάγκη για σταθερότητα που αναφέρθηκε νωρίτερα είναι
σημαντικό
να διατηρείται κατά τη διάρκεια της ημέρας με τον ίδιο τρόπο
κάθε
μέρα. Αυτό μπορεί να είναι βαρετό για τους περισσότερους
ανθρώπους
αλλά είναι ένα από τα λίγα πράγματα που μπορούν να
ανακουφίσουν
για λίγο. Για μένα είναι απαραίτητο να έχω
καθορισμένους
χρόνους και χώρους για το καθετί.» (1992, σελ.18).
Ο
δεύτερος στόχος της δόμησης του περιβάλλοντος είναι η αυθόρμητη
επικοινωνία
του ατόμου με αυτισμό. Όταν ένα παιδί με αυτισμό γνωρίζει και είναι
εξοικειωμένο
με το περιβάλλον του, μπορεί και να εκφράσει καλύτερα για τις ανάγκες
του
μέσα σε αυτό. Ακόμη, σε ένα οργανωμένο περιβάλλον, σηματοδοτείται με
μεγαλύτερη
ευκολία και σαφήνεια η ολοκλήρωση μιας δραστηριότητας. Επιπλέον, σε
ένα
οργανωμένο περιβάλλον οι ρουτίνες ενσωματώνονται πιο εύκολα και τα άτομα
με
αυτισμό μπορούν να τις ακολουθήσουν πιο ομαλά. Τέλος, όταν τα άτομα με
αυτισμό
γνωρίζουν τις απαιτήσεις και τις δραστηριότητες που συνδέονται με
διαφορετικούς
χώρους και μάθουν να ακολουθούν ρουτίνες, είναι σε θέση να
συμμετέχουν
σε περισσότερες δραστηριότητες με μεγαλύτερη αυτονομία, χωρίς
προτροπές
και οδηγίες από τους άλλους.
Μέθοδοι της δομημένης διδασκαλίας
• Η δόμηση του περιβάλλοντος της τάξης
Η
περιγραφή που ακολουθεί περιορίζεται στους χώρους μιας τάξης για παιδιά
προσχολικής
και σχολικής ηλικίας. Κάθε περιοχή διδασκαλίας θα πρέπει να είναι
οριοθετημένη
με οπτική σαφήνεια. Η φυσική οριοθέτηση επιτυγχάνεται με διάφορα
μέσα,
όπως έπιπλα (τραπέζι, θρανία, καρέκλες, ντουλάπες), λωρίδες από χαρτί
κολλημένες
στη μέση ενός θρανίου ή στο πάτωμα. Με αυτόν τον τρόπο, ο χώρος για
κάθε
δραστηριότητα είναι οπτικά οριοθετημένος και βοηθά τα παιδιά με αυτισμό να
συνδέσουν
τον κάθε χώρο της τάξης τους με συγκεκριμένες δραστηριότητες.
Αναλυτικότερα,
μέσα σε μία τάξη είναι σημαντικό να διαμορφωθούν διάφορες
περιοχές
διδασκαλίας. Καταρχήν, στην περιοχή της μετάβασης βρίσκονται τα
εξατομικευμένα
ημερήσια προγράμματα των παιδιών της τάξης, όπου τα παιδιά
πηγαίνουν
πολύ συχνά ποιες δραστηριότητες θα κάνουν και με ποια σειρά. Ο
εκπαιδευτικός
προτρέπει (λεκτικά ή με σωματική καθοδήγηση) το κάθε παιδί να πάει
στο
πρόγραμμα όταν τελειώνει μία δραστηριότητα και να δει την επόμενη
δραστηριότητα
που θα κάνει. Για τα παιδιά που δε μπορούν ή δεν θέλουν να πάνε
στο
χώρο μετάβασης, ο εκπαιδευτικός μεταφέρει ένα μέρος του προγράμματος στο
παιδί,
ώστε το παιδί να γνωρίζει την επόμενη δραστηριότητα.
Η
δεύτερη περιοχή διδασκαλίας είναι ο χώρος για την αυτόνομη εργασία, που
θεωρείται
ιδιαίτερα σημαντικός στη δομημένη διδασκαλία. Σε αυτή την περιοχή, το
παιδί
μαθαίνει να δουλεύει μόνο του, αλλά μπορεί να έχει υποστήριξη από τον
εκπαιδευτικό,
ο οποίος είναι συνήθως πίσω από το μαθητή ή σε κάποια απόσταση,
ώστε
σταδιακά η βοήθεια που προσφέρει να μειώνεται. Η θέση του δασκάλου σε
αυτή
την περιοχή δείχνει πώς αντιλαμβάνεται ο ίδιος ο εκπαιδευτικός τον δικό του
ρόλο
και την λειτουργία του χώρου για την εκπαίδευση του παιδιού. Με αυτόν τον
τρόπο,
αναγνωρίζεται η ανάγκη των ατόμων με αυτισμό να έχουν τον δικό τους χώρο
μέσα
στην τάξη.
Η τρίτη
περιοχή διδασκαλίας είναι ο χώρος για τις ομαδικές δραστηριότητες, που
οριοθετείται
με ένα στρόγγυλο τραπέζι και καρέκλες. Συνήθεις ομαδικές
δραστηριότητες
είναι το φαγητό, η μουσική, η κουβεντούλα, το επιτραπέζιο παιχνίδι
και η
ομαδική χειροτεχνία. Σε αυτόν τον χώρο μπορούν να διδαχθούν οι κοινωνικές
δεξιότητες,
και δημιουργούνται περισσότερες απαιτήσεις για τα παιδιά με αυτισμό,
λόγω
των κοινωνικών ερεθισμάτων και απαιτήσεων.
Η
τέταρτη περιοχή διδασκαλίας είναι ο χώρος του παιχνιδιού, της χαλάρωσης και
της
ψυχαγωγίας. Σε μία ευρύχωρη τάξη, προσφέρεται η δυνατότητα για επαρκή
χώρο
για κινητικό παιχνίδι. Σε μία μικρή τάξη, τα υλικά για το παιχνίδι μπορούν να
μεταφέρονται
στο χώρο της αυτόνομης εργασίας του παιδιού, στο βαθμό που αυτό
είναι
εφικτό. Αξίζει να τονιστεί ότι είναι απαραίτητη η καλή οργάνωση των παιχνιδιών
στον
χώρο αυτό, ώστε τα παιδιά με αυτισμό να γνωρίζουν και να μάθουν να τα
τοποθετούν
στην συγκεκριμένη θέση μετά τη χρήση τους.
Η
πέμπτη περιοχή είναι ο χώρος της διδασκαλίας ένας-προς-ένα. Η πιο
αντιπροσωπευτική
διευθέτηση των επίπλων σε αυτό το χώρο συνίσταται σε ένα
τραπέζι
και δύο καρέκλες σε αντικριστή θέση. Εδώ ο εκπαιδευτικός διδάσκει
δεξιότητες
μίμησης, κατανόησης και έκφρασης προφορικού λόγου, καθώς και
κοινωνικές
δεξιότητες (π.χ. παιχνίδια εναλλαγής σειράς). Ακόμη, αυτή η περιοχή
χρησιμοποιείται
για ένα μέρος της εκπαιδευτικής αξιολόγησης, ώστε ο εκπαιδευτικός
να
καταγράψει τις συμπεριφορές και δεξιότητες σε ανάλογες διδακτικές συνθήκες.