Ας κάνουμε ένα μικρό ταξίδι πίσω στις παιδικές μας μνήμες, στις ανέμελες στιγμές μας, την ώρα των αμέτρητων και ευφάνταστων αυτοσχέδιων στιγμών μας, την ώρα του παιχνιδιού. Πόσα διαφορετικά παιχνίδια σκαρφιζόμασταν μέσα σε λίγα λεπτά, πόσες φορές νομίζαμε ότι το βαρεθήκαμε αλλά τελικά το ξαναστήναμε, πόσο γρήγορα ξεμπερδεύαμε ό,τι υποχρέωση είχαμε για να έρθει η ώρα της ανεμελιάς και της ξεγνοιασιάς; Είμαι σίγουρη πως χαμογελάτε κάθε φορά ενώ ανακαλείτε αυτές τις στιγμές στο μυαλό σας.
Σκεφτείτε ότι κάθε παιδί παίζει μέχρι τα πρώτα έξι χρόνια της ζωής του περίπου 15.000 ώρες. Αντιλαμβάνεστε επομένως πόσο σημαντικό είναι το παιχνίδι στην καθημερινότητα ενός παιδιού, το μέγεθος της επιρροής του στην προσωπικότητά του. Δεν πρόκειται για χάσιμο χρόνου και για μία άναρχη μορφή δραστηριότητας. Η ψυχαγωγία του παιδιού μέσω του παιχνιδιού εντάσσεται στη συνολική αγωγή του και συμβάλλει στην ομαλή ανάπτυξή του. Μέσα από αυτό εκφράζεται, εκτονώνεται, σχηματίζεται σαν άνθρωπος καθώς αποκτά κίνητρα και δεξιότητες, θέτει στόχους, μαθαίνει τον εαυτό του, συνεργάζεται, διαμορφώνει απόψεις και συμπεριφορές, ανακαλύπτει το περιβάλλον γύρω του.
Στο περιβάλλον θα ήθελα να σταθώ λίγο παραπάνω. Είναι αυτό που επηρεάζει σημαντικά τα κριτήρια επιλογής του παιχνιδιού από ένα παιδί αλλά και τον τρόπο δράσης του εντός αυτού. Το παιδί διαμορφώνει έναν τομέα δραστηριοτήτων που του επιτρέπουν να μετασχηματίσει συμβολικά την πραγματικότητα στην οποία ζει, για να την κατανοήσει και να την αφομοιώσει στις ανάγκες του. Για αυτό το παιχνίδι χαρακτηρίζεται ως σημαντικό μέσο διάγνωσης της ψυχολογίας του. Η συμβολική γλώσσα του παιχνιδιού αποτελεί ένα διαγνωστικό εργαλείο της ψυχικής του κατάστασης και μπορεί να βοηθήσει τον γονέα ή τον εκπαιδευτικό να κατανοήσει και να δράσει αποτελεσματικά εάν κριθεί απαραίτητο.
Για παράδειγμα, τα παιδιά προσχολικής και πρώτης σχολικής ηλικίας που βιώνουν το διαζύγιο των γονέων τους, τείνουν να κρύβουν την θλίψη και τον πόνο τους, να καταφεύγουν στο ατομικό πολλές φορές παιχνίδι αλλά και σε μία προσωπική απομόνωση και μια αδιαφορία που υποδηλώνει θυμό. Συνήθως, μέσα από το παιχνίδι τους εκφράζουν αμφιθυμικά συναισθήματα και έντονο ανταγωνισμό ενώ συχνά παρατηρείται σε παιδιά μικρής ηλικίας να χάνουν την όρεξή τους για παιχνίδι.
Μεταξύ άλλων, η επαναλαμβανόμενη καταστροφική συμπεριφορά στα παιχνίδια ή σε άλλα αντικείμενα, η άρνηση για παιχνίδι, το αποδιοργανωμένο παιχνίδι πιθανόν να μαρτυρούν κακοποίηση του παιδιού. Επίσης, τα παιδιά που βιώνουν το θρήνο εκφράζονται και ξεσπούν με έργα και σπανιότερα με λόγια. Ο θρήνος τους φαίνεται μέσα από την παρατεταμένη αποχή τους από το παιχνίδι, μέσα από το επιθετικό παιχνίδι και τις ζωγραφιές τους.
Αν και η παιδική ζωγραφιά δεν πρέπει να αποτελεί αποκλειστικό αντικείμενο ερμηνείας της ψυχολογίας του, εν τούτοις πολλές φορές μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως συμπληρωματικό εργαλείο στην ερμηνεία των συναισθημάτων τους. Μία ζωγραφιά που απεικονίζει την οικογένεια ενός παιδιού μπορεί να μας δώσει σημαντικές πληροφορίες για τον ψυχισμό του και τις ανάγκες του.
Για παράδειγμα, η τοποθέτηση του εαυτού του στην τελευταία θέση, µπορεί να υποδηλώνει µια υποτίμηση του εαυτού ή µε αυτόν τον τρόπο να αισθάνεται ότι αυτή είναι η θέση που κατέχει µέσα στην οικογένεια. Η παράλειψή του φανερώνει εκτός από τη χαµηλή αυτοεκτίµηση του παιδιού, και την αποµόνωσή του από την οικογένεια. Το σβήσιµο ενός προσώπου φανερώνει µια συναισθηµατική σύγκρουση του παιδιού σε σχέση µε αυτό το πρόσωπο. Όταν κάποιο πρόσωπο έχει υπερβολικά µεγάλες διαστάσεις σε σχέση µε τα άλλα, βιώνεται από το παιδί ως η κυρίαρχη φιγούρα στην οικογένεια ή και στην καρδιά του παιδιού. Η άρνηση του παιδιού να ζωγραφίσει την οικογένεια γενικά αποτελεί ένδειξη της δυσφορίας του σε σχέση µε αυτήν και την πιθανή απουσία συναισθηματικής επικοινωνίας που την χαρακτηρίζει.
Ανακεφαλαιώνοντας, το πώς δρα ένα παιδί καθώς παίζει, το παιχνίδι που επιλέγει και το πόσο παίζει, είναι στοιχεία που μπορούν να μας ενημερώσουν, ως ένα βαθμό, για τυχόν αρνητικά συναισθήματα που βιώνει το παιδί σε μία συγκεκριμένη περίοδο της ζωής του. Για αυτό πρέπει να χαρακτηρίζεται υπολογίσιμο από τους γονείς και να το δείχνουν έμπρακτα αφιερώνοντας ποιοτικό χρόνο στα παιδιά τους μέσα από δραστηριότητες και παιχνίδια που άγουν τον ψυχισμό τους.
Πηγή
