"Πότε πρέπει να αρχίζει η λογοθεραπεία;".
Από τη στιγμή που ο γονιός αντιληφθεί ότι κάτι δεν
πάει καλά με την επικοινωνία ή με την ανάπτυξη της γλώσσας του παιδιού. Η
υποστήριξη και η εκπαίδευση του γονιού, όσο γίνεται πιο νωρίς, είναι
πάρα πολύ σημαντική προκειμένου να βοηθιέται το παιδί στην εκμάθηση
βασικών επικοινωνιακών δεξιοτήτων
"Μπορεί ένα παιδί που δεν μιλάει να κάνει λογοθεραπεία.;"
Είναι απαραίτητο, κυρίως για ένα παιδί που δεν
μιλάει, να δέχεται λογοθεραπεία. Ακόμη και αν δεν υπάρχει δυνατότητα
ανάπτυξης της γλώσσας είναι δυνατόν το παιδί να διδαχθεί μη λεκτικούς
τρόπους επικοινωνίας.
"Πως καταλαβαίνεται ότι ένα παιδί έχει αυτισμό;"
Υπάρχουν τυπικές και άτυπες διαδικασίες με τις
οποίες ο Λογοπεδικός μπορεί να αξιολογήσει την επικοινωνιακή και
γλωσσική ικανότητα ενός παιδιού. Η συνήθης διαδικασία που ακολουθεί ο
Λογοπεδικός όταν υποπτευθεί ότι ένα παιδί έχει αυτισμό είναι η παραπομπή
του σε Παιδοψυχίατρο ο οποίος θα κάνει και τη διάγνωση.
"Έχει σημασία η γλώσσα ή η επικοινωνία;"
Η γλώσσα και η ομιλία αποτελούν το ένα μέρος της
επικοινωνίας, το άλλο είναι τα μη λεκτικά στοιχεία π.χ οι εκφράσεις του
προσώπου, οι χειρονομίες κ.λ.π. Συνηθίζουμε να λέμε ότι το πρόβλημα στη
γλώσσα που παρουσιάζουν τα παιδιά με αυτό αποτελεί την "κορυφή του
παγόβουνου" ενώ η ουσιαστική δυσκολία υπάρχει στις επικοινωνία του
παιδιού. Ακόμη και στις περιπτώσεις των παιδιών που έχουν αναπτύξει καλή
γλώσσα, αυτή η δεξιότητα δεν χρησιμοποιείται για επικοινωνιακούς
σκοπούς.
"Πως προωθείται η λειτουργικότητα της γλώσσας;"
Μέσα από την ενσωμάτωσή της στις καθημερινές
δραστηριότητες και ρουτίνες, όπου το παιδί αντιλαμβάνεται ότι η γλώσσα
παίζει ένα ρόλο "κλειδί"
"Πώς βοηθάει η ουσιαστική υποστηρικτική επικοινωνία;"
Η υποστηρικτική επικοινωνία είτε με
χειρονομίες/νοήματα είτε με κάποιο γραφικό συμβολικό σύστημα είναι μια
μορφή οπτικής επικοινωνίας στην οποία τα παιδιά με αυτισμό κατανοούν
καλύτερα οπότε μπορούν να την μάθουν ευκολότερα. Παράλληλα η
χρησιμοποίηση της οπτικής επικοινωνία κυρίως με τις χειρονομίες/νοήματα
βοηθού και την ανάδυση της γλώσσας καθώς οι χειρονομίες αποτελούν πρώιμο
στάδιο της ανάπτυξης της γλώσσας
"Πώς μπορούμε εμείς οι γονείς να αναπτύξουμε την επικοινωνία;"
Οι γονείς, κάτω από σωστή καθοδήγηση, είναι οι
καλύτεροι "εκπαιδευτές" των παιδιών τους επειδή έχουν τη δυνατότητα να
"διδάξουν" επικοινωνιακές δεξιότητες και την γλώσσα σε ένα απόλυτα
φυσικό περιβάλλον
"Ο αυτισμός επηρεάζει την ανάπτυξη της γλώσσας. (σε επίπεδο φυσιολογικής νοημοσύνης);"
Η σοβαρότητα του αυτισμού και ο βαθμός νοημοσύνης
είναι καθοριστικοί παράγοντες για την ανάπτυξη της γλώσσας ή μπορεί να
συνυπάρχουν επιπρόσθετες γλωσσικές διαταραχές
"Οι δεξιότητες που αποκτιούνται μπορεί να χαθούν στην πορεία;"
Σε σχέση, με την ανάπτυξη της επικοινωνίας και της γλώσσας φαίνεται, σε πολλές περιπτώσεις, να συμβαίνει αυτό.
"Ποια είναι η φυσιολογική εξέλιξη της επικοινωνίας;"
Δεν είναι δυνατόν να παραβλέπει κανείς τη σχέση
ανάμεσα στην κοινωνικότητα και την ανάπτυξη της επικοινωνίας και τούτο
γιατί η επικοινωνία βασίζεται πάνω τις έμφυτες ικανότητες του βρέφους
για κοινωνική συναλλαγή . Πάνω σ άυτές τις ικανότητες το βρέφος περνά
από τρία διακριτά στάδια ανάπτυξης της επικοινωνίας:
Διαλεκτικό στάδιο: όπου το βρέφος δεν έχει την πρόθεση να
επικοινωνήσει κάτι προς τους οικείους του, τα φυσικά όμως τα
αντανακλαστικά σήματα (κλάμα, μορφασμοί, χαμόγελο κ.λ.π.) που στέλνει
για την ικανοποίηση βασικό αναγκών, συλλαμβάνονται από τους ενήλικες οι
οποίοι προσδίδουν σ΄ αυτά επικοινωνιακή πρόθεση.
Προσλεκτικό στάδιο: όπου το παιδί πλέον έχει αντιληφθεί τη
σπουδαιότητα χρησιμοποίηση των "σημάτων" του και τα χρησιμοποιεί με
πρόθεση προκειμένου να ελκύσει τον ενήλικα, και να ικανοποιήσει ανάγκες
του
Εκφωνητικό στάδιο: όπου το παιδί, καθώς αναπτύσσεται το
νευρομυικό του σύστημα, χρησιμοποιεί τη γλώσσα ως επικοινωνιακό
εργαλείο.
"’τυπη εξέλιξη της επικοινωνίας στον αυτισμό."
Ακολουθεί τα ίδια στάδια αλλά η βασική διαφορά
έγκειται στο γεγονός ότι η ουσία του προβλήματος του αυτισμού αφορά στην
απουσία των έμφυτων δεξιοτήτων για κοινωνική συναλλαγή που αποτελούν
και την βάση για την ανάπτυξη της επικοινωνίας. Έτσι ενώ περνούν το
πρώτο στάδιο, στέλνοντας κάποια σήματα (ποιοτικά όμως διαφορετικά) στην
ουσία η μεγάλη δυσκολία βρίσκεται στο δεύτερο στάδιο όπου η πρόθεση για
επικοινωνία είναι απούσα. Κάποια παιδιά, με υψηλή λειτουργικότητα ή με
σύνδρομο Ασπεργκερ, επικοινωνούν τις ανάγκες τους αλλά δεν εκδηλώνουν
την ανάγκη τους για επικοινωνιακή συνδιαλλαγή.
"Στάδια ανάπτυξης επικοινωνίας, σκιαγράφηση των παιδιών των καταρτιζομένων."
Η έννοια του φάσματος του αυτισμού υποδηλώνει την
μεγάλη ποικιλομορφία στα συμπτώματα από παιδί σε παιδί. Για το
σχεδιασμό ενός προγράμματος παρέμβασης είναι πολύ σημαντικό να
καταγράφεται το επίπεδο επικοινωνιακής ικανότητας του παιδιού.
"Τι σημασία έχει ο "εσωτερικός λόγος" για τον αυτισμό;"
Με τον όρο "εσωτερικός λόγος" αναφερόμαστε στη
κατανόηση της γλώσσας. Η κατανόηση της γλώσσας προηγείται της γλωσσικής
έκφρασης που πραγματώνεται μέσα από την ομιλία. Οι λογοπεδικοί δίνουν
όλο το βάρος της εργασίας τους στην κατανόηση της γλώσσας επειδή με
αυτό τον τρόπο όταν προκύψει η γλωσσική έκφραση θα μπορεί να
χρησιμοποιείται με λειτουργικό τρόπο. Η γνώση αυτή εκφράζεται μέσα από
το παιχνίδι που είναι η πρώτη εμφάνιση του εσωτερικού λόγου
"Υπάρχει αναγκαιότητα για παρέμβαση σε θέματα ορθοφωνίας και άρθρωσης;"
Πολλά παιδιά όπως και παιδιά με αυτισμό
αντιμετωπίζουν δυσκολίες με την άρθρωση που καθιστούν την ομιλία τους
δυσκατάληπτη. Και τα παιδιά με αυτισμό δικαιούνται να βελτιώνουν τις
γλωσσικές τους δεξιότητες με την επισήμανση ότι οι δυσκολίες τους θα
πρέπει να αντιμετωπίζονται στο πλαίσιο της αυτιστικής τους διαταραχής
και όχι σαν μια απλή γλωσσική δυσκολία. Αισθητηριακές δυσκολίες που
οδηγούν σε χαλαρή άρθρωση η οποία κάνει το λόγο του παιδιού δυσκατάληπτο
"Συνεργασία με τους Λογοπεδικούς."
Η βασική δυσκολία στην επικοινωνία και τη γλώσσα
που αντιμετωπίζουν τα παιδιά με αυτισμό παραπέμπουν στην συνεργασία των
γονιών με τους λογοπεδικούς. Η συνεργασία παίρνει τη σωστή της διάσταση
όταν ο Λογοθεραπευτής, παράλληλα με την ατομική θεραπεία που παρέχει στο
παιδί και τον βοηθά να βρίσκει τρόπους προσέγγισης και τεχνικών για την
προώθηση λειτουργικών δεξιοτήτων, εκπαιδεύει και υποστηρίζει το γονιό
στην εφαρμογή συγκεκριμένων δραστηριοτήτων στο σπίτι.
"Ένα παιδί που δεν έχει μιλήσει μέχρι τα 11 μπορεί να μιλήσει;"
Είναι δύσκολο να δώσει κανείς μια απόλυτα θετική ή
αρνητική απάντηση. Η προσπάθεια κυρίως στην ανάπτυξη της ικανότητας της
κατανόησης της γλώσσας δεν θα πρέπει να σταματάει σε συγκεκριμένη
ηλικία.
"Μπορεί ένα παιδί με αυτισμό όταν έχει καλή εκπαίδευση να απαλλαγεί από τον αυτισμό του;"
Ο αυτισμός είναι μια ισόβια διαταραχή. Ο καλύτερος
τρόπος αντιμετώπισης/θεραπείας των δυσκολιών που παρουσιάζουν τα παιδιά
είναι το κατάλληλο εκπαιδευτικό πρόγραμμα. Παρόλο που υπάρχουν πολλά
εκπαιδευτικά προγράμματα που φαίνεται να ανταποκρίνονται στις ανάγκες
πολλών παιδιών, κανένα πρόγραμμα δεν έχει βρεθεί που να είναι κατάλληλο
για όλα τα παιδιά Γι' αυτό είναι πολύ σημαντικό να γίνεται πολύ καλή
αξιολόγηση των παιδιών προκειμένου να εφαρμόζεται το πλέον κατάλληλο
πρόγραμμα
"Πρέπει να κόβουμε την ηχολαλία;"
Παλαιότερα η ηχολαλία θεωρείτο ότι ήταν μια ένδειξη
απουσίας της ικανότητας για επικοινωνία και μάλιστα ότι δυσκόλευε την
ανάπτυξή της. Οι σύγχρονες έρευνες υποστηρίζουν ότι η ηχολαλία είναι
πρόδρομος της ανάπτυξης της γλώσσας και ότι πολλές φορές έχει σημαντική
επικοινωνιακή χρησιμότητα. Για παράδειγμα ένα παιδί έλεγε "άσε κάτω το
τηλεκοντρόλ" κάθε φορά που ήθελα να δει τηλεόραση επειδή αυτό του είπε
κάποτε η μητέρα του όταν πήγε να ανοίξει την τηλεόραση.
"Γιατί ένα παιδί που είναι υψηλής λειτουργικότητας μπορεί να μην αναπτύξει και λόγο;"
Οι παράγοντες που επηρεάζουν την ανάπτυξη της γλώσσας στον αυτισμό είναι:
Η σοβαρότητα του αυτισμού
Το Νοητικό δυναμικό και
Ειδική γλωσσική διαταραχή.
"Μπορεί να καταλάβει τις χειρονομίες χωρίς να συνοδεύονται από λέξεις;"
Τα παιδιά με αυτισμό δυσκολεύονται να κατανοήσουν
το νόημα και μιας συγκεκριμένης χειρονομίας. Φυσικά η οπτική
επικοινωνία, στην οποία εντάσσονται και οι χειρονομίες είναι πιο εύκολα
κατανοητή από τη γλώσσα. Η συστηματική χρήση χειρονομιών μαζί με την
ομιλία βοηθά στην σύνδεση ενός συγκεκριμένου αντικειμένου ή μιας
κατάστασης.
"Πώς πρέπει να διδάξουμε στο παιδί την γλώσσα;"
Στο φυσιολογικό παιδί η γλώσσα δε διδάσκεται αλλά
κατακτιέται μέσα από την αλληλεπίδραση με τους οικείους κατά την
διάρκεια των καθημερινών δραστηριοτήτων. Σε ορισμένα παιδιά, όπως
συμβαίνει και στα παιδιά με αυτισμό, η γλώσσα μπορεί να διδαχθεί
προσαρμόζοντας το ίδιο το περιβάλλον και τον τρόπο επικοινωνίας σύμφωνα
με τις ανάγκες του κάθε παιδιού και τον ιδιαίτερο τρόπο μάθησης του.
"Γιατί μερικά παιδιά δεν μιλάνε καθόλου;"
Υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους κάποια
παιδιά με αυτισμό δεν αναπτύσσουν τον λόγο. Οι κυριότεροι παράγοντες που
ευθύνονται γι' αυτό είναι:
Η σοβαρότητα του αυτισμού
Το νοητικό δυναμικό του παιδιού
Ειδική γλωσσική διαταραχή
"Εάν θα χρησιμοποιήσει χειρονομίες δεν υπάρχει κίνδυνος να μην μάθει να λέει τις λέξεις;"
Η χρησιμοποίηση της χειρονομίας αποτελεί μέρος της
φυσιολογικής ανάπτυξης της γλώσσας. Οι χειρονομίες προηγούνται της
ομιλίας. Υπάρχουν ερευνητικά δεδομένα που υποστηρίζουν ότι η
χρησιμοποίηση των χειρονομιών όχι μόνο δε δυσκολεύει την ανάπτυξη της
γλώσσας αλλά αντίθετα τη διευκολύνει
"Μπορούμε να δώσουμε φάρμακα που να βοηθήσουν την προσοχή τους;"
Δεν γνωρίζω.
"Τι θα μπορούσαν να κάνουν οι γονείς για να βοηθήσουν την γλωσσική ανάπτυξη;"
Στη φυσιολογική εξέλιξη οι γονείς είναι οι πιο
σημαντικοί άνθρωποι για την ανάπτυξη της γλώσσας επειδή αυτή αναδύεται
μέσα από τις καθημερινές δραστηριότητες καθώς αλληλεπιδρούν οι γονείς με
τα παιδιά τους. Στην περίπτωση των παιδιών με αυτισμό η αλληλεπίδραση
μεταξύ των γονιών και των παιδιών είναι σοβαρά διαταραγμένη καθώς τα
παιδιά δεν χρησιμοποιούν τα απαιτούμενα "σήματα" για να κινητοποιήσουν
τους γονείς με αποτέλεσμα να μην έχουν τη δυνατότητα να τα βοηθήσουν.
Τα τελευταία χρόνια έχουν αναπτυχθεί ειδικά προγράμματα πρώιμης
παρέμβασης τα οποία παρέχουν εκπαίδευση σε γονείς για να προωθούν αυτές
τις δεξιότητες όσο γίνεται πιο νωρίς με την υποστήριξη των ειδικών στην
επικοινωνία και τη γλώσσα
"Μέχρι πότε θα πρέπει να κάνουν λογοθεραπείες;"
Η επικοινωνία και η γλώσσα αποτελούν τον πλέον
σημαντικό παράγοντα στην λειτουργικότητα του ανθρώπου. Οι άνθρωποι που
αντιμετωπίζουν δυσκολίες σε αυτούς τους τομείς θα πρέπει να έχουν τη
δυνατότητα υποστήριξης από τους ειδικούς επαγγελματίες για όλης τους
τη ζωή.
"Γιατί σταματά η ομιλία στα 3 χρόνια;"
Δεν νομίζω ότι υπάρχει κάποια επιστημονικά τεκμηριωμένη απάντηση.
Υπάρχει περίπτωση να επανέλθει η ομιλία που είχαν κατακτήσει μέχρι τα 3 χρόνια.
"Πώς πρέπει να είναι η συνεργασία μας με τους δασκάλους;"
Ο δάσκαλος είναι ο κατεξοχήν ειδικός για τον
σχεδιασμό και την εφαρμογή του εκπαιδευτικού προγράμματος των παιδιών.
Το σχολείο είναι ο χώρος ο οποίος μπορεί να ελεγχθεί και να οργανωθεί
κατάλληλα έτσι ώστε να δίνει τη δυνατότητα στο παιδί με αυτισμό να
μαθαίνει σύμφωνα με το δικό του ρυθμό και εξελικτικό πρότυπο. Είναι
κυρίως ένας καλός χώρος για την εκμάθηση κοινωνικών κανόνων και
συμβάσεων. Η συνεργασία μεταξύ γονιών και δασκάλων είναι επιβεβλημένη
καθώς τα παιδιά με αυτισμό δεν έχουν τη δυνατότητα να γενικεύουν τις
δεξιότητες που αποκτούν. Έτσι ενώ οι γονείς δίνουν πληροφορίες στους
δασκάλους για τις ανάγκες των παιδιών τους, οι δάσκαλοι υποστηρίζουν
τους γονείς στην εφαρμογή των εκπαιδευτικών προγραμμάτων στο σπίτι.
