 |
| ΠΗΓΗ |
Ο διάσημος Αμερικανός ψυχολόγος Τζόναθαν Χάιντ κατέγραψε στο επαναστατικό βιβλίο του την κρίση ψυχικής υγείας που αντιμετωπίζει ο παγκόσμιος πληθυσμός των παιδιών και των εφήβων, εν πολλοίς εξαιτίας της επαφής τους με τα σόσιαλ μίντια. Μας μίλησε αποκλειστικά, καταθέτοντας τις προτάσεις, τις ελπίδες και τους φόβους του
Κύριε Χάιντ, πριν ξεκινήσουμε τη συζήτηση, μπορείτε να μας πείτε συνοπτικά τι πραγματεύεται το βιβλίο σας, για τους αναγνώστες μας που δεν το έχουν διαβάσει;
Το βιβλίο αναφέρεται στη ραγδαία επιδείνωση της ψυχικής υγείας των νέων, στη σκληρότητα που παρατηρείται στην κοινωνική τους αλληλεπίδραση και στις αλλαγές στο εκπαιδευτικό τους περιβάλλον. Εξηγεί πώς το περιβάλλον αυτής της γενιάς άλλαξε τόσο γρήγορα, οδηγώντας σε μια κρίση. Το βασικό μου επιχείρημα είναι ότι έχουμε υπερπροστατεύσει τα παιδιά μας στον φυσικό κόσμο, αλλά τα έχουμε αφήσει απροστάτευτα στον ψηφιακό.
Το βιβλίο σας παρουσιάζει μια πληθώρα ερευνών. Παρ’ όλα αυτά, κάποιοι σκεπτικιστές υποστηρίζουν ότι δεν είναι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης η βασική αιτία της κρίσης ψυχικής υγείας που βιώνουν οι νέοι σ’ όλο τον κόσμο. Είναι σχέση συσχέτισης, λένε, και όχι σχέση αιτιότητας. Τι τους απαντάτε;
Τους απαντώ ότι ισχύει το ακριβώς αντίθετο. Έχουμε μια ολόκληρη σελίδα με αποδείξεις στην ιστοσελίδα του βιβλίου, στο anxiousgeneration.com. Κατ’ αρχάς, το λένε οι ίδιες οι εταιρείες. Έχουμε εκατοντάδες αποσπάσματα από εσωτερικά έγγραφα εταιρειών από το TikTok, το Snapchat και τη Meta που μιλούν κανονικότατα για τις βλάβες στα παιδιά. Ξέρουν καλά τι κάνουν. Έπειτα, είναι οι νέοι άνθρωποι, οι οποίοι σε μεγάλο βαθμό πιστεύουν ότι βλάπτονται. Όταν τους ρωτούν στις έρευνες «εύχεστε να μην είχε εφευρεθεί ποτέ αυτό;», οι μισοί από αυτούς λένε «ναι», ειδικά για το TikTok. Οι γονείς, επίσης, αλλά και οι δάσκαλοι και οι ειδικοί ψυχικής υγείας που φροντίζουν παιδιά, πιστεύουν όλοι ότι τα σόσιαλ μίντια βλάπτουν. Όλοι βλέπουν αιτιώδη σχέση. Αλλά και τα ακαδημαϊκά δεδομένα δείχνουν ότι οι συσχετίσεις γίνονται όλο και μεγαλύτερες όταν εστιάζουμε στη σωστή ερώτηση. Τέλος, υπάρχουν τα –περίπου 25– σχετικά πειράματα. Στα πειράματα που οι άνθρωποι απέχουν από τα σόσιαλ μίντια για περισσότερο από μία εβδομάδα, καταγράφονται οφέλη. Στα πειράματα όμως που βγαίνουν μόνο για μία μέρα, δεν εμφανίζονται πιο χαρούμενοι. Αν είστε εθισμένοι σε κάτι, δεν αισθάνεστε καλά την επόμενη μέρα, αισθάνεστε χειρότερα. Έτσι, μια μετα-ανάλυση συνδύασε αυτά τα πειράματα και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι δεν υπάρχει καμία επίδραση. Όταν ταξινομείς τα στοιχεία με βάση τον χρόνο, βλέπεις ότι η διακοπή των σόσιαλ μίντια για μία ή δύο ημέρες σε κάνει λιγότερο ευτυχισμένο, περισσότερο αγχωμένο. Η διακοπή για περισσότερο από μία εβδομάδα σε κάνει λιγότερο αγχωμένο, πιο ευτυχισμένο. Έχουμε λοιπόν τις μαρτυρίες των εταιρειών αλλά και των ίδιων των παιδιών. Έχουμε τις μαρτυρίες των συγγενών τους και τις μαρτυρίες των ανθρώπων που εργάζονται με παιδιά. Έχουμε ακαδημαϊκά δεδομένα και έχουμε, επίσης, τα πειράματα. Τι άλλο να κάνουμε; Τι άλλο πρέπει να δείξω;
«Το βασικό μου επιχείρημα είναι ότι έχουμε υπερπροστατεύσει τα παιδιά μας στον φυσικό κόσμο, αλλά τα έχουμε αφήσει απροστάτευτα στον ψηφιακό».
Νομίζω ότι είναι υπεραρκετά. Στα δικά μου μάτια το βιβλίο σας είναι ένα ύστατο κάλεσμα αφύπνισης. Και πιστεύω ειλικρινά ότι είναι απαραίτητο ανάγνωσμα για τους υπευθύνους χάραξης πολιτικής, για τους εκπαιδευτικούς, για τους γονείς, για όλους. Ωστόσο, δεν μπορώ να μη σκεφτώ την ταινία Μην κοιτάς πάνω. Ένας μετεωρίτης κατευθύνεται προς τον πλανήτη και εμείς είμαστε κολλημένοι στις οθόνες μας. Μοιάζει να έχουμε παραλύσει. Κάτι παρόμοιο νιώθω ότι συμβαίνει και με τη χρήση των σόσιαλ μίντια και των κινητών απ’ τα παιδιά. Μοιράζεστε την ίδια αίσθηση αδυναμίας ή πιστεύετε ότι έχουμε χρόνο να αλλάξουμε τη ροή των πραγμάτων;
Πριν από έναν χρόνο υπήρχε μια αίσθηση απελπισίας. Οι γονείς ένιωθαν ότι δεν μπορούσαν να το διορθώσουν όλο αυτό μόνοι τους. Ήμασταν όλοι στην ίδια κατάσταση. Το παιδί ζητούσε να μπει στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης λέγοντας ότι «όλοι οι άλλοι έχουν Snapchat, εγώ έχω μείνει απέξω», και το έκανε. Υπήρχε μεγάλη παραίτηση.
Άκουγα συχνά τη φράση «το τζίνι βγήκε από το λυχνάρι» και τέτοια πράγματα. Μόλις βγήκε το βιβλίο μου, κάτι άλλαξε. Η κεντρική ιδέα είναι ότι κολλήσαμε σε αυτή την κατάσταση γιατί πέσαμε σε μια παγίδα συλλογικά, κάτι που σημαίνει ότι η μόνη διέξοδος είναι η συλλογική δράση. Πρότεινα τέσσερα απλά μέτρα, τα οποία, αν υιοθετηθούν στην αρχή από λίγους και στη συνέχεια από πολλούς, θα έχουν μεγάλο αποτέλεσμα. Αυτό συμβαίνει τώρα σε διάφορα επίπεδα. Ξεκινά τοπικά από οικογένειες που δραστηριοποιούνται σε μια γειτονιά ή σε ένα σχολείο, οι οποίες υπογράφουν μια υπόσχεση ή απλώς μιλούν για το βιβλίο και λένε: «Θα δώσουμε στα παιδιά μας περισσότερο ελεύθερο παιχνίδι και λιγότερο χρόνο στο τηλέφωνο». Οι γονείς οργανώνονται, και οργανώνονται επίσης τα σχολεία για να διώξουν τα τηλέφωνα σε όλο τον κόσμο. Πολλές χώρες καταργούν τα τηλέφωνα, επειδή είναι εντελώς παράλογο τα παιδιά να έχουν μια συσκευή που τους αποσπά την προσοχή όλη την ώρα στο σχολείο. Η Βραζιλία μόλις υπέγραψε νομοθεσία πριν από λίγες εβδομάδες. Και μια ενδιαφέρουσα σημείωση: με διαφορά οι πιο παθιασμένες για όλο αυτό είναι οι μητέρες. Οι μητέρες είναι αυτές που ένιωσαν στο πετσί τους να απομακρύνονται τα παιδιά τους. Και έτσι, όπου κι αν κοιτάξω, η αλλαγή οδηγείται από τις μητέρες. Και νομίζω ότι αυτό μπορεί να ισχύει και στην Ελλάδα. Έμαθα ότι η σύζυγος του πρωθυπουργού διάβασε το βιβλίο. Είναι αλήθεια; Μήπως αυτή ξεκίνησε κάτι;
Ναι, μάλλον, έκανε μια ανάρτηση το καλοκαίρι στο Ιnstagram με το βιβλίο σας.
Ναι, αυτό πληροφορήθηκα. Ακριβώς. Θα σας πω λοιπόν μια ιστορία, που είναι πολύ σχετική. Στην Αυστραλία αύξησαν την ηλικία νόμιμης εισόδου στα σόσιαλ μίντια στα 16. Πώς ξεκίνησε αυτό; Ξεκίνησε όταν η σύζυγος του πρωθυπουργού της πολιτείας της Νότιας Αυστραλίας διάβαζε το βιβλίο στο κρεβάτι τους και γύρισε προς το μέρος του συζύγου της λέγοντας: «Πίτερ, πρέπει να διαβάσεις αυτό το βιβλίο και να κάνεις κάτι γι’ αυτό». Και το έκανε. Εισήγαγε τον πρώτο νόμο που αυξάνει την ηλικία νόμιμης εισόδου στα 16. Όταν το είδε αυτό ο πρωθυπουργός της Νέας Νότιας Ουαλίας, που είναι η μεγαλύτερη πολιτεία της Αυστραλίας, είπε: «Θα το κάνουμε κι εμείς». Και τότε η εθνική κυβέρνηση είδε ότι δύο πολιτείες το έκαναν και είπε: «Θα το κάνουμε κι εμείς». Αλλά όλα ξεκίνησαν από μια μητέρα που διάβασε το βιβλίο και είπε ότι «πρέπει να κάνουμε κάτι». Έτσι, αυτό συμβαίνει σε όλο τον κόσμο. Ονομάζεται συλλογική δράση.
Μπορείτε να επαναλάβετε αυτά τα τέσσερα μέτρα που προτείνετε;
Είναι τέσσερις πολύ απλοί κανόνες: Όχι smartphone πριν από την ηλικία των 14 ετών. Αφήστε τα παιδιά να περάσουν την πρώιμη εφηβεία πριν τους δώσετε αυτή τη συσκευή που θα πάρει τον έλεγχο της ζωής τους. Όχι μέσα κοινωνικής δικτύωσης πριν από τα 16. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι εντελώς ακατάλληλα για ανηλίκους. Τα παιδιά δεν πρέπει να συνδέονται τόσο πολύ με άγνωστους άνδρες που θέλουν σεξ ή χρήματα από αυτά. Απλώς δεν θα έπρεπε να το κάνουμε αυτό μέχρι τουλάχιστον τα 16. Το τρίτο είναι «σχολεία χωρίς τηλέφωνα». Κάθε σχολείο πρέπει να κλειδώνει τα τηλέφωνα έξω απ’ την τάξη, κατά τη διάρκεια όλης της ημέρας, από το πρωί. Όμως οι μαθητές πρέπει να κλείνουν το τηλέφωνό τους και να είναι αποκομμένοι από αυτό από την αρχή της σχολικής ημέρας μέχρι το τέλος της. Αυτό έχει θαυμάσια αποτελέσματα τόσο στην εκπαίδευση όσο και στον εθισμό. Στη συνέχεια, ο τέταρτος κανόνας είναι πολύ σημαντικός στις Ηνωμένες Πολιτείες και στις αγγλόφωνες χώρες, αλλά πείτε μου αν είναι τόσο κρίσιμος στην Ελλάδα. Αφορά την ανεξαρτησία, το ελεύθερο παιχνίδι και την υπευθυνότητα στον πραγματικό κόσμο. Γνωρίζω ότι στις σκανδιναβικές χώρες αφήνουν ακόμα τα παιδιά τους να κυκλοφορούν και να παίζουν έξω. Στην Ελλάδα, τα οκτάχρονα παιδιά βγαίνουν μόνα τους έξω; Πηγαίνουν μόνα τους στα σπίτια των άλλων; Οδηγούν ποδήλατα έξω στον δρόμο στα οκτώ τους;
Όχι, σπάνια βλέπεις παιδιά αυτής της ηλικίας, αλλά και μεγαλύτερα, να κυκλοφορούν μόνα τους έξω.
Όταν ήσασταν εσείς παιδί, κυκλοφορούσαν;
Ναι.
Έχει αυξηθεί ή έχει μειωθεί η εγκληματικότητα από τότε που ήσασταν παιδί; Είναι η Ελλάδα σήμερα πιο επικίνδυνη από ό,τι όταν ήσουν παιδί;
«Στην Ελλάδα, τα οκτάχρονα παιδιά βγαίνουν μόνα τους έξω; Πηγαίνουν μόνα τους στα σπίτια των άλλων; Οδηγούν ποδήλατα έξω στον δρόμο στα οκτώ τους;»
Όχι, δεν είναι.
Στα περισσότερα μέρη η εγκληματικότητα έχει μειωθεί. Στην Αμερική, η εγκληματικότητα είναι πολύ μικρότερη από ό,τι όταν μεγάλωνα εγώ. Συμβαίνει λοιπόν αυτό που έχω μάθει, ότι στη Νότια Ευρώπη αρχίζετε να κάνετε αυτό που κάνουμε εμείς, δηλαδή κλειδώνουμε τα παιδιά μας. Είναι ο φόβος για τα αυτοκίνητα, ο φόβος μήπως τα χτυπήσει αυτοκίνητο ή είναι ο φόβος μήπως τα απαγάγουν; Γιατί οι Έλληνες γονείς δεν αφήνουν τα οκτάχρονα παιδιά τους να παίξουν;
Ισχύουν και τα δύο. Με την οδική ασφάλεια έχουμε μεγάλο πρόβλημα. Είμαστε σταθερά στις πρώτες θέσεις, μαζί με τις άλλες βαλκανικές χώρες, σε τροχαίες συγκρούσεις. Αλλά επίσης αισθάνονται ανασφαλείς γενικά.
Μήπως επειδή δεν υπάρχει εμπιστοσύνη; Αυτό συνέβη στην Αμερική. Χάσαμε την εμπιστοσύνη στους γείτονές μας. Δεν γνωρίζουμε πια τους γείτονές μας. Αυτά είναι λοιπόν τα τέσσερα μέτρα. Πες μου όμως τι κάνει η Ελλάδα. Έχει απαλλαγεί η Ελλάδα από τα τηλέφωνα στα σχολεία ή το δουλεύετε ακόμα;
Νομίζω ότι το μέτρο εφαρμόζεται. Πιστεύω ότι η κοινωνία το έχει αποδεχθεί. Αλλά τώρα η κυβέρνηση θέλει να αυξήσει την ηλικία της ψηφιακής ενηλικίωσης στα 16.
Ναι, όπως στην Αυστραλία, αυτό είναι πολύ θετικό.
Φαίνεται ότι ο πρωθυπουργός το έχει πάρει πολύ στα σοβαρά. Αλήθεια, αν ήσασταν στη θέση του, τι θα κάνατε;
Θα απευθυνόμουν στους γονείς σε όλη την Ελλάδα και θα τους ρωτούσα: Έχετε τηλέφωνα και iPad; Έχουν κάνει αυτά τα πράγματα την οικογένειά σας καλύτερη ή χειρότερη; Γιατί σε όλο τον κόσμο, η οικογενειακή ζωή έχει γίνει ένας αγώνας για τον χρόνο της οθόνης. Θα έλεγα ότι κανείς δεν φταίει εδώ. Πριν από δέκα χρόνια πιστεύαμε όλοι ότι αυτές οι συσκευές ήταν μαγικές, αλλά τώρα είναι σαφές ότι βλάπτουν τα παιδιά μας. Τα εθίζουν. Αλλάζουν την ανάπτυξη του εγκεφάλου τους. Πρέπει να δράσουμε ως χώρα και ως κοινωνία για να δώσουμε πίσω στα παιδιά μας μια παιδική ηλικία στον πραγματικό κόσμο. Το μόνο μέρος όπου τα παιδιά των ανθρώπων μπορούν να μεγαλώσουν είναι ο πραγματικός κόσμος. Γνωρίζουμε πλέον ότι δεν μπορούν να μεγαλώσουν στο διαδίκτυο. Γι’ αυτόν τον λόγο καταθέτω νομοσχέδιο για την αύξηση της ηλικίας ενηλικίωσης για τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και το διαδίκτυο στα 16 έτη. Πρέπει να καθιερώσουμε αυτή την αρχή. Τα παιδιά κάτω των 16 ετών έχουν έναν εγκέφαλο που είναι μοναδικά ευάλωτος, αλλάζει πολύ γρήγορα. Τα παιδιά κάτω των 16 ετών δεν έχουν πλήρη ικανότητα να λαμβάνουν αποφάσεις και να αντιστέκονται στους πειρασμούς. Δεν λέω ότι τα 16 είναι η τέλεια ηλικία, αλλά είναι μια ελάχιστη ηλικία που θα μπορούσαμε όλοι να σεβαστούμε.
«Πριν από δέκα χρόνια πιστεύαμε όλοι ότι αυτές οι συσκευές ήταν μαγικές, αλλά τώρα είναι σαφές ότι βλάπτουν τα παιδιά μας. Τα εθίζουν. Αλλάζουν την ανάπτυξη του εγκεφάλου τους».
Ωστόσο, υπάρχει ο ελέφαντας στο δωμάτιο, που είναι οι τιτάνες της βιομηχανίας της τεχνολογίας. Τους είδαμε όλους στην ορκωμοσία του προέδρου Τραμπ να φιγουράρουν στο πλάι του περιχαρείς. Πιστεύετε ότι αναγνωρίζουν αυτή την ευθύνη; Λέτε ότι έχουν καταστρέψει μια ολόκληρη γενιά. Είναι πολλά τα χρήματα, όντως, και τεράστια η δύναμη σε πολύ λίγα χέρια, και φαίνεται ότι είναι αδύνατο να ρυθμιστούν.
Η Αμερική δεν μπορεί να ρυθμίσει τους τεχνολογικούς κολοσσούς για δύο λόγους. Ο πρώτος είναι ότι το Κογκρέσο μας είναι διαλυμένο. Το Κογκρέσο μας δεν λειτουργεί. Ο άλλος λόγος είναι ότι στην Αμερική είναι νόμιμο οι πλούσιοι άνθρωποι με επιχειρηματικά συμφέροντα να δίνουν χρήματα στους πολιτικούς. Είναι απολύτως νόμιμο, όχι να τους τα δίνουν προσωπικά, αλλά να τους τα δίνουν για την προεκλογική τους εκστρατεία, να τους τα δίνουν για να τα χρησιμοποιήσουν για όποια έργα θέλουν. Για τον λόγο αυτόν, το Κογκρέσο πιθανότατα δεν θα διορθώσει ποτέ αυτό το πρόβλημα. Το Κογκρέσο το δημιούργησε. Το Κογκρέσο είπε το 1997 ότι δεν μπορούμε να μηνύσουμε εταιρείες του διαδικτύου για ό,τι μας έχουν κάνει. Το Κογκρέσο τούς έδωσε ασυλία. Το Κογκρέσο είπε το 1998 ότι «ω, ναι, μπορείτε να παίρνετε δεδομένα από οποιονδήποτε, αρκεί να λέει ότι είναι 13 ετών. Δεν χρειάζεται να το επαληθεύσετε, απλώς ρωτάτε αν είναι 13 ετών και, αν λένε ναι, μπορείτε να πάρετε όλα τα δεδομένα τους». Το Κογκρέσο δημιούργησε το πρόβλημα και γι’ αυτό δεν θα το λύσει ποτέ. Γι’ αυτόν τον λόγο χρειαζόμαστε άλλες χώρες στον κόσμο να το λύσουν. Κι αυτό εξηγεί γιατί είμαι τόσο ενθουσιασμένος με αυτό που έκανε η Αυστραλία. Μακάρι να το κάνει και η Ελλάδα, νομίζω ότι σχεδιάζει να το κάνει και η Ινδονησία. Αν πολλές χώρες σε όλο τον κόσμο αυξήσουν την ηλικία στα 16 έτη και απαιτήσουν από τις εταιρείες τεχνολογίας να κάνουν την επαλήθευση, θα το κάνουν. Θα πρέπει να το κάνουν, γιατί μπορούν. Πολλές βιομηχανίες το κάνουν ήδη. Υπάρχουν πολλά προϊόντα στο διαδίκτυο για τα οποία πρέπει να δείξετε ότι είστε αρκετά μεγάλος και δεν απαιτούν όλα κρατική ταυτότητα. Υπάρχουν πολλές άλλες μέθοδοι για την επαλήθευση της ηλικίας. Είμαι πραγματικά πολύ αισιόδοξος ότι η παγκόσμια ηλικία θα αυξηθεί τα επόμενα χρόνια. Θα γίνει 16 ετών.
Είστε αισιόδοξος με την εξάπλωση της τεχνητής νοημοσύνης; Τα πράγματα γίνονται όλο και πιο δύσκολα.
Η ΤΝ θα αλλάξει τις κοινωνίες με τέτοια ταχύτητα, που νομίζω ότι πολλές κοινωνίες δεν θα μπορέσουν να αντεπεξέλθουν. Δεν νομίζω ότι η Αμερική θα μπορέσει να αντεπεξέλθει. Νομίζω ότι η ΤΝ θα κάνει τρομερά πράγματα στην πολιτική μας και στα παιδιά μας. Γι’ αυτό είναι τόσο σημαντικό να καθιερώσουμε την αρχή φέτος, το 2025, ότι τα παιδιά δεν είναι ενήλικες. Είναι τόσο απλό. Συμπεριφερόμαστε λες και είναι καλό οι εταιρείες να μπορούν να κάνουν ό,τι θέλουν στα παιδιά μας. Δεν προσπαθώ να κρατήσω τα παιδιά εντελώς μακριά από το διαδίκτυο, αλλά νομίζω ότι υπάρχουν ορισμένες εφαρμογές, όπως οι «ΑΙ φίλοι», που φαίνεται να είναι επικίνδυνες.
Δεν πρέπει να αφήνουμε τα παιδιά να κάνουν φίλους τεχνητής νοημοσύνης. Σε μερικά χρόνια, αν κάποιος μπορεί να αποδείξει ότι είναι ασφαλείς αυτές οι σχέσεις, τότε θα το επανεξετάσουμε. Αλλά με την ΤΝ να έρχεται τόσο γρήγορα, πρέπει να ξεκινήσουμε με την υπόθεση ότι αυτό θα τραβήξει ακόμη περισσότερο τα παιδιά στον εικονικό κόσμο, ειδικά τα αγόρια. Νομίζω ότι θα χάσουμε πολλά αγόρια, επειδή η πορνογραφία και τα βιντεοπαιχνίδια θα γίνουν πολύ πιο δελεαστικά. Νομίζω ότι θα χάσουμε τεράστιο αριθμό αγοριών αν συνεχιστούν οι σημερινές τάσεις.
Και μοιάζει να μην υπάρχει επιστροφή αυτών των αγοριών, λέτε.
Γι’ αυτό πρέπει να το σταματήσουμε τώρα. Σε λίγα χρόνια θα είναι πολύ αργά. Σε λίγα χρόνια η ΤΝ θα είναι παντού και δεν θα μπορούμε να τη σταματήσουμε. Και πάλι, μόνο για τα παιδιά. Δεν λέω στους ενήλικες τι να κάνουν, αλλά δεν θέλω πάλι οι εταιρείες να απλώσουν τα δίχτυα τους στα παιδιά μου ή στα παιδιά οποιουδήποτε άλλου με προϊόντα που φαίνονται να μην είναι ασφαλή.
Τι άλλες πρακτικές συμβουλές θα δίνατε στους γονείς που έχουν παιδιά έως τα 16;
Θα έλεγα να ξανακάνετε την παιδική ηλικία διασκεδαστική. Μην εστιάζετε μόνο στα ηλεκτρονικά μέσα. Επικεντρωθείτε στην παιδική ηλικία. Τα παιδιά πρέπει να παίζουν. Πρέπει να παίρνουν ρίσκα. Πρέπει να διασκεδάζουν. Πρέπει να απολαμβάνουν το σχολείο. Όλα αυτά τα πράγματα φαίνεται να έχουν ξεθωριάσει στις Ηνωμένες Πολιτείες. Σήμερα το σχολείο μοιάζει μίζερο. Υπάρχει πολύ λίγο διάλειμμα. Η σχολική χρονιά γίνεται όλο και μεγαλύτερη. Υπάρχει πολύ λίγος χρόνος για παιχνίδι και τα περισσότερα παιδιά είναι στις οθόνες τη μισή μέρα. Θα πρότεινα στους γονείς να κάνουν ό,τι μπορούν, να συνδεθούν με τους γονείς των φίλων του παιδιού τους ή με άλλους γονείς στη γειτονιά. Δώστε στο παιδί σας μια ομάδα, μια παρέα, και δώστε του την ελευθερία να διασκεδάσει μαζί με άλλα παιδιά. Αν έρθουν φίλοι στο σπίτι να κοιμηθούν παρέα, βεβαιωθείτε ότι δεν θα έχουν τηλέφωνα. Θα παρότρυνα επίσης τους γονείς να ακολουθήσουν μια πολιτική που μακάρι να είχα ακολουθήσει κι εγώ. Όταν τα παιδιά σας είναι μικρά, ο κανόνας θα πρέπει να είναι ότι δεν υπάρχουν ποτέ οθόνες στο υπνοδωμάτιο. Μην αφήνετε ποτέ οθόνες στο δωμάτιό τους. Αν πρέπει να κάνουν τις εργασίες τους στον υπολογιστή, να τις κάνουν στην κουζίνα ή στο σαλόνι. Μπορεί τελικά να τις κάνουν στο δωμάτιό τους, αλλά θα πρέπει να τους αναγκάσετε να βγάλουν μετά τον υπολογιστή έξω. Αν ξεκινήσετε από όταν είναι πολύ μικρά με τον κανόνα ότι οι οθόνες δεν μπαίνουν στα υπνοδωμάτια, τότε θα είναι πολύ πιο εύκολο να μεταδώσετε την ιδέα ότι οι οθόνες δεν είναι για όλα τα δωμάτια. Οι οθόνες χρησιμοποιούνται για συγκεκριμένους σκοπούς, όπως ένα εργαλείο. Δεν έχουν το δικαίωμα να σας ελέγχουν.
«Να ξανακάνετε την παιδική ηλικία διασκεδαστική. Επικεντρωθείτε στην παιδική ηλικία. Τα παιδιά πρέπει να παίζουν. Πρέπει να παίρνουν ρίσκα. Πρέπει να διασκεδάζουν».
Θα έλεγα ότι το βιβλίο σας και όλα όσα έχω διαβάσει αυτά τα χρόνια με έχουν πείσει ότι η καλύτερη ίσως συμβουλή είναι να είστε παρόντες και να μην είστε κολλημένοι στο κινητό σας τηλέφωνο.
Ακριβώς. Γι’ αυτό είναι τόσο σημαντικό και χρήσιμο το βιβλίο του Γιόχαν Χάρι. Υπάρχει ένας χρήσιμος όρος που ονομάζεται «συνεχής μερική προσοχή». Πολλοί από εμάς, ειδικά όταν έχουμε μικρά παιδιά, πρέπει να έχουμε τον νου μας στο παιδί, αλλά την ίδια στιγμή πρέπει να τσεκάρουμε το email μας ή να στέλνουμε μηνύματα. Τους μιλάτε χωρίς να τους δίνετε πραγματική σημασία. Αυτό ονομάζεται «συνεχής μερική προσοχή». Και τότε απογοητεύεστε επειδή δεν μπορείτε να συγκεντρωθείτε πραγματικά, εκνευρίζεστε, και το παιδί καταλαβαίνει ότι δεν του δίνετε πραγματικά σημασία. Δεν λέω λοιπόν να μην κάνετε τη δουλειά σας, αλλά να ξεκαθαρίσετε πότε αλληλεπιδράτε και πότε είστε εντελώς χώρια.
