 |
| πηγη |
ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΥ
Ο σχολικός
εκφοβισμός είναι ένα σημαντικό πρόβλημα το οποίο επηρεάζει το μαθητή όχι μόνο
κατά τα σχολικά του χρόνια, αλλά έχει αντίκτυπο και στη μετέπειτα ενήλικη ζωή
του. Γι’ αυτό κρίνεται σημαντικό να αναγνωριστεί και να αντιμετωπιστεί. Η
σχολική κοινότητα πρέπει πρώτα να αναγνωρίσει ότι ο σχολικός εκφοβισμός δεν
είναι φυσιολογικό φαινόμενο, καθώς αποτελεί το πρώτο σκαλοπάτι παραβατικής
συμπεριφοράς και μετέπειτα να αντιμετωπίσει με συγκεκριμένους και
αποτελεσματικούς τρόπους το φαινόμενο αυτό. Παρακάτω αναφέρονται τα
σημαντικότερα προγράμματα αντιμετώπισης του σχολικού εκφοβισμού, καθώς και οι
στόχοι αυτών.
Πρόγραμμα Olweus Bulling Prevention Program
Αποτελεί το πρόγραμμα που έθεσε τα θεμέλια
αντιμετώπισης του σχολικού εκφοβισμού. Προτάθηκε από το Νορβηγό Dan Olweus και υλοποιήθηκε κατά τη δεκαετία του ’80 σε
σχολεία της Νορβηγίας, Σουηδίας και έπειτα στις ΗΠΑ. Εστιάζει στην εμπλοκή όχι
μόνο του μαθητή αλλά και του εκπαιδευτικού και του γονέα πάνω στο ζήτημα. Έχει
στόχο την ενημέρωση για το πρόβλημα, τη διαμεσολάβηση για την αντιμετώπιση του
φαινομένου, την υποστήριξη των θυμάτων, αλλά και τη θέσπιση κανόνων. Αναλυτικότερα,
ο Olweus προτείνει την εφαρμογή του προγράμματος σε τρία επίπεδα:
· στο σχολείο: όπου το εκπαιδευτικό προσωπικό ερευνά την έκταση και το
βαθμό του προβλήματος
· την τάξη: όπου με τη συνεργασία καθηγητών-μαθητών θεσπίζονται κανόνες
κατά του σχολικού εκφοβισμού και πραγματοποιούνται δραστηριότητες για την
αντιμετώπιση του φαινομένου
· σε ατομικό επίπεδο: όπου οι καθηγητές μεσολαβούν μεταξύ μαθητών αλλά και
γονέων, ώστε να επιλυθούν οι συγκρούσεις και να αντιμετωπιστεί το φαινόμενο.
Τα τελευταία
χρόνια γίνονται σημαντικές προσπάθειες και στη χώρα μας για την αντιμετώπιση
του σχολικού εκφοβισμού, με πιο γνωστές το διακρατικό πρόγραμμα «Δάφνη» και το
πρόγραμμα πρόληψης της σχολικής βίας του ΚΕΘΕΑ.
Το διακρατικό πρόγραμμα έρευνας-παρέμβασης
Δάφνη για τον εκφοβισμό και τη θυματοποίηση στο σχολείο
Το πρόγραμμα
αυτό υλοποιήθηκε το 2007-2008, στο πλαίσιο της δράσης της Ε.Ε. «Δάφνη -
Καταπολέμηση της βίας στα παιδιά και τις γυναίκες», με τη συμμετοχή
πανεπιστημίων, ερευνητικών κέντρων και υπηρεσιών από την Ελλάδα, την Κύπρο και
από άλλες χώρες της Ε.Ε.. Στόχος του προγράμματος ήταν η εκτίμηση των αναγκών,
η αντιμετώπιση μέσω ολοκληρωμένων ψυχοεκπαιδευτικών παρεμβάσεων, η αξιολόγηση
των αποτελεσμάτων, η ενημέρωση και παροχή πληροφοριών και τέλος η σύσταση
προτάσεων. Το πρόγραμμα απαιτούσε τη συμμετοχή των μαθητών, των εκπαιδευτικών
και των γονέων. Οι ψυχοεκπαιδευτικές παρεμβάσεις εφαρμόστηκαν κυρίως σε
δημοτικά σχολεία, από επαγγελματίες ψυχικής υγείας και υλοποιήθηκαν σε πέντε
συναντήσεις με τους μαθητές, τρεις συναντήσεις με τους εκπαιδευτικούς και δύο
συναντήσεις με τους γονείς.
Τα αποτελέσματα
αυτής της προσπάθειας ανέδειξαν την ανάγκη πολυδιάστατης αντιμετώπισης του
φαινομένου του σχολικού εκφοβισμού, όπου είναι απαραίτητη η παρέμβαση. Οι
παρεμβάσεις εστιάζονται στη δημιουργία δραστηριοτήτων, ώστε να δημιουργείται
θετικό κλίμα στο σχολείο, ενίσχυση του αισθήματος αυτοεκτίμησης και
αυτοπεποίθησης των μαθητών. Ιδιαίτερο ρόλο έχουν οι εκπαιδευτικοί, όπου
κρίνεται αναγκαία η κατάρτιση και η επιμόρφωσή τους σε θέματα αντιμετώπισης της
σχολικής βίας, καθώς και η προσπάθεια δημιουργίας θετικής ατμόσφαιρας μέσα στην
τάξη, όπου ο μαθητής θα έχει τη δυνατότητα να αναπτύξει τις κοινωνικές και
συναισθηματικές του δεξιότητες. Τέλος, η αντιμετώπιση του σχολικού εκφοβισμού προτείνεται
να ενταχθεί ως μάθημα στην αγωγή υγείας με τη βοήθεια εκπαιδευτικού υλικού,
ώστε να αντιμετωπιστούν ζητήματα που αφορούν την ψυχική υγεία των μαθητών.
Πρόγραμμα πρόληψης για την αντιμετώπιση της
ομαδικής βίας στα σχολεία (ΚΕΘΕΑ)
Το πρόγραμμα
αυτό εστιάζει στη συστηματική ανάπτυξη και προαγωγή της ψυχικής και κοινωνικής
υγείας στο σχολείο με τη συνεργασία των μαθητών, των γονέων και των
εκπαιδευτικών. Έχει ως στόχο την επίλυση των συγκρούσεων μεταξύ των μαθητών και
την ανάπτυξη των δεξιοτήτων του κάθε μαθητή.
Απευθύνεται στο
σύνολο της κοινότητας και επιζητά τη συνεργασία όλων των φορέων για την
αντιμετώπιση των κρουσμάτων σχολικής βίας. Στους μαθητές εστιάζει στην ανάπτυξη
των προσωπικών και κοινωνικών δεξιοτήτων (ανάπτυξη αυτοεκτίμησης, αποδοχή
διαφορετικότητας, ικανότητες επικοινωνίας και συνεργασίας, ικανότητες επίλυσης
συγκρούσεων χωρίς τη χρήση βίας, δημιουργία θετικών διαπροσωπικών σχέσεων).
Στους εκπαιδευτικούς δίνει βάση στην κατάρτισή τους, ώστε να επιλύουν
συγκρούσεις. Τέλος, στους γονείς λειτουργεί μέσω εκπαιδευτικών προγραμμάτων για
την ενίσχυση της αυτοεκτίμησης των παιδιών, τη διαχείριση των ορίων ως προς τα
παιδιά, αλλά και την επίλυση ενδοοικογενειακών συγκρούσεων.
Σε επίπεδο εθνικής πολιτικής το θέμα του
σχολικού εκφοβισμού αντιμετωπίζεται μέσα από ενέργειες του ΥΠΕΠΘ που αφορούν
την προστασία του παιδιού. Για την αντιμετώπιση του φαινομένου λειτουργούν
συμβουλευτικοί σταθμοί. Το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο έχει διεξάγει κατά καιρούς
επιμορφωτικά σεμινάρια για την αντιμετώπιση προβλημάτων στη σχολική τάξη.
Επίσης, λειτουργεί Κέντρο Πρόληψης και Υγείας «Φίλοι Εφήβων» στο νοσοκομείο
Παίδων «Αγία Σοφία». Τέλος, το Εθνικό Ίδρυμα Ενότητας υλοποίησε προγράμματα για
τις διαπροσωπικές σχέσεις των παιδιών.
Ο ρόλος του
εκπαιδευτικού
Για
την αντιμετώπιση του σχολικού εκφοβισμού χρειάζεται συνεργασία του παιδιού-θύματος,
των γονέων και του εκπαιδευτικού. Ειδικά ο εκπαιδευτικός πρέπει να έχει ενεργό
ρόλο, έτσι ώστε:
· να εντοπίζει
περιπτώσεις όπου οι μαθητές πέφτουν θύματα εκφοβισμού
· να ευαισθητοποιεί τους
γονείς για το φαινόμενο αυτό
· να διαμεσολαβεί
ανάμεσα στο παιδί-θύμα, το παιδί-θύτη και τους γονείς
· να δίνει ιδιαίτερη
προσοχή στα παιδιά που έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να πέσουν θύματα
εκφοβισμού
· να διεξάγει έρευνες
για να διαπιστώσει περιπτώσεις σχολικού εκφοβισμού
· να εποπτεύει τα σημεία
που μπορεί να εκδηλωθεί το φαινόμενο αυτό, όπως π.χ. τα διαλείμματα
· να προάγει και να
προστατεύει τα δικαιώματα των μαθητών και τους κανόνες συμπεριφοράς στο σχολείο,
να δημιουργεί κλίμα σεβασμού, αποδοχής και συνεργασίας
· να φέρνει το παιδί-θύτη
αντιμέτωπο με τις συμπεριφορές του
· να ευαισθητοποιεί τους
μαθητές στο φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού και να τους κατευθύνει σχετικά με
την παροχή βοήθειας
· να δικτυώνει το
σχολείο και τους φορείς της κοινότητας (σχολικό σύμβουλο, κοινωνικό λειτουργό
κτλ).