αρχικό στάδιο. Γι’ αυτό το λόγο είναι καλό ο γονιός να γνωρίζει έναν οδηγό με κάποια στάδια ανάπτυξης του λόγου, για τα πρώτα χρόνια ζωής του παιδιού τα οποία είναι και τα πιο σημαντικά. Παρακάτω παρατείθενται τα στάδια αυτά από την γέννηση του παιδιού εώς τα 4 χρόνια. Με μεγαλύτερη έμφαση στην ηλικία από ο έως 12 μηνών και 2,6 χρονών θα πρέπει να τα έχει εκδηλώσει αυτά τα στάδια καθώς και τα υπόλοιπα στάδια.
Το κλάμα που χαρακτηρίζει τη χρονική περίοδο από τη γέννηση έως τον έκτο μήνα περίπου είναι ο πρώτος τρόπος επικοινωνίας του παιδιού με το περιβάλλον του. Με το κλάμα εκδηλώνεται η πείνα , ο πόνος ή η αδιαθεσία του παιδιού. Σ΄ αυτήν την χρονική περίοδο το μωρό αναγνωρίζει φωνές, χαμογελά όταν του μιλάνε, εντοπίζει τον ήχο γυρνώντας το κεφάλι, ηρεμεί με την ανθρώπινη φωνή, αρχίζει και κάνει χειρονομίες που υποδεικνύουν τι θέλει.
Ξαφνικά περίπου τον έκτο μήνα αρχίζει η περίοδος του βαβίσματος και διαρκεί έως τον δωδέκατο μήνα. Το βάβισμα χαρακτηρίζεται από την παραγωγή σειρών από συλλαβές που μοιάζουν με τις συλλαβές των γλωσσικών ερεθισμάτων και έχουν την μορφή <<σύμφωνο-φωνήεν- σύμφωνο-φωνήεν>>. Για παράδειγμα, το βρέφος παράγει τις συλλαβικές σειρές (μπαμπαμπα) και (ντανταντα) και σιγά περιλαμβάνει το συνδιασμό διαφορετικών συλλαβών (μπανταντι) και (παπουκι). Οι παραγωγές του βρέφους δεν φέρνουν καμία σημασία. Η ωρίμανση των φωνητικών οργάνων που συντελείται σε αυτήν την περίοδο ανάπτυξης (4ο – 6ο μήνα) μπορεί να οδηγήσει στο συμπέρασμα ότι το βάβισμα είναι αποτέλεσμα εξελικτικών αλλαγών στα φωνητικά όργανα. Παρ΄ όλα αυτά, πρέπει να τονισθεί ότι το βάβισμα εξαρτάται και από την έμφυτη γλωσσική ικανότητα του ανθρώπου, αφού είναι κοινό γνώρισμα όλων των βρεφών ανεξάρτητα από τη γλώσσα που κατακτούν (έναρθρη ή νοηματική).
Οι πρώτες λέξεις του παιδιού δεν έχουν την μορφή των λέξεων της γλώσσας των ενηλίκων. Παρ’όλα αυτά, είναι αναγνωρίσιμες γιατί εμφανίζονται με σταθερή φωνολογική δομή (σύμφωνο-φωνήεν) και με συγκεκριμένη σημασία . για παράδειγμα, ένα παιδί δεκατριών μηνών χρησιμοποιεί τη μονοσύλλαβη λέξη <<μπι>> για να αναφερθεί στην πιπίλα του. Χαρακτηριστικό γνώρισμα των πρώτων λέξεων είναι η επανάληψη της ίδιας συλλαβής, π.χ. μαμά, μπαμπά, γιαγιά, παππού, τουτού κλπ. Ύστερα από μελέτη της ανάπτυξης του λεξιλογίου στο παιδί, παρατηρήθηκε ότι η κατάκτηση των νέων λέξεων δεν ακολουθεί μια σταθερή πορεία. Από την παραγωγή της πρώτης λέξης (1ο έτος)έως το δεύτερο έτος της ηλικίας, το παιδί δεν παράγει περισσότερες από 50 έως 100 λέξεις. Περίπου στην ηλικία των 2 ετών , πραγματοποιείται η <<έκρηξη λεξιλογίου>>. Η έκρηξη του λεξιλογίου μπορεί να συντελεστεί νωρίτερα σε ηλικία 18 ή 20 μηνών ή αργότερα έως την ηλικία των 2,6 ετών περίπου. Έκρηξη του λεξιλογίου ονομάζεται η ραγδαία ανάπτυξη στην κατανόηση και παραγωγή νέων λέξεων. Μέσα σε έξι μήνες, το λεξιλόγιο του παιδιού ξεπερνά της 500 λέξεις. Το παιδί μαθαίνει περίπου πέντε έως εννιά λέξεις την ημέρα μέχρι την ηλικία των έξι ετών. Πρέπει να σημειωθεί ότι οι ατομικές αποκλίσεις είναι μεγάλες σ’ αυτήν την περίπτωση, αλλά η <<έκρηξη του λεξιλογίου>> είναι ένα φαινόμενο που παρατηρείται σε όλα τα παιδιά με φυσιολογική γλωσσική ανάπτυξη (Guasti 2002).
Ποια είναι τα στάδια φυσιολογικής εξέλιξης ανάπτυξης του λόγου και της επικοινωνίας:
Από 0-6 μηνών
Το παιδί πρέπει να αντιδρά στους ήχους, να κοιτάει ή να στρέφει το κεφάλι του προς την πηγή τους, να παράγει ήχους, να κάνει βλεμματική επαφή, να αναγνωρίζει τη φωνή της μητέρας του, να αλληλεπιδρά, όπως για παράδειγμα να χαμογελά όταν του μιλάτε.
7-12 μηνών
Το παιδί καταλαβαίνει και αποκρίνεται στο όνομα του, καταλαβαίνει το όχι και το ναι, καταλαβαίνει τις απλές εντολές και γνώριμα αντικείμενα π.χ. δώσε μου τη μπάλα, ακούει όταν του μιλάμε, παράγει μία ή περισσότερες λέξεις και κυρίως ουσιαστικά.
13-18 μηνών
Έχει εκφραστικό λεξιλόγιο 3-20 ή περισσότερες λέξεις, παράγει φράσεις 2 λέξεων και παραλείπει μερικά αρχικά σύμφωνα και σχεδόν όλα τα τελικά σύμφωνα, ακολουθεί τις απλές εντολές, συνδυάζει χειρονομία και φώνηση και απαιτεί περισσότερα επιθήματα αντικείμενα.
19-24 μηνών
Έχει λεξιλόγιο έκφρασης από 50-100 ή περισσότερες λέξεις, αρχίζει να συνδυάζει τα ουσιαστικά και τα ρήματα και να χρησιμοποίει προσωπικές αντωνυμίες (εγώ, εσύ), απολαμβάνει να ακούει ιστορίες, χρησιμοποιεί τον κατάλληλο επιτονισμό όταν κάνει ερωτήσεις, κατονομάζει οικεία αντικείμενα και αναγνωρίζει μέλη του σώματος, ακολουθεί εντολές που έχουν 2 μέρη.
2-3 ετών
Είναι καταληπτή η ομιλία του στο 50-70%, χρησιμοποιεί φράσεις με 3-4 λέξεις, κάνει ερωτήσεις με 2 λέξεις και απαντάει σε ερωτήσεις με ναι ή όχι, χρησιμοποιεί άρνηση (δεν, μη) , ζητά τα αντικείμενα με το όνομα τους και απαντάει στο γιατί, ποιος, ποιου, και πόσα είναι, κάνει πολλά γραμματικά λάθη, καταλαβαίνει τις λειτουργίες πολλών καθημερινών αντικειμένων, χρησιμοποιεί συμβολικά διάφορα παιχνίδια (π.χ τάϊσμα μωρού κ.α).
3-4 ετών
Η ομιλία του είναι καταληπτή 80%, συμμετέχει σε μεγάλης διάρκειας συνομιλίες, χρησιμοποιεί το λόγο του για να εκφράσει συναισθήματα, χρησιμοποιεί μέχρι 6 λέξεις σε μια πρόταση, βελτιώνονται οι γραμματικές προτάσεις αν και μερικά λάθη παραμένουν, έχει επίγνωση για το παρελθόν και το μέλλον, χρησιμοποιεί με συνέπεια πληθυντικούς, κτητικές αντωνυμίες, σωστή κλήση των ρημάτων, καταλαβαίνει τις λειτουργίες του αντικειμένου, καταλαβαίνει τα αντίθετα π.χ. (πάνω-κάτω, μεγάλο-μικρό).
4 ετών
Έχει αντιληπτικό λεξιλόγιο 2800 ή περισσότερων λέξεων και λεξιλόγιο έκφρασης 900 ως 2000 ή παραπάνω λέξεων, χρησιμοποιεί προτάσεις 4 ως 8 λέξεων και γραμματικά σωστές, απαντά σε σύνθετες ερωτήσεις που αποτελούνται από 2 μέρη , ρωτά για ορισμούς λέξεων, ο λόγος του είναι συνήθως καταληπτός από τους ξένους, δίνει προσοχή σε μία ιστορία και απαντά σε απλές ερωτήσεις για την ιστορία, μιλά σχετικά με εμπειρίες στο σχολείο, σε σπίτια φίλων κλπ. Και αναμεταδίδει με ακρίβεια μια μεγάλη ιστορία, παράγει σύμφωνα με 90% ακρίβεια, Μετράει ως το 10 μηχανικά ενώ κατανοεί τις έννοιες των αριθμών ως το 3 και αρχίζει να αναγνωρίζει χρώματα.
Παρότι το κάθε παιδί έχει τον δικό του ρυθμό ανάπτυξης, δεν πρέπει να επαναπαυόμαστε στο ότι το παιδί μας είναι μικρό και θα μιλήσει αργότερα. Αν υπάρχει υποψία για κάποια διαταραχή στην επικοινωνία και τον λόγο του παιδιού, θα ήταν πολύ χρήσιμο να λάβει μια λογοθεραπευτική αξιολόγηση, για να διαπιστωθούν τυχόν διαταραχές. Η έγκαιρη παρέμβαση σε καθυστέρηση του λόγου ή διαταραχή, θα βοηθήσει το παιδί να αποφύγει τις δευτερογενείς συνέπειες, όπως χαμηλή αυτοεκτίμηση, μειωμένη κοινωνική δραστηριότητα, φόβο για επικοινωνία και έκφραση και σε μεγαλύτερης ηλικίας παιδιά, μαθησιακές δυσκολίες, που σχετίζονται με την εξέλιξη του λόγου τους.
Έλενα Ζώτου
Λογοθεραπεύτρια
ΠΗΓΗ:
http://www.pentapostagma.gr/2011/04/blog-post_4184.html
