Κάθε παιδί με αυτισμό (αλλά και χωρίς),
χρειάζεται την βοήθειά μας για να κατανοήσει ποιά συμπεριφορά είναι
αποδεκτή και ποιά όχι. Υπάρχουν πολλές τεχνικές, οι οποίες εφαρμόζονται
βάσει της φιλοσοφίας των γονέων, των βιωμάτων τους, των γνώσεών τους σε
θέματα (ειδικής ή μη) παιδαγωγικής και φυσικά των εμπειριών τους, από
άλλα παιδιά της οικογένειας ή του περιβάλλοντος.
Μία από τις τεχνικές που χρησιμοποιούνται ευρέως είναι αυτή του
“διαλείμματος” ή του time out. Η τεχνική δεν πρέπει να παρουσιάζεται στο
παιδί ως τιμωρία μέσω απειλής, αλλά σαν αποτέλεσμα και συνέπεια της
πράξης του. Για το πώς θα αντιληφθεί το παιδί την διαδικασία (τιμωρία ή
συνέπεια), σημασία έχει ο τρόπος που παρουσιάζεται από τον ενήλικα (μέσα
από τη στάση του σώματός του, τον τόνο της φωνής του και τις λέξεις που
θα χρησιμοποιήσει) και φυσικά η προετοιμασία του παιδιού για αυτήν.
Σκοπός του time out είναι να δείξουμε στο παιδί ότι μία συμπεριφορά δεν είναι αποδεκτή και ότι χρειάζεται χρόνο μόνο του, μακριά από κάθε ερέθισμα, για να συνεφέρει τον εαυτό του, να ηρεμήσει και να σκεφτεί. Το παιδί κατά τη διάρκεια του time out κάθεται σε ένα σημείο, χωρίς ερεθίσματα, μόνο του, για συγκεκριμένο και προκαθορισμένο χρονικό διάστημα. Το διάστημα αυτό εξαρτάται από την ηλικία του και το γνωστικό του επίπεδο.
Απώτερος σκοπός είναι το παιδί να κατανοήσει τί είναι σωστό και τί λάθος στη συμπεριφορά του.
Οι συμβουλές μας λοιπόν για μία καλή εφαρμογή της τεχνικής:
- Παρουσιάστε την τεχνική όταν το παιδί είναι ήρεμο και σε άσχετη χρονική στιγμή από κάποιο άσχημο περιστατικό.
Μπορείτε να παρουσιάσετε την τεχνική μέσω μίας κοινωνικής ιστορίας ή μέσω εικόνων ή μέσω διαλόγου, ανάλογα με τον τρόπο που θεωρείτε ευκολότερο για το παιδί να καταλάβει. Στην παρουσίαση μην ξεχάσετε να κάνετε ξεκάθαρες τις συμπεριφορές που θα οδηγήσουν στο time out, τον χρόνο που θα κρατήσει και σε ποιό μέρος θα είναι (αποφύγετε αγαπημένα μέρη του ή το κρεβάτι του, καθώς δεν θέλετε να το συνδέσει με κάτι μη ευχάριστο). Γράψτε, ζωγραφίστε ή φτιάξτε εικόνες με τους κανόνες και τις συνέπειες που παρουσιάσατε στο παιδί και τοποθετήστε τες σε ένα εμφανές σημείο. Μην ξεχνάτε επίσης να επαναλαμβάνετε τους κανόνες και τις συνέπειες, ανά τακτά χρονικά διαστήματα.
- Ειδοποιήστε το παιδί ότι θα μπει σε time out πριν εφαρμόστε την τεχνική.
Ειδοποιώντας το παιδί με ήρεμο τρόπο και σύμφωνα με τους κανόνες που έχετε θέσει και παρουσιάσει στο παιδί, του δίνετε χρόνο να σκεφτεί, να επιλέξει και να προσπαθήσει να σταματήσει την συμπεριφορά. Αν η συμπεριφορά συνεχιστεί, συνοδεύστε το παιδί στο σημείο του time out εξηγώντας του απλά και κατανοητά (και προπάντων όσο πιο ψύχραιμα γίνεται) του λόγους που μπαίνει σε αυτή τη διαδικασία.
- Ξεκινήστε να μετράτε τον χρόνο μόνο εφόσον το παιδί είναι ήρεμο.
Ο χρόνος όπως είπαμε και παραπάνω είναι προκαθορισμένος. Εφόσον το παιδί αρνείται να κάτσει στην θέση του time out ή σηκώνεται συνεχώς, ενημερώστε το ότι ο χρόνος θα ξεκινήσει μόνο εφόσον κάτσει εκεί και είναι όσο πιο ήρεμο μπορεί. Μόλις σηκωθεί ενώ δεν έχει περάσει γη ώρα που πρέπει, ο χρόνος αρχίζει από την αρχή. Μάθετε στο παιδί ότι τον χρόνο δεν το ορίζετε εσείς, αλλά ένα χρονόμετρο, το οποίο όταν χτυπήσει, το παιδί μπορεί πλέον να σηκωθεί.
- Η συνέπεια της μη αποδεκτής συμπεριφοράς τελειώνει μαζί με το time out
Μόλις τελειώσει το time out, ο γονέας μαζί με το παιδί μπορούν κα ξεκινήσουν να κάνουν κάτι ευχάριστο μαζί. Η συζήτηση και η υπερανάλυση του περιστατικού δεν έχει κανένα νόημα ή αποτέλεσμα, αφού το παιδί στο μυαλό του πρέπει να συνδέσει το time out ως συνέπεια και όχι και ένα βαρετό “κήρυγμα”, μετά από αυτό. Για να βοηθήστε όμως το παιδί να κατανοήσει καλύτερα πότε μπαίνει σε time out, πηγαίνετε ξανά στην πρώτη συμβουλή, αλλά σε χρονική στιγμή άσχετη με το περιστατικό.
Ποιες είναι οι παγίδες όμως της τεχνικής; Τί πρέπει να προσέχουμε πριν προβούμε στην εφαρμογή της;
Καθώς η τεχνική θεωρείται αρκετά δραστική, πρέπει πριν την εφαρμογή της να έχουμε προσπαθήσει άλλες τεχνικές, πιο ήπιες. Λόγω επίσης της δραστικότητάς της, η τεχνική πρέπει να χρησιμοποιείται για πολύ συγκεκριμένες συμπεριφορές και όχι για οποιοδήποτε παράπτωμα, καθώς έτσι το παιδί δεν θα καταλάβει την σπουδαιότητα μιας πραγματικά επικίνδυνης ή ανεπιθύμητης συμπεριφοράς, ενώ θα συνηθίσει και την διαδικασία και θα χάσει την ισχύ της. Δηλαδή, αν το παιδί μουρμουρίζει ή γκρινιάζει είναι προτιμότερο να προσπαθήσετε να το ηρεμήσετε με άλλο τρόπο. Αν όμως το παιδί χτυπάει τον αδελφό του, για παράδειγμα, πρέπει, εφόσον το έχετε ειδοποιήσει, να το βάλετε σε time out.
Προσοχή χρειάζεται επίσης, όπως είπαμε και παραπάνω, στο τρόπο που θα πάει το παιδί στο time out. Είναι προτιμότερο να ακολουθήσετε την δεύτερη συμβουλή παραπάνω, από το να πείτε για παράδειγμα “τώρα θα δεις τί θα πάθεις…”. Τέτοιου είδους δηλώσεις υποδηλώνουν περισσότερο τιμωρία και όχι προσπάθεια εφαρμογής πειθαρχίας, ενώ τα συναισθήματα που δημιουργούν είναι αρνητικά. Επίσης, η πιθανότητα να έχετε ξεφύγει των ορίων σας και των αντοχών σας την στιγμή που θα πείτε το παραπάνω, είναι μεγάλη και έτσι το αποτέλεσμα μπορεί να είναι αντίθετο από το επιθυμητό. Δηλαδή, μπορεί το παιδί να εκλάβει την αντίδρασή σας ως προσοχή (έστω και αρνητική).
Πρέπει τέλος να προσπαθείτε πάντα να καταλαβαίνετε τί κρύβετε πίσω από την συμπεριφορά του παιδιού. Αν θεωρείτε και έχετε καταλάβει ότι η συμπεριφορά είναι χειριστική (δηλαδή το παιδί προσπαθεί να κερδίσει κάτι από αυτήν), τότε μπορείτε να εφαρμόσετε μία τεχνική σαν το time out. Αν όμως το παιδί σας έχει ένα meltdown (κατάρρευση) ή καταλαβαίνετε ότι τον ενοχλεί κάτι που είναι εκτός του ελέγχου του (για παράδειγμα γίνεται επιθετικό επειδή ζηλεύει το μικρότερο ή μεγαλύτερο αδελφό του), πρέπει να προβείτε σε άλλες τεχνικές, καθώς το time out δεν θα έχει κανένα αποτέλεσμα.
Όλες οι τεχνικές που χρησιμοποιούμε για να βελτιώσουμε την συμπεριφορά ενός παιδιού θέλουν προσοχή στην εφαρμογή τους, καθώς ο λανθασμένος χειρισμός μπορεί να φέρει αντίθετα από τα επιθυμητά αποτελέσματα. Συμβουλευτείτε έναν ειδικό της επιλογής σας για να σας βοηθήσει, αν αισθάνεστε ότι δεν έχετε τον έλεγχο.
Μην ξεχνάτε τέλος ότι απέναντι από κάθε αρνητική συμπεριφορά (χτυπάει τον αδελφό του), υπάρχει μία θετική (ΔΕΝ χτυπάει τον αδελφό του και παίζει ήρεμα μαζί του). Προσπαθείτε πάντα και πρώτα από όλα να ενισχύετε τις θετικές συμπεριφορές του παιδιού.
Πηγή
