 |
| πηγη |
Πότε πρέπει η επιθετική συμπεριφορά να ανησυχήσει τους γονείς;
Πολλές φορές η στάση των γονιών όταν ενημερώνονται από τη δασκάλα για την επιθετική συμπεριφορά του παιδιού τους είναι παθητική. Η αντίδραση τους είναι η φράση: «Εντάξει, παιδάκι είναι. Θύμωσε…».
Και πράγματι. Η έκφραση του θυμού είναι φυσιολογική και αναμενόμενη στην παιδική ηλικία. Αποτελεί έναν τρόπο διεκδίκησης και αυτοπροστασίας.
Η συγκεκριμένη συμπεριφορά πρέπει να ανησυχήσει τους γονείς όταν γίνει καθημερινότητα. Πρέπει λοιπόν, να παρατηρήσουν τη συχνότητα, την ένταση και το βαθμό εκδίκησης/ μίσους των επιθετικών ενεργειών του παιδιού.
Ποιες είναι οι μορφές επιθετικότητας;
Η επιθετικότητα μπορεί να εμφανιστεί με τις εξής μορφές:
- Εκρήξεις θυμού/ οργής
- Χρήση «άσχημων λέξεων»
- Συγκρούσεις, τσακωμοί
- Συναισθήματα μίσους ή υπερβολική εχθρότητα
Ποιες είναι οι αιτίες της επιθετικότητας;
Η επιθετικότητα είναι αποτέλεσμα αλληλεπίδρασης:
α) οικογενειακών παραγόντων
β) κοινωνικών παραγόντων
γ) Σε κάποιες περιπτώσεις, σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και ο γενετικός παράγοντας σε συνδυασμό με τις περιβαλλοντικές επιδράσεις.
Με άλλα λόγια:
α) Η ποιότητα των σχέσεων μέσα στην οικογένεια επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό τη συμπεριφορά του παιδιού. Ένα παιδί που εκτίθεται στη βία (είτε ως δέκτης , είτε ως θεατής), θα διαπράξει βία. Μην ξεχνάμε ότι τα παιδιά «ακούν πολύ πιο προσεκτικά, όταν δεν τους μιλάμε». Παρατηρούν και μιμούνται δηλαδή ό, τι βλέπουν στο οικογενειακό περιβάλλον.
Αντίστοιχα, επιθετικότητα μπορεί να παρουσιάσουν και παιδιά που δεν έρχονται σε επαφή με τη βία, αλλά αντιμετωπίζουν άλλα προβλήματα. Οι πολύ αυστηρές τιμωρίες, η απότομη συμπεριφορά των γονιών, αλλά και αντίθετα η μεγάλη ανεκτικότητα, η αδιαφορία και η έλλειψη επιτήρησης είναι μερικοί από τους παράγοντες που ενθαρρύνουν αυτή τη συμπεριφορά.
β) Τη συμπεριφορά του παιδιού επιβαρύνουν οι κακές συνθήκες διαβίωσης, η περιθωριοποίηση, η έλλειψη εκπαίδευσης. Πρέπει επίσης, να επισημανθεί και ο ρόλος των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης και των βιντεοπαιχνιδιών που προβάλλουν τη βία.
γ) Δεν υπάρχει ομοφωνία των ερευνητών ως προς τους γενετικούς παράγοντες. Σύμφωνα, πάντως με τη θεωρία του Φρόυντ, σε κάποια άτομα υπάρχει μια προδιάθεση προς την επιθετική συμπεριφορά, μια εγγενής ορμή.
Πώς πρέπει να αντιδράσουν οι γονείς;
·
Προληπτικά μέσα
Πρόκειται για τον τρόπο συμπεριφοράς των γονιών ώστε το παιδί τους να μεγαλώσει σε ένα υγιές περιβάλλον και να μην εμφανίσει τέτοιου είδους διαταραχές.
- Κυρίαρχος παρουσιάζεται ο ρόλος της οικογενειακής ζωής. Το παιδί πρέπει να νιώθει ασφάλεια, συναισθηματική σταθερότητα και στοργή.
- Η σχέση των γονέων πρέπει να είναι ήρεμη και ποιοτική. Ακόμα και στην περίπτωση του διαζυγίου, το παιδί δεν πρέπει να εμπλέκεται στην κακή σχέση των γονιών, και πολύ περισσότερο να νιώθει το ίδιο την ευθύνη για το διαζύγιο ή την ευθύνη της επιλογής γονιού. Οι γονείς παίρνουν τις αποφάσεις για τη ζωή τους, δεν παύουν όμως να είναι γονείς.
- Οι γονείς πρέπει να θέτουν τα όρια. Όλες οι πράξεις των παιδιών (επιθυμητές και μη) έχουν στόχο να ανακαλύψουν τα όρια, δηλαδή να δουν μέχρι πού μπορούν να φτάσουν. Γι’ αυτό το λόγο οι γονείς οφείλουν να τους το δείξουν από νωρίς, χωρίς να τους αφήνουν περιθώριο να βρουν το αδύνατο σημείο τους.
- Είναι φυσικό να θυμώνει το παιδί, αλλά όχι υπερβολικά ή με το παραμικρό. Πρέπει να μάθει να ελέγχει τα συναισθήματά του. Σε αυτό θα βοηθήσουν κάποιες δραστηριότητες- παιχνίδια για όλη την οικογένεια.
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ⃰
1) Φτιάχνουμε κάρτες με διάφορες καταστάσεις (ευχάριστες ή δυσάρεστες), όπως:
-Ο συμμαθητής μου με κοροϊδεύει.
-Η ομάδα μου κέρδισε στον αγώνα του σχολείου.
-Τα παιδιά δεν με βάζουν στο παιχνίδι γιατί άργησα.
Κάθε παίκτης δείχνει με το σώμα του τι θα ένιωθε σε κάθε κατάσταση και οι υπόλοιποι πρέπει να αναγνωρίσουν το συναίσθημα.
2) Φτιάχνουμε ένα σηματοδότη από χαρτόνι με τα εξής χρώματα:
-ΚΟΚΚΙΝΟ: ΣΤΟΠ! ΕΛΕΓΞΕ ΤΟ ΘΥΜΟ ΣΟΥ. ΜΕΤΡΑ ΜΕΧΡΙ ΤΟ 10.
-ΠΟΡΤΟΚΑΛΙ: ΜΙΛΗΣΕ ΓΙΑ ΤΟ ΠΩΣ ΝΙΩΘΕΙΣ.
-ΚΙΤΡΙΝΟ: ΣΚΕΨΟΥ ΗΡΕΜΑ ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΚΑΝΕΙΣ.
-ΠΡΑΣΙΝΟ: ΚΑΝΕ ΠΡΑΞΗ ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΣΚΕΦΤΗΚΕΣ.
Δίνουμε στους παίκτες ένα σενάριο. Για παράδειγμα:
‘‘Η Μαρία κάνει πάρτι για τα γενέθλιά της. Έχει καλέσει όλη την τάξη, εκτός από τον Γιάννη, γιατί χτυπάει τα άλλα παιδιά’’.
Συζητάμε πώς μπορεί να ένιωσε η Μαρία και πώς ο Γιάννης. Στη συνέχεια, κάποιος αναλαμβάνει το ρόλο της Μαρίας και κάποιος το ρόλο του Γιάννη και δραματοποιούν τη συζήτησή τους για αυτό το θέμα. Όταν η συζήτηση φθάσει στα πρόθυρα τσακωμού, επιδεικνύουμε τον σηματοδότη και καθοδηγούμε στην επίλυση του θέματος ακολουθώντας ένα- ένα τα βήματα.
* ΑΝΑΛΟΓΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΜΠΟΡΕΙΤΕ ΝΑ ΒΡΕΙΤΕ ΣΤΟ ΒΙΒΛΙΟ
Χατζηχρήστου, Χ. Εκπαιδευτικό υλικό για Εκπαιδευτικούς και Μαθητές της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης ΓΙΩΡΓΟΣ ΔΑΡΔΑΝΟΣ
Αντιμετώπιση επιθετικής συμπεριφοράς
Πρόκειται για συμβουλές σχετικά με την αντίδραση των γονέων σε περίπτωση που το παιδί παρουσιάζει επιθετική συμπεριφορά σε μεγάλη συχνότητα.
- Αντιδρούμε ήρεμα. Όταν το παιδί είναι θυμωμένο δεν του φωνάζουμε, γιατί το μόνο που θα καταφέρουμε είναι να το θυμώσουμε περισσότερο. Το αφήνουμε να ηρεμήσει, να ανακτήσει τον έλεγχο των συναισθημάτων του και στη συνέχεια λύνουμε το πρόβλημα.
ΠΡΟΣΟΧΗ: Ήρεμα δεν σημαίνει παθητικά. Πρέπει να δείχνουμε ότι δεν ανεχόμαστε τη συγκεκριμένη συμπεριφορά και ότι δεν θα ασχοληθούμε μαζί του αν συνεχίσει. Του μιλάμε σοβαρά και με σταθερό τόνο. Είναι σημαντικό να είμαστε σωματικά στο ίδιο επίπεδο (να σκύβουμε για να είμαστε στο ίδιο ύψος) και να το κοιτάμε στα μάτια.
- Σε κάποιες περιπτώσεις (π.χ. στις «άσχημες κουβέντες») μπορούμε να αγνοήσουμε την ανεπιθύμητη συμπεριφορά. Με αυτό τον τρόπο το παιδί θα καταλάβει ότι δεν καταφέρνει τίποτα και θα τη σταματήσει.
Στο σημείο αυτό, πρέπει να σημειωθεί ότι κάποιες αντιδράσεις των παιδιών φαίνονται αστείες (όπως οι άσχημες κουβέντες από τα μικρά παιδιά), όμως αν αρχίσουμε να γελάμε, το παιδί θα το εισπράξει θετικά και θα την επαναλαμβάνει συχνά.
- Δεν ανταμείβουμε την επιθετική συμπεριφορά. Όσο περίεργο κι αν ακούγεται, πολλοί γονείς το κάνουν, είτε χωρίς να το καταλάβουν, (Παράδειγμα: Το παιδί σπρώχνει τον αδερφό του για του πάρει το παιχνίδι και του φωνάζει. Ο γονιός το μαλώνει γιατί δεν ήταν σωστό αυτό που έκανε, αλλά του αφήνει το παιχνίδι), είτε γιατί είναι πολύ κουρασμένοι για να αντιδράσουν.
- Σε συνέχεια του προηγούμενου, επιβραβεύουμε την ευγενική συμπεριφορά και κάνουμε αισθητή τη δυσαρέσκειά μας για την επιθετικότητα. Βέβαια, ΠΑΝΤΑ ΑΠΟΡΡΙΠΤΟΥΜΕ ΤΗΝ ΠΡΑΞΗ ΚΑΙ ΟΧΙ ΤΟ ΑΤΟΜΟ. Δεν πρέπει να προσβάλλουμε, να ειρωνευόμαστε ή να ασκούμε ψυχολογική βία στο παιδί. Δεν βάζουμε την ταμπέλα του «κακού παιδιού» καθώς αυτό θα έχει επιπτώσεις στην αυτοπεποίθησή του αλλά ταυτόχρονα ίσως το θεωρήσει δεδομένο και μια δικαιολογία για τις πράξεις του.
- Είναι πιθανό το παιδί να επιτίθεται για να τραβήξει την προσοχή μας, έστω και αρνητικά. Γι’ αυτό, σε περίπτωση που χτυπήσει κάποιο άλλο παιδί, δίνουμε την προσοχή μας στο «θύμα» και όχι στο «θύτη».
- Δεν μαλώνουμε το παιδί μπροστά σε άλλους. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα την επιδείνωση της οργής του παιδιού, για να μη φανεί αδύναμο τους άλλους.
- Απομακρύνουμε το παιδί από το χώρο της έντασης για να συζητήσουμε. Στη συζήτηση αυτή του εξηγούμε γιατί δεν πρέπει να συμπεριφέρεται έτσι. Αποφεύγουμε να ρωτήσουμε «γιατί το έκανες;».
- Η στάση απέναντι σε κάθε άσχημη ενέργεια πρέπει να είναι η ίδια, ώστε το παιδί να κατανοήσει ποια συμπεριφορά είναι επιθυμητή και ποια όχι.
- Ελέγχουμε τις εκπομπές που παρακολουθεί τηλεόραση και τα παιχνίδια που παίζει.
- Η τιμωρία δεν πρέπει να είναι σωματική , αλλά να σχετίζεται περισσότερο με τη στέρηση των προνομίων. Πρέπει να είναι δίκαιη, να έχει χρονική διάρκεια και να μην φαίνεται σαν πράξη εκδίκησης, αλλά συνέτισης. Βασική προϋπόθεση αποτελεί η συνέπεια. Εφόσον, έχουμε βάλει το παιδί τιμωρία, δεν την αναστείλουμε. Ένα συχνό λάθος που κάνουν οι γονείς είναι ότι ό ένας επιβάλλει την τιμωρία και ο άλλος τη διακόπτει. Οι γονείς οφείλουν να συνεννοούνται για τη στάση τους απέναντι στο παιδί, ώστε να μην σκέφτεται ότι ‘τώρα τιμωρήθηκε, αλλά όταν επιστρέψει ο μπαμπάς/ η μαμά θα είναι όλα καλά’.
Πόσο συντηρητικό είναι το ξύλο;
Σύμφωνα με τις σύγχρονες έρευνες, το ξύλο δεν φέρει κανένα θετικό αποτέλεσμα. Όχι μόνο δεν βοηθούν στην αντιμετώπιση της ανεπιθύμητης συμπεριφοράς, αλλά μπορεί να δημιουργήσουν και μια σειρά από διαταραχές. Ακόμα και όταν δεν πρόκειται για κάποια μορφή κακοποίησης, αλλά για ένα «αθώο» χαστούκι, μια «ξυλιά», όπως λένε, ένα τράβηγμα του αυτιού μπορεί να προκαλέσουν άγχος, κατάθλιψη, διαταραχές διάθεσης και προσωπικότητας.
Αυτό που ξεγελά τους γονείς είναι μια προσωρινή συμμόρφωση του παιδιού, η οποία όμως βασίζεται στο φόβο για το «ξύλο» και όχι στην κατανόηση του σωστού τρόπου συμπεριφοράς. Συμπεραίνουμε, λοιπόν, ότι το ξύλο δεν βγήκε από τον Παράδεισο γι’ αυτό και πρέπει να αποφεύγεται.
Όλες αυτές οι ενέργειες γίνονται σε συνδυασμό με τη βοήθεια των εκπαιδευτικών του σχολείου. Αν χρειαστεί, απευθυνόμαστε σε παιδοψυχολόγο για να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά την επιθετικότητα του παιδιού.
- Βουϊδάσκης, Β.(1987) Η επιθετικότητα σαν κοινωνικό πρόβλημα στην οικογένεια και στο σχολείο. ΑΘΗΝΑ: Γρηγόρης
- Ζαχαρής, Δ. (2003) Επιθετικότητα και Αγωγή. ΑΘΗΝΑ: Γρηγόρης
- Κακούρος, Ε., Μανιαδάκη Κ.,(2006) Ψυχοπαθολογία παιδιών και εφήβων, Αναπτυξιακή προσέγγιση. ΑΘΗΝΑ: ΓΙΩΡΓΟΣ ΔΑΡΔΑΝΟΣ
- Κοσμόπουλος, Α. (2007). Ψυχολογία και Οδηγητική της Παιδικής και Νεανικής Ηλικίας.ΑΘΗΝΑ: Γρηγόρης
- Moser, K. Ζίγκμουντ Φρόυντ-Όλη η αλήθεια. ΑΘΗΝΑ: ΓΝΩΣΗ
- Σουσαμίδου- Καράμπερη, Α., Βαβέτση-Τσιβίκη, Σ. (2011) Γονείς και εκπαιδευτικοί αντιμέτωποι με την επιθετικότητα των παιδιών και εφήβων. University Studio Press
- Χατζηχρήστου, Χ. Εκπαιδευτικό υλικό για Εκπαιδευτικούς και Μαθητές της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης. ΓΙΩΡΓΟΣ ΔΑΡΔΑΝΟΣ