 |
| πηγη |
Ορθογραφία των αρσενικών
 |
| πηγη |
| Τα ουσιαστικά σε | κατηγορία | παραδείγματα | Εξαιρούνται τα: |
| -εμός οξύτονα |
κοινά | πηγεμός, ξενιτεμός κ.ά. | |
| -ονας προπαροξύτονα |
κοινά | γείτονας, άξονας, πνεύμονας κ.ά. | άμβωνας, εύζωνας, είρωνας, καύσωνας, κλύδωνας, μεσαίωνας, θερμοσίφωνας |
| -ωναςπροπαροξύτονα | κύρια (αρχ. θεών) | Απόλλωνας, Ποσειδώνας | |
| κύρια (αγίων) | Σίμωνας, Σπυρίδωνας, Αγάθωνας κ.ά. | Παντελεήμονας | |
| κύρια (αθηναίων) | Πλάτωνας, Αίμωνας, Δάμωνας κ.ά. | (μη αθηναίοι) Αγαμέμνονας, Φιλήμονας, Ιάσονας | |
| βουνών | Άθωνας, Πάρνωνας κ.ά. | ||
| ποταμών | Λάδωνας κ.ά. | Αλιάκμονας | |
| εθνικά | Ιάπωνας, Ίωνας, Λάκωνας κ.ά. | ||
| -ώναςπαροξύτονα | κοινά | αγώνας, απατεώνας κ.ά. | κανόνας, ηγεμόνας, αλαζόνας, συνδαιτυμόνας |
| περιεκτικά | αμπελώνας, πορτοκαλεώνας κ.ά. | ||
| τοπωνύμια | Μαραθώνας, Πλαταμώνας κ.ά. | Μακεδόνας, Στρυμόνας | |
| -ωμός | από ρ. σε -ώνω | λυτρωμός, σκοτωμός, | ερχομός (από το ρ. έρχομαι) |
| -ορας | αυτοκράτορας, ρήτορας, Νέστορας, δικτάτορας κ.ά. | ||
| -ότης | αγρότης, δημότης, τοξότης, πότης | δεσμώτης, θιασώτης, Ηπειρώτης | |
| -τήρας | ανεμιστήρας, βραστήρας, νιπτήρας κ.ά. | ||
| -ητής | από ρ. σε -ώ | αθλητής, επιθεωρητής, διοικητής κ.ά. | ενισχυτής, επενδυτής, ιδρυτής, μηνυτής, λυτής, κριτής, (δεν παράγονται από ρ. σε -ώ) |
| -ισμός | πολιτισμός, υλισμός | δανεισμός, εγκλεισμός, εμπρησμός, χρησμός, κατακλυσμός | |
| -ιστής | από ρ. σε -ίζω | λογιστής, αγωνιστής, | δανειστής, ληστής, εμπρηστής. |
| από ουσ. σε -ισμός | ρεαλισμός > ρεαλιστής σοσιαλισμός > σοσιαλιστής κ.ά. |
||
| τραγουδιστής, πολεμιστής | |||
| -ίτης | κοινά | γραφίτης, πολίτης, οπλίτης κ.ά. | |
| εθνικά | Πολίτης, Θασίτης κ.ά. | ||
| -ιώτης | κοινά | επαρχιώτης, ιδιώτης, στρατιώτης, ταξιδιώτης κ.ά. | |
| εθνικά | Σουλιώτης, Βολιώτης, Χιώτης | ||
| -ότης | κοινά | αγρότης, δεσπότης, δημότης, δότης, ιππότης, τοξότης, πότης, συνωμότης κ.ά. | θιασώτης, Ηπειρώτης |
| -ωτής | από ρ. σε -ώνω | διορθωτής, πιστωτής, οργανωτής | θιασώτης, Ηπειρώτης |
| ουσιαστικά σε | κατηγορία | παραδείγματα | Εξαιρούνται τα: |
| -αίαπαροξύτονα | κοινά | αυλαία, κεραία, τροχαία, νεολαία, κ.ά. | θέα, ιδέα, παρέα, νέα |
| τοπωνύμια | Ζέα, Κέα, Νεμέα, Τεγέα, Καπνικαρέα | ||
| -αιαπροπαροξύτονα | Φώκαια, Ποτίδαια, Νίκαια | ||
| -αινα | κοινά | λύκαινα, δράκαινα, φάλαινα κ.ά. | |
| ανδρωνυμικά | Γιώργαινα, Μαυρομιχάλαινα κ.ά. | ||
| -ιά οξύτονα |
κοινά | ελιά, μιλιά, ξενιτιά, γειτονιά κ.ά. | γιατρειά, δουλειά, σοδειά κ.ά. (από ρ. σε εύω) |
| -ία παροξύτονα |
κοινά | αδικία, αεροπορία, αργία, φιλία κ.ά. | λατρεία, πορεία, νηστεία κ.ά. (από ρ. σε -εύω) ευθεία, οξεία, ταχεία κ.ά. (από επίθ. σε -υς)και τα: βλακεία, γραμματεία, επαιτεία, εταιρεία, εφεδρεία, εφηβεία, θεία, πειρατεία, πελατεία, υγεία |
| τοπωνύμια | Αγγλία, Ιταλία, Ινδία κ.ά. | Ηλεία, Σητεία, Τροία | |
| κύρια | Ελευθερία, Διονυσία κ.ά. | Βασιλεία | |
| επιστήμες | Φιλοσοφία, Ιστορία κ.ά. | Χημεία | |
| -ια καταχρηστικός δίφθογγος | κοινά | αρρώστια, ζήλια, φτήνια κ.ά. | φτώχεια |
| -εια προπαροξύτονα |
κοινά (σχεδόν όλα) |
βοήθεια, διάρκεια, ενέργεια αλήθεια, ασθένεια κ.ά. |
άγνοια, διχόνοια, έννοια,
κ.ά. (β' συνθ. νους) παλίρροια, απόρροια (β' συνθ. ρους) Εύβοια (β' συνθ. βους) |
| κύρια | Γαλάτεια, Θάλεια, Φιλαδέλφεια, Ψυτάλλεια κ.ά. | Ερέτρια | |
| -εία παροξύτονα |
κοινά | ερμηνεία, θεραπεία, πορεία (από ρ. σε -εύω) και υγεία κ.ά. |
ηγεμονία, κηδεμονία, προεδρία, δυσκολία, αμνηστία, ζήλια, ξενιτιά, περηφάνια |
| αμβλεία, ευθεία, ταχεία κ.ά. (από επιθ. σε -υς) |
βαριά, βαθιά, παχιά,
πλατιά, τραχιά, φαρδιά (με καταχρηστική δίφθογγο στη λήγουσα) |
||
| -έλα | κοπέλα, φουστανέλα | απέλλα, βδέλλα, θύελλα, δικέλλα, καραβέλλα | |
| -ήθρα | κολυμπήθρα, τσουλήθρα | ||
| -ίδα | κοινά | ασπίδα, πατρίδα κ.ά. | καρύδα, σημύδα, χλαμύδα |
| -ίλα | κοινά | καπνίλα, χωματίλα κ.ά. | |
| -ίνα | κοινά, κύρια | καρδερίνα, Κατερίνα κ.ά. | λειχήνα, σειρήνα, σπλήνα |
| -ισσα | κοινά, κύρια | γειτόνισσα, Σαμιώτισσα κ.ά. | Λάρισα, σάρισα, γόησα, κόμησα |
| -ιση | από ρ. σε -ίζω | διαφήμιση, διαχείριση κ.ά. | |
| -ηση | από ρ. σε -ώ | ερώτηση, συζήτηση | |
| -υση | από ρ. σε -ύω/ύνω | δύση, διάλυση, ίδρυση | |
| -ίτσα | υποκοριστικά | κουκλίτσα, κοπελίτσα | θείτσα |
| -όνα | κοινά, κύρια | αμαζόνα, εικόνα, σταγόνα κ.ά. | λεγεώνα, χελώνα, κρυψώνα, κορώνα, κοτρώνα, λεχώνα, σπιταρώνα από αρχαία τοπωνύμια σε -ών, π.χ. Βαβυλώνα, Σιδώνα |
| -όση | κοινά | δόση, έκδοση, πρόποση | |
| -τρια | κοινά | εργάτρια, μαθήτρια κ.ά. | |
| -ότητα | κοινά | θερμότητα, ποιότητα κ.ά. | |
| -ύτητα | κοινά | ευθύτητα, ταχύτητα κ.ά. | |
| -οσύνη | κοινά | δικαιοσύνη, ευγνωμοσύνη κ.ά. | |
| -υνση | κοινά | διεύθυνση, μόλυνση, πάχυνση κ.ά. | |
| -ωνία | κοινά, κύρια | αγωνία, Λακωνία, Ιαπωνία | Μακεδονία, Παφλαγονία |
| -ωνιά | κοινά, κύρια | παγωνιά, κλειδωνιά | πετονιά, λεμονιά, πεπονιά, γειτονιά κ.ά. |
| -ωση | από ρ. σε -ώνω | ζύμωση, ακύρωση | |
| -ωτή | κοινά | καλαμωτή, φτερωτή |
| ουσιαστικά σε | παραδείγματα | Εξαιρούνται τα: |
| -ι | κλειδί, παιδί, πουλί κ.ά. | βράδυ, δάκρυ, δίχτυ, δόρυ, στάχυ, οξύ |
| -άδικο | όσα δηλώνουν τόπο: γαλατάδικο, ραφτάδικο, σιδεράδικο | |
| -είο παροξύτονα |
όσα δηλώνουν τόπο: γραφείο, κουρείο, σφαγείο κ.ά. | βιβλίο, βυτίο, δελτίο, δισκίο, θηρίο, θρανίο, τοπίο, πτυχίο, πεδίο με καταχρηστικό δίφθογγο: γέλιο, κουράγιο, μουράγιο και τα: κρύο, πλοίο |
| -ειοπροπαροξύτονα | όσα παράγονται από κύρια ονόματα: Αχίλλειο, Φιλίππειο, Ηρώδειο | |
| -ιοπροπαροξύτονα | ακόντιο, δηλητήριο, εμπόριο, εστιατόριο, μετάλλιο, σχόλιο, φυλάκιο κ.ά. | βασίλειο,
δάνειο, επίνειο, ηφαίστειο, κώνειο, κηρύκειο, λύκειο με β' συνθ. τη λ. γη: υπόγειο, ισόγειο, ανώγειο, περίγειο, απόγειο όσα παράγονται από ονόματα: Αρσάκειο, Ζάππειο, Πυθαγόρειο, Ηράκλειο |
| -ήμαπαροξύτονα | μηχάνημα, τηλεγράφημα, επιφώνημα κ.ά | ίδρυμα, κατάλυμα, μήνυμα, έλλειμμα |
| -ητόοξύτονα | κυνηγητό, παραμιλητό | |
| -ριόοξύτονα | καμπαναριό, νοικοκυριό, πλυσταριό, χωριό κ.ά. | |
| -τήριοπαροξύτονα | γυμναστήριο, δικαστήριο, κοιμητήριο, κομμωτήριο, φροντιστήριο κ.ά. | μαρτύριο |
| -ίδιπαροξύτονα | γίδι, βαρίδι, πιστολίδι, στολίδι, ταξίδι κ.ά. | Παλαμήδι αντικλείδι, στρείδι καρύδι, κρεμμύδι, φρύδι |
| -ίκιπαροξύτονα | βερνίκι, μανίκι, φυστίκι κ.ά | σκουλήκι |
| -όνιπαροξύτονα | κανόνι, πεπόνι, παγόνι, τιμόνι κ.ά. | αλώνι, καψώνι, κοτρώνι, κυδώνι, κωθώνι, παγώνι, παραγώνι, τελώνι |
| -τήρι παροξύτονα |
θυμιατήρι, ξυπνητήρι, πατητήρι, ποτήρι, τρυπητήρι, χτυπητήρι κ.ά. | χατίρι με β' συνθ. τη λ. τυρί: γαλοτύρι, ψωμοτύρι κ.ά. |
| -ώμα, -ωμα | χρώμα, στρώμα, πάτωμα | όνομα, κόμμα, στόμα, επίδομα |
 |
Γραμματική Νέας
Ελληνικής Γλώσσας Α', Β' Γ' Γυμνασίου, Σωφρόνης Χατζησαββίδης - Αθανασία
Χατζησαββίδου, ΟΕΔΒ, Αθήνα, Έκδοση Α, 2011
|
|
Νεοελληνική Γραμματική, Μανόλης Τριανταφυλλίδης, ΟΕΣΒ, Αθήνα, 1941
|
|
Γραμματική της Ελληνικής Γλώσσας, David Holton - Peter Mackridge - Ειρήνη Φιλιππάκη-Warburton, Πατάκης, Αθήνα, 1999
|
|
Γραμματική της Νέας Ελληνικής, Χρ. Κλαίρης - Γ. Μπαμπινιώτης, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, 2005
|
|
Γραμματική Ε, Στ Δημοτικού, Ειρήνη Φιλιππάκη-Warburton - Μιχ. Γεωργιαφέντης - Γεώργιος Κοτζόγλου - Μαργαρίτα Λουκά, ΟΕΔΒ, Αθήνα
|
|
Εφαρμοσμένη Γραμματική της Δημοτικής και Συντακτικό, Γιάννη Β. Παπαναστασίου, Αθήνα, 1989
|
|
Συντακτικό της Νέας Ελληνικής, ΟΕΔΒ, Αθήνα, 1996, κα' έκδοση
|
|
Νεοελληνική Γλώσσα Α' Γυμνασίου, Γιάννης Παπαθανασίου, εκδ. Χαζτηθωμά, Θεσσαλονίκη, 2006
|
|
Νεοελληνική Γλώσσα Β' Γυμνασίου, Γιάννης Παπαθανασίου, εκδ. Χαζτηθωμά, Θεσσαλονίκη, 2006
|
|
Νεοελληνική Γλώσσα Γ' Γυμνασίου, Γιάννης Παπαθανασίου, εκδ. Χαζτηθωμά, Θεσσαλονίκη, 2006
|