Ακόμα και πριν από τη γέννηση, αυτό που απασχολεί κάθε γονέα είναι αν το παιδί του θα αναπτυχθεί φυσιολογικά.
Ακόμα και πριν από τη γέννηση, αυτό που απασχολεί κάθε γονέα είναι αν το παιδί του θα αναπτυχθεί φυσιολογικά.
Οι γονείς συνήθως ανησυχούν όταν το παιδί τους αργεί να μιλήσει ή να περπατήσει, αν η συμπεριφορά του δεν συνάδει με την ηλικία του, αν χάσει ικανότητες που είχε ήδη κατακτήσει ή όταν αντιμετωπίζει αποτυχίες στο σχολείο. Κι όμως, η ανάπτυξη ενός παιδιού είναι μια δυναμική διαδικασία που εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Ας δούμε, λοιπόν, από κοντά σε ποιες περιπτώσεις μπορεί να υπάρχει λόγος ανησυχίας και πότε ένα παιδί πρέπει να επισκεφτεί τον ειδικό γιατρό.
Αναπτυξιολόγος: Ο ειδικός γιατρός στο πλευρό των παιδιών
Η ιδέα της αναπτυξιακής παιδιατρικής είναι αρκετά παλιά, σχεδόν ταυτόχρονη με τη δημιουργία του Αμερικανικού Συμβουλίου Παιδιατρικής το 1935. Αρχικά δημιουργήθηκε ο τομέας της αύξησης και ανάπτυξης του παιδιού, καθώς ήταν απαραίτητη μια ειδικότητα που δεν θα ασχολούνταν μόνο με τη στατική εικόνα της υγείας ενός παιδιού κατά τη σύντομη επίσκεψή του στον γενικό παιδίατρο, αλλά και μια γενικότερη θεώρηση της υγιούς ή όχι ανάπτυξής του, σε οργανικό και ψυχοκινητικό επίπεδο. Σήμερα, η ειδικότητα του αναπτυξιακού παιδιάτρου θεωρείται απαραίτητη, καθώς τόσο οι παιδίατροι όσο και οι γονείς είναι πλέον αρκετά ενημερωμένοι για την ύπαρξη σημαντικού αριθμού παιδιών με διαταραχές ανάπτυξης, αλλά και για τη σημασία που έχει η έγκαιρη διάγνωση και η σωστή καθοδήγηση από έναν ειδικό. Γιατί ο εξειδικευμένος παιδίατρος-αναπτυξιολόγος είναι ο επιστήμονας με την κατάλληλη εκπαίδευση και εμπειρία για τη διάγνωση και παροχή εξειδικευμένης παρέμβασης σε παιδιά με:
1. Αναπτυξιακή καθυστέρηση
2. Μαθησιακές δυσκολίες
3. Δυσλεξία
4. Καθυστέρηση λόγου
5. Γλωσσικές διαταραχές
6. Διαταραχές συμπεριφοράς
7. Αυτιστικού τύπου διαταραχές
8. Διάσπαση προσοχής ή/και υπερκινητικότητα
9. Νοητική υστέρηση
10. Ευφυΐα/χαρισματικά παιδιά
11. Διαταραχές κινητικών δεξιοτήτων
12. Αναπτυξιακά προβλήματα πρόωρων παιδιών
13. Αναπτυξιακά προβλήματα παιδιών με χρόνια νευρολογικά νοσήματα
Ο παιδίατρος-αναπτυξιολόγος συνεργάζεται με έμπειρους ειδικούς όπως ψυχολόγο, λογοθεραπευτή, παιδαγωγό, μουσικοθεραπευτή, φυσιοθεραπευτή καθώς και γιατρούς όπως παιδοψυχίατρο, παιδονευρολόγο κ.ά., προκειμένου να επιτυγχάνεται μια πλήρης και αποτελεσματική διαγνωστική και θεραπευτική αντιμετώπιση.
Αναπτυξιακός έλεγχος:
Τι περιλαμβάνει, γιατί είναι απαραίτητος
Κατά την επίσκεψη της οικογένειας στο αναπτυξιακό παιδιατρικό ιατρείο, γίνεται λεπτομερής διερεύνηση του παιδιού και της οικογένειας ώστε να υπάρξει μια σφαιρική διάγνωση τόσο σε οργανικό όσο και σε ψυχολογικό και εξελικτικό επίπεδο. Η διαδικασία αυτή περιλαμβάνει:
1. λεπτομερές αναπτυξιακό ιστορικό.
2. παιδιατρική, νευρολογική και αναπτυξιακή εξέταση με τη χρήση ειδικών τεστ που βασίζονται στη συνεργασία του παιδιού με τον ειδικό.
Επίσης, απαιτείται εμπειρία, οξυδέρκεια και γνώση από τον ειδικό προκειμένου να διακρίνει ακόμα και τα λεπτά αναπτυξιακά προβλήματα, ειδικά σε παιδιά μικρά ή δύσκολα συνεργάσιμα. Ακολουθεί συμβουλευτική της οικογένειας και περαιτέρω παραπομπή, αν είναι αναγκαίο, για εξειδικευμένη θεραπευτική παρέμβαση. Η γονείς του παιδιού λαμβάνουν λεπτομερή αναφορά της αναπτυξιακής εκτίμησης του παιδιού και δημιουργείται μια σχέση εμπιστοσύνης και εχεμύθειας, απαραίτητη για την περαιτέρω καθοδήγηση της οικογένειας και την παρακολούθηση του παιδιού.
Καλό είναι αν ανησυχείτε ή έχετε υποψίες για τη φυσιολογική ανάπτυξη του παιδιού σας, να συμβουλευτείτε έγκαιρα έναν αναπτυξιολόγο και αυτός θα εκτιμήσει αν πρέπει να προχωρήσει σε διαγνωστικές διαδικασίες ή πρόκειται απλά για φυσιολογικές παραλλαγές της ανάπτυξης.
Γενικότερα, πάντως, όσο μικρότερο είναι το παιδί όταν επισκεφτεί τον αναπτυξιολόγο τόσο καλύτερα, καθώς η έγκαιρη ανίχνευση και πρώιμη παρέμβαση, ακόμα και σε απλές περιπτώσεις, οδηγεί σε πολύ καλά αποτελέσματα και παράλληλα μειώνει το άγχος τόσο της οικογένειας όσο και του παιδιού.
Πότε κρίνεται αναγκαία η εκτίμηση από ειδικό
1. Εάν ο παιδίατρος συμβουλεύσει τους γονείς να ζητήσουν ειδική βοήθεια
2. Εάν οι γονείς πιστεύουν ότι το παιδί τους είναι «πίσω» ή βλέπουν σημεία στην ανάπτυξή του που τους ανησυχούν
3. Εάν οι νηπιαγωγοί/δάσκαλοι του παιδιού εκφράζουν ανησυχίες
4. Εάν υπάρχει κάποιο διαγνωσμένο πρόβλημα ή αναπηρία
5. Εάν το παιδί ανήκει σε ομάδα υψηλού κινδύνου π.χ. προωρότητα, πολύ χαμηλό βάρος γέννησης ή υπάρχει κάποιος κληρονομικός παράγοντας ή οικογενειακό ιστορικό (π.χ. προηγούμενο παιδί με παρόμοιο πρόβλημα)
7 Χρήσιμες Συμβουλές
1. Σιγουρευτείτε από την αρχή για ποιο λόγο πηγαίνετε στον ειδικό και ποιες είναι οι βαθύτερες ανησυχίες σας. Να είστε έτοιμοι όμως να ακούσετε και ανησυχίες που μπορεί να έχει ο αναπτυξιολόγος ή ακόμα και κάποιο συμπέρασμα που τυχόν σας στενοχωρεί.
2. Κατά τη διάρκεια της εκτίμησης, μην ξεχνάτε ότι εσείς είστε οι γονείς του παιδιού. Μην φοβάστε λοιπόν να εκφράσετε τα συναισθήματα και τις προσωπικές σας παρατηρήσεις ή ακόμα και να διαφωνήσετε.
3. Καλό είναι να παρευρίσκονται και οι δύο γονείς στην αξιολόγηση. Έτσι, μπορούν να δοθούν περισσότερες πληροφορίες για το παιδί, το ίδιο ίσως νιώσει πιο άνετα και οι γονείς μπορούν μετά να συζητήσουν ευκολότερα το πόρισμα της εξέτασης.
4. Παρότι τα μικρά παιδιά δεν αποχωρίζονται εύκολα τους γονείς τους κατά τη διάρκεια της διαδικασίας, ο αναπτυξιακός παιδίατρος μπορεί να σας ζητήσει να μην παρέμβετε καθόλου.
5. Από τη στιγμή που θα διαγνωστεί κάποια δυσκολία στο παιδί σας, μην ξεχνάτε να φροντίζετε, εκτός από το ίδιο το παιδί, τον εαυτό σας αλλά και τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειάς σας. Μια υγιής και ενωμένη οικογένεια είναι ο καλύτερος σύμμαχος σε ένα παιδί με αναπτυξιακό πρόβλημα.
6. Μην διστάζετε να μοιράζεστε τις εμπειρίες και τα συναισθήματά σας με άλλους γονείς που αντιμετωπίζουν παρόμοια προβλήματα. Όχι μόνο θα μάθετε από την εμπειρία τους, αλλά ίσως και να βοηθήσετε κάποιους να φροντίσουν καλύτερα το παιδί τους.
7. Να θυμάστε ότι η φροντίδα και καθοδήγηση ενός παιδιού με αναπτυξιακό πρόβλημα, αλλά και της οικογένειάς του, είναι έργο ομάδας ειδικών η οποία βρίσκεται σε συνεχή αλληλενημέρωση και αλληλοϋποστήριξη. Ο αναπτυξιακός παιδίατρος θα σας συμβουλέψει για τις εξετάσεις που πιθανώς θα χρειαστεί το παιδί σας και θα σας παραπέμψει στους κατάλληλους ειδικούς.
Ηλικίες-κλειδιά για τον έλεγχο της ανάπτυξης του παιδιού
Η ανάπτυξη του παιδιού αποτελεί δυναμική λειτουργία που χαρακτηρίζεται από την εμφάνιση συγκεκριμένων δεξιοτήτων στις διάφορες ηλικίες. Για την αναπτυξιακή εκτίμηση έχουν οριστεί ηλικίες ελέγχου οι οποίες ονομάζονται «ηλικίες κλειδιά» (key-ages/ developmental milestones) και έχουν διεθνώς καθοριστεί, με μικρές παραλλαγές. Οι ηλικίες, λοιπόν, που πρέπει να ελέγχεται ένα παιδί είναι οι:
1. 6 εβδομάδες
2. 3 μήνες
3. 6 μήνες
4. 9 μήνες
5. 12 μήνες
6. 18 μήνες
7. 2-2,5 χρόνια
8. 3, 4, 5 χρόνια κ.ο.κ. Η παραπάνω επιλογή έχει γίνει με βάση το γεγονός ότι χαρακτηριστικές αναπτυξιακές δεξιότητες κατακτώνται σε αυτές ακριβώς τις ηλικίες. Σε περίπτωση βέβαια που το παιδί δεν εμφανίζει τις δεξιότητες που αντιστοιχούν στη συγκεκριμένη «ηλικία-κλειδί» που εξετάζεται, αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι παρουσιάζει κάποια αναπτυξιακή διαταραχή, επειδή η εξέλιξη της ανάπτυξης είναι μεν η ίδια για όλα τα παιδιά, αλλά ο ρυθμός της διαφοροποιείται από το ένα παιδί στο άλλο. Για παράδειγμα, παρότι όλα τα παιδιά μέχρι το δεύτερο χρόνο της ζωής τους μιλάνε και επικοινωνούν με σχετική ευκολία, η ηλικία στην οποία θα πουν τις πρώτες τους λεξούλες ή θα καταφέρουν να σχηματίσουν ολοκληρωμένες προτάσεις ποικίλλει σημαντικά σε κάθε παιδί.
Παρακάτω ακολουθεί ένας αναλυτικός πίνακας με τα αναπτυξιακά ορόσημα που συνήθως κατακτούν τα παιδιά σε συγκεκριμένες ηλικίες, κατευθύνοντας τους γονείς για το αν θα πρέπει το παιδί τους να εξεταστεί από ειδικό παιδίατρο-αναπτυξιολόγο.
Παρ’ όλα αυτά, να θυμάστε ότι: Οι παρακάτω αναπτυξιακοί σταθμοί είναι κατά προσέγγιση και τα ηλικιακά όρια δεν ισχύουν απόλυτα για όλα τα παιδιά. Ένα παιδί που δεν έχει ακόμα κατακτήσει τους σταθμούς που αντιστοιχούν στην ηλικία του δεν έχει απαραίτητα κάποιο αναπτυξιακό πρόβλημα, αλλά χρειάζεται αξιολόγηση η οποία μπορεί να γίνει μόνο από τον ειδικό παιδίατρο-αναπτυξιολόγο.
www.myworld.gr
Ακόμα και πριν από τη γέννηση, αυτό που απασχολεί κάθε γονέα είναι αν το παιδί του θα αναπτυχθεί φυσιολογικά.
Οι γονείς συνήθως ανησυχούν όταν το παιδί τους αργεί να μιλήσει ή να περπατήσει, αν η συμπεριφορά του δεν συνάδει με την ηλικία του, αν χάσει ικανότητες που είχε ήδη κατακτήσει ή όταν αντιμετωπίζει αποτυχίες στο σχολείο. Κι όμως, η ανάπτυξη ενός παιδιού είναι μια δυναμική διαδικασία που εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Ας δούμε, λοιπόν, από κοντά σε ποιες περιπτώσεις μπορεί να υπάρχει λόγος ανησυχίας και πότε ένα παιδί πρέπει να επισκεφτεί τον ειδικό γιατρό.
Αναπτυξιολόγος: Ο ειδικός γιατρός στο πλευρό των παιδιών
Η ιδέα της αναπτυξιακής παιδιατρικής είναι αρκετά παλιά, σχεδόν ταυτόχρονη με τη δημιουργία του Αμερικανικού Συμβουλίου Παιδιατρικής το 1935. Αρχικά δημιουργήθηκε ο τομέας της αύξησης και ανάπτυξης του παιδιού, καθώς ήταν απαραίτητη μια ειδικότητα που δεν θα ασχολούνταν μόνο με τη στατική εικόνα της υγείας ενός παιδιού κατά τη σύντομη επίσκεψή του στον γενικό παιδίατρο, αλλά και μια γενικότερη θεώρηση της υγιούς ή όχι ανάπτυξής του, σε οργανικό και ψυχοκινητικό επίπεδο. Σήμερα, η ειδικότητα του αναπτυξιακού παιδιάτρου θεωρείται απαραίτητη, καθώς τόσο οι παιδίατροι όσο και οι γονείς είναι πλέον αρκετά ενημερωμένοι για την ύπαρξη σημαντικού αριθμού παιδιών με διαταραχές ανάπτυξης, αλλά και για τη σημασία που έχει η έγκαιρη διάγνωση και η σωστή καθοδήγηση από έναν ειδικό. Γιατί ο εξειδικευμένος παιδίατρος-αναπτυξιολόγος είναι ο επιστήμονας με την κατάλληλη εκπαίδευση και εμπειρία για τη διάγνωση και παροχή εξειδικευμένης παρέμβασης σε παιδιά με:
1. Αναπτυξιακή καθυστέρηση
2. Μαθησιακές δυσκολίες
3. Δυσλεξία
4. Καθυστέρηση λόγου
5. Γλωσσικές διαταραχές
6. Διαταραχές συμπεριφοράς
7. Αυτιστικού τύπου διαταραχές
8. Διάσπαση προσοχής ή/και υπερκινητικότητα
9. Νοητική υστέρηση
10. Ευφυΐα/χαρισματικά παιδιά
11. Διαταραχές κινητικών δεξιοτήτων
12. Αναπτυξιακά προβλήματα πρόωρων παιδιών
13. Αναπτυξιακά προβλήματα παιδιών με χρόνια νευρολογικά νοσήματα
Ο παιδίατρος-αναπτυξιολόγος συνεργάζεται με έμπειρους ειδικούς όπως ψυχολόγο, λογοθεραπευτή, παιδαγωγό, μουσικοθεραπευτή, φυσιοθεραπευτή καθώς και γιατρούς όπως παιδοψυχίατρο, παιδονευρολόγο κ.ά., προκειμένου να επιτυγχάνεται μια πλήρης και αποτελεσματική διαγνωστική και θεραπευτική αντιμετώπιση.
Αναπτυξιακός έλεγχος:
Τι περιλαμβάνει, γιατί είναι απαραίτητος
Κατά την επίσκεψη της οικογένειας στο αναπτυξιακό παιδιατρικό ιατρείο, γίνεται λεπτομερής διερεύνηση του παιδιού και της οικογένειας ώστε να υπάρξει μια σφαιρική διάγνωση τόσο σε οργανικό όσο και σε ψυχολογικό και εξελικτικό επίπεδο. Η διαδικασία αυτή περιλαμβάνει:
1. λεπτομερές αναπτυξιακό ιστορικό.
2. παιδιατρική, νευρολογική και αναπτυξιακή εξέταση με τη χρήση ειδικών τεστ που βασίζονται στη συνεργασία του παιδιού με τον ειδικό.
Επίσης, απαιτείται εμπειρία, οξυδέρκεια και γνώση από τον ειδικό προκειμένου να διακρίνει ακόμα και τα λεπτά αναπτυξιακά προβλήματα, ειδικά σε παιδιά μικρά ή δύσκολα συνεργάσιμα. Ακολουθεί συμβουλευτική της οικογένειας και περαιτέρω παραπομπή, αν είναι αναγκαίο, για εξειδικευμένη θεραπευτική παρέμβαση. Η γονείς του παιδιού λαμβάνουν λεπτομερή αναφορά της αναπτυξιακής εκτίμησης του παιδιού και δημιουργείται μια σχέση εμπιστοσύνης και εχεμύθειας, απαραίτητη για την περαιτέρω καθοδήγηση της οικογένειας και την παρακολούθηση του παιδιού.
Καλό είναι αν ανησυχείτε ή έχετε υποψίες για τη φυσιολογική ανάπτυξη του παιδιού σας, να συμβουλευτείτε έγκαιρα έναν αναπτυξιολόγο και αυτός θα εκτιμήσει αν πρέπει να προχωρήσει σε διαγνωστικές διαδικασίες ή πρόκειται απλά για φυσιολογικές παραλλαγές της ανάπτυξης.
Γενικότερα, πάντως, όσο μικρότερο είναι το παιδί όταν επισκεφτεί τον αναπτυξιολόγο τόσο καλύτερα, καθώς η έγκαιρη ανίχνευση και πρώιμη παρέμβαση, ακόμα και σε απλές περιπτώσεις, οδηγεί σε πολύ καλά αποτελέσματα και παράλληλα μειώνει το άγχος τόσο της οικογένειας όσο και του παιδιού.
Πότε κρίνεται αναγκαία η εκτίμηση από ειδικό
1. Εάν ο παιδίατρος συμβουλεύσει τους γονείς να ζητήσουν ειδική βοήθεια
2. Εάν οι γονείς πιστεύουν ότι το παιδί τους είναι «πίσω» ή βλέπουν σημεία στην ανάπτυξή του που τους ανησυχούν
3. Εάν οι νηπιαγωγοί/δάσκαλοι του παιδιού εκφράζουν ανησυχίες
4. Εάν υπάρχει κάποιο διαγνωσμένο πρόβλημα ή αναπηρία
5. Εάν το παιδί ανήκει σε ομάδα υψηλού κινδύνου π.χ. προωρότητα, πολύ χαμηλό βάρος γέννησης ή υπάρχει κάποιος κληρονομικός παράγοντας ή οικογενειακό ιστορικό (π.χ. προηγούμενο παιδί με παρόμοιο πρόβλημα)
7 Χρήσιμες Συμβουλές
1. Σιγουρευτείτε από την αρχή για ποιο λόγο πηγαίνετε στον ειδικό και ποιες είναι οι βαθύτερες ανησυχίες σας. Να είστε έτοιμοι όμως να ακούσετε και ανησυχίες που μπορεί να έχει ο αναπτυξιολόγος ή ακόμα και κάποιο συμπέρασμα που τυχόν σας στενοχωρεί.
2. Κατά τη διάρκεια της εκτίμησης, μην ξεχνάτε ότι εσείς είστε οι γονείς του παιδιού. Μην φοβάστε λοιπόν να εκφράσετε τα συναισθήματα και τις προσωπικές σας παρατηρήσεις ή ακόμα και να διαφωνήσετε.
3. Καλό είναι να παρευρίσκονται και οι δύο γονείς στην αξιολόγηση. Έτσι, μπορούν να δοθούν περισσότερες πληροφορίες για το παιδί, το ίδιο ίσως νιώσει πιο άνετα και οι γονείς μπορούν μετά να συζητήσουν ευκολότερα το πόρισμα της εξέτασης.
4. Παρότι τα μικρά παιδιά δεν αποχωρίζονται εύκολα τους γονείς τους κατά τη διάρκεια της διαδικασίας, ο αναπτυξιακός παιδίατρος μπορεί να σας ζητήσει να μην παρέμβετε καθόλου.
5. Από τη στιγμή που θα διαγνωστεί κάποια δυσκολία στο παιδί σας, μην ξεχνάτε να φροντίζετε, εκτός από το ίδιο το παιδί, τον εαυτό σας αλλά και τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειάς σας. Μια υγιής και ενωμένη οικογένεια είναι ο καλύτερος σύμμαχος σε ένα παιδί με αναπτυξιακό πρόβλημα.
6. Μην διστάζετε να μοιράζεστε τις εμπειρίες και τα συναισθήματά σας με άλλους γονείς που αντιμετωπίζουν παρόμοια προβλήματα. Όχι μόνο θα μάθετε από την εμπειρία τους, αλλά ίσως και να βοηθήσετε κάποιους να φροντίσουν καλύτερα το παιδί τους.
7. Να θυμάστε ότι η φροντίδα και καθοδήγηση ενός παιδιού με αναπτυξιακό πρόβλημα, αλλά και της οικογένειάς του, είναι έργο ομάδας ειδικών η οποία βρίσκεται σε συνεχή αλληλενημέρωση και αλληλοϋποστήριξη. Ο αναπτυξιακός παιδίατρος θα σας συμβουλέψει για τις εξετάσεις που πιθανώς θα χρειαστεί το παιδί σας και θα σας παραπέμψει στους κατάλληλους ειδικούς.
Ηλικίες-κλειδιά για τον έλεγχο της ανάπτυξης του παιδιού
Η ανάπτυξη του παιδιού αποτελεί δυναμική λειτουργία που χαρακτηρίζεται από την εμφάνιση συγκεκριμένων δεξιοτήτων στις διάφορες ηλικίες. Για την αναπτυξιακή εκτίμηση έχουν οριστεί ηλικίες ελέγχου οι οποίες ονομάζονται «ηλικίες κλειδιά» (key-ages/ developmental milestones) και έχουν διεθνώς καθοριστεί, με μικρές παραλλαγές. Οι ηλικίες, λοιπόν, που πρέπει να ελέγχεται ένα παιδί είναι οι:
1. 6 εβδομάδες
2. 3 μήνες
3. 6 μήνες
4. 9 μήνες
5. 12 μήνες
6. 18 μήνες
7. 2-2,5 χρόνια
8. 3, 4, 5 χρόνια κ.ο.κ. Η παραπάνω επιλογή έχει γίνει με βάση το γεγονός ότι χαρακτηριστικές αναπτυξιακές δεξιότητες κατακτώνται σε αυτές ακριβώς τις ηλικίες. Σε περίπτωση βέβαια που το παιδί δεν εμφανίζει τις δεξιότητες που αντιστοιχούν στη συγκεκριμένη «ηλικία-κλειδί» που εξετάζεται, αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι παρουσιάζει κάποια αναπτυξιακή διαταραχή, επειδή η εξέλιξη της ανάπτυξης είναι μεν η ίδια για όλα τα παιδιά, αλλά ο ρυθμός της διαφοροποιείται από το ένα παιδί στο άλλο. Για παράδειγμα, παρότι όλα τα παιδιά μέχρι το δεύτερο χρόνο της ζωής τους μιλάνε και επικοινωνούν με σχετική ευκολία, η ηλικία στην οποία θα πουν τις πρώτες τους λεξούλες ή θα καταφέρουν να σχηματίσουν ολοκληρωμένες προτάσεις ποικίλλει σημαντικά σε κάθε παιδί.
Παρακάτω ακολουθεί ένας αναλυτικός πίνακας με τα αναπτυξιακά ορόσημα που συνήθως κατακτούν τα παιδιά σε συγκεκριμένες ηλικίες, κατευθύνοντας τους γονείς για το αν θα πρέπει το παιδί τους να εξεταστεί από ειδικό παιδίατρο-αναπτυξιολόγο.
Παρ’ όλα αυτά, να θυμάστε ότι: Οι παρακάτω αναπτυξιακοί σταθμοί είναι κατά προσέγγιση και τα ηλικιακά όρια δεν ισχύουν απόλυτα για όλα τα παιδιά. Ένα παιδί που δεν έχει ακόμα κατακτήσει τους σταθμούς που αντιστοιχούν στην ηλικία του δεν έχει απαραίτητα κάποιο αναπτυξιακό πρόβλημα, αλλά χρειάζεται αξιολόγηση η οποία μπορεί να γίνει μόνο από τον ειδικό παιδίατρο-αναπτυξιολόγο.
www.myworld.gr
