 |
| ΠΗΓΗ |
Τα τελευταία χρόνια, όροι όπως «δυσλεξία» και «αυτισμός» έχουν μπει για τα καλά στη δημόσια συζήτηση, με αποτέλεσμα να υπάρχει μεγαλύτερη κατανόηση και στήριξη για τις οικογένειες που τους αντιμετωπίζουν. Ωστόσο, υπάρχει μια άλλη νευροαναπτυξιακή διαταραχή, συχνή αλλά λιγότερο γνωστή: η αναπτυξιακή διαταραχή λόγου (Developmental Language Disorder – DLD).
Η DLD αφορά την ικανότητα του παιδιού να κατανοεί και να χρησιμοποιεί τη γλώσσα, χωρίς να υπάρχει κάποιο εμφανές αίτιο, όπως απώλεια ακοής, αυτισμός ή νοητική υστέρηση. Μπορεί να επηρεάσει είτε την κατανόηση είτε την έκφραση, ή και τα δύο ταυτόχρονα. Ακριβώς επειδή δεν συνοδεύεται από εμφανή εξωτερικά σημάδια, συχνά περνά απαρατήρητη.
Συχνή αλλά υποτιμημένη
Οι ερευνητές υπολογίζουν ότι επηρεάζει περίπου το 7–10% των παιδιών σχολικής ηλικίας, γεγονός που την καθιστά εξίσου συχνή – αν όχι συχνότερη – από άλλες αναπτυξιακές δυσκολίες. Παρ’ όλα αυτά, σε μεγάλο ποσοστό δεν διαγιγνώσκεται έγκαιρα. Παιδιά με DLD συχνά χαρακτηρίζονται από τους γύρω τους ως «αδιάφορα» ή «τεμπέλικα», όταν στην πραγματικότητα δυσκολεύονται να κατανοήσουν ή να παράγουν γλωσσικό λόγο στο επίπεδο που αντιστοιχεί στην ηλικία τους.
Η παρανόηση αυτή μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες, αφού η DLD δεν είναι απλώς μια καθυστέρηση που ξεπερνιέται με τον χρόνο. Πρόκειται για μόνιμη διαταραχή, η οποία χωρίς έγκαιρη παρέμβαση μπορεί να οδηγήσει σε μαθησιακές αποτυχίες, κοινωνικές δυσκολίες και χαμηλή αυτοεκτίμηση.
«Αόρατη» αλλά υπαρκτή
Η DLD χαρακτηρίζεται ως «αόρατη» επειδή δεν υπάρχουν εμφανή χαρακτηριστικά που να την προδίδουν. Έτσι, ένα παιδί μπορεί να ανταποκρίνεται επαρκώς σε καθημερινές συζητήσεις, αλλά να δυσκολεύεται πολύ σε πιο απαιτητικά γλωσσικά περιβάλλοντα: την κατανόηση ενός σχολικού κειμένου, μιας επιστημονικής εξήγησης ή ακόμη και ενός σύνθετου αστείου.
Οι γονείς συχνά παρατηρούν ότι το παιδί:
- δυσκολεύεται να ακολουθήσει οδηγίες με πολλά βήματα,
- μιλά με σύντομες προτάσεις, παραλείποντας σημαντικές λέξεις,
- αδυνατεί να αφηγηθεί με σαφήνεια μια εμπειρία ή γεγονός.
Η σημασία της ορολογίας
Για πολλά χρόνια, η έλλειψη ενιαίας ονομασίας συνέβαλε στη σύγχυση. Όροι όπως «ειδική γλωσσική διαταραχή» (SLI) ή «μικτή διαταραχή κατανόησης και έκφρασης» χρησιμοποιούνταν εναλλακτικά, δυσκολεύοντας γονείς και επαγγελματίες να αναγνωρίσουν το πρόβλημα. Σήμερα, χάρη στο διεθνές πρόγραμμα CATALISE, έχει επικρατήσει ο όρος «αναπτυξιακή διαταραχή λόγου» με σαφέστερα κριτήρια διάγνωσης.
Πώς εκδηλώνεται
Η εικόνα της διαταραχής αλλάζει με την ηλικία:
- Στην προσχολική περίοδο: δυσκολία στην κατανόηση οδηγιών, χρήση πολύ μικρών προτάσεων, δυσκολία να τραγουδήσουν ή να αφηγηθούν μια απλή ιστορία.
- Στη σχολική ηλικία: προβλήματα στην κατανόηση κειμένων, χρήση φτωχού λεξιλογίου, δυσκολία εκμάθησης νέων λέξεων, συχνά γραμματικά και ορθογραφικά λάθη.
Η διάγνωση περιπλέκεται επειδή η DLD μοιάζει με άλλες διαταραχές. Σε σχέση με τη δυσλεξία, το πρόβλημα δεν είναι η ανάγνωση ή η γραφή, αλλά η ίδια η κατανόηση της γλώσσας. Σε αντίθεση με τον αυτισμό, τα παιδιά με DLD έχουν συνήθως φυσιολογικές κοινωνικές δεξιότητες και πρόθεση για επικοινωνία.
Νοημοσύνη και DLD
Παλιότερα, οι ειδικοί θεωρούσαν ότι η διάγνωση προϋποθέτει φυσιολογικό δείκτη μη λεκτικής νοημοσύνης. Σήμερα γνωρίζουμε ότι αυτό δεν ισχύει απόλυτα· ορισμένα παιδιά με DLD μπορεί να έχουν χαμηλότερες επιδόσεις χωρίς να σημαίνει ότι υπάρχει γενικευμένη νοητική υστέρηση. Έτσι, τα σύγχρονα κριτήρια δεν στηρίζονται σε αυτή τη διάκριση.
Μακροπρόθεσμη πορεία
Η DLD δεν «εξαφανίζεται» μεγαλώνοντας. Ακόμη και αν η λογοθεραπεία βελτιώσει σημαντικά την κατάσταση, πολλές δυσκολίες παραμένουν και στην εφηβεία ή την ενήλικη ζωή. Τα άτομα με DLD είναι πιθανότερο να αντιμετωπίσουν δυσκολίες στη μάθηση, να εγκαταλείψουν νωρίτερα το σχολείο ή να συναντήσουν εμπόδια στην επαγγελματική τους πορεία. Ωστόσο, όταν η παρέμβαση γίνεται έγκαιρα και με σωστή υποστήριξη, οι προοπτικές βελτιώνονται αισθητά.
Θεραπευτικές παρεμβάσεις
Η συνεργασία με λογοθεραπευτή είναι το κλειδί. Οι παρεμβάσεις εστιάζουν στην εκμάθηση λεξιλογίου, γραμματικής, κατανόησης και αφηγηματικών δεξιοτήτων, με τη χρήση οπτικών βοηθημάτων και κατάλληλων προσαρμογών στο σχολείο. Η καθημερινή ανάγνωση στο σπίτι, η ενθάρρυνση για αφήγηση και η θετική διόρθωση των λαθών του παιδιού μπορούν να ενισχύσουν σημαντικά την πρόοδό του.
Ο ρόλος του σχολείου
Οι εκπαιδευτικοί παίζουν καθοριστικό ρόλο. Σαφείς οδηγίες, χρήση εικόνων και διαγραμμάτων, επιπλέον χρόνος στις εξετάσεις και εξατομικευμένες προσαρμογές συμβάλλουν ώστε το παιδί να παρακολουθεί τη σχολική διαδικασία. Η συνεργασία γονιών, δασκάλων και ειδικών είναι απαραίτητη για μια ολοκληρωμένη υποστήριξη.
Γιατί η έγκαιρη διάγνωση είναι κρίσιμη
Η γλώσσα αποτελεί τη βάση της μάθησης, της κοινωνικής ένταξης και της γνωστικής ανάπτυξης. Όσο νωρίτερα αναγνωριστεί η DLD, τόσο καλύτερα είναι τα αποτελέσματα. Ένα παιδί που ξεκινά λογοθεραπεία στα 4–5 χρόνια έχει σαφώς καλύτερες προοπτικές από εκείνο που διαγιγνώσκεται στην προεφηβεία.
Συμπέρασμα: Η αναπτυξιακή διαταραχή λόγου είναι μια κοινή αλλά συχνά «αόρατη» δυσκολία. Η ευαισθητοποίηση, η έγκαιρη διάγνωση και η σωστή υποστήριξη μπορούν να ανοίξουν τον δρόμο ώστε τα παιδιά αυτά να αξιοποιήσουν πλήρως τις δυνατότητές τους.
