Περίληψη
Η αναπτυξιακή διαταραχή συντονισμού είναι μια κατάσταση κατά την οποία,
λαμβανομένης υπόψη της ηλικίας τους, παιδιά με φυσιολογική πνευματική και
σωματική ανάπτυξη και χωρίς εμφανή νευρολογική νόσο παρουσιάζουν δυσκολίες στην
εκτέλεση πολιτισμικά τυπικών κινητικών δεξιοτήτων συμπεριλαμβανομένων
δραστηριοτήτων της καθημερινής και της σχολικής ζωής. Για την υποστήριξη
των παιδιών με αυτή τη διαταραχή προτείνονται διάφορες μέθοδοι οι οποίες περιλαμβάνουν αντιληπτικοκινητική εκπαίδευση ,
νευροφυσιολογικές τεχνικές, ασκήσεις για
κινητικές δυσκολίες και τροποποιητικές φυσικές εκπαιδευτικές μεθόδους. Ανάλογα
με τα προβλήματα που αντιμετωπίζει κάθε
παιδί απαιτείται η συνεργασία διαφορετικών ειδικοτήτων επιστημόνων όπως :
εργοθεραπευτών, φυσιοθεραπευτών, λογοθεραπευτών, δασκάλων, δασκάλων φυσικής
αγωγής, ψυχολόγων, κοινωνικών λειτουργών, νευρολόγων, παιδιάτρων,
παιδοψυχιάτρων κ.τ.λ. Επειδή η συνεργασία των γονέων και των ίδιων των παιδιών
είναι ιδιαίτερα σημαντική στην υλοποίηση των θεραπευτικών προγραμμάτων θα
πρέπει να λαμβάνεται μέριμνα για την ενημέρωσή τους.
1. Εισαγωγή
Η αναπτυξιακή
διαταραχή συντονισμού είναι μια κατάσταση κατά την οποία, λαμβανομένης υπόψη
της ηλικίας τους, παιδιά με φυσιολογική πνευματική και σωματική ανάπτυξη και
χωρίς εμφανή νευρολογική νόσο παρουσιάζουν δυσκολίες στην εκτέλεση πολιτισμικά
τυπικών κινητικών δεξιοτήτων συμπεριλαμβανομένων δραστηριοτήτων της καθημερινής
και της σχολικής ζωής (Καραμπατζάκη, 2002).
Για την ακριβή περιγραφή του προβλήματος υπάρχουν
δυσκολίες επειδή δεν έχουμε ένα σαφώς καθορισμένο πρότυπο συμπεριφοράς. Για να
ξεφύγει από αυτή τη δυσκολία ο Lansdown
(Richman,1982,
Μαρκοβίτης & Τζουριάδου, 1991:34) προτείνει την περιγραφή περιοχών όπως :
Ø
Δυσκολίες
αδρής κινητικότητας (περπάτημα, τρέξιμο, ισορροπία, σκαρφάλωμα κ.ά)
Ø
Προβλήματα
λεπτής κινητικότητας (δυσκολίες συντονισμού δακτύλων)
Ø
Οπτικο-κινητικά
προβλήματα (δυσκολίες στο πιάσιμο μπάλας, στη γραφή, στη ζωγραφική)
Οι
κινητικές δυσκολίες μπορεί να επηρεάζουν μια από τις περιοχές που περιγράφηκαν
ή όλες μαζί. Επιπλέον ο βαθμός και το είδος αυτών των δυσκολιών είναι δυνατόν
να διαφέρουν από παιδί σε παιδί, ενώ αρκετά συχνά συνυπάρχουν και άλλα
προβλήματα όπως:
Ø
Μαθησιακές
δυσκολίες (προβλήματα στη γραφή, τη ζωγραφική, την ανάγνωση, τα μαθηματικά, την
ορθογραφία)
Ø
Προβλήματα
στον προφορικό λόγο –συναισθηματικά ψυχολογικά και κοινωνικά
προβλήματα-διαταραχές της συμπεριφοράς- έλλειψη χωρικού
προσανατολισμού-προβλήματα πλευρίωσης-διαταραγμένη εικόνα σώματος.
2.
Θεραπεία
Για
την υποστήριξη των παιδιών με αναπτυξιακή διαταραχή προτείνονται διάφορα
προγράμματα όπως:
Ø Αντιληπτικο-κινητικής εξάσκησης
Ø Αισθητηριακής ολοκλήρωσης
Ø Κιναισθητικής εξάσκησης
Ø Γνωστικού σχεδιασμού των κινητικών δεξιοτήτων
Ø Φυσικοθεραπείας
Ø Εργοθεραπείας
Ø Παρέμβασης σε συγκεκριμένο έργο
Ø Προσαρμοσμένης κινητικής αγωγής
Οι σοβαρές θεραπείες περιλαμβάνουν
αντιληπτικοκινητική εκπαίδευση , νευροφυσιολογικές τεχνικές, ασκήσεις για κινητικές δυσκολίες και
τροποποιητικές φυσικές εκπαιδευτικές μεθόδους. Η τεχνική Μοντεσσόρι μπορεί να
χρησιμοποιηθεί σε πολλά παιδιά νηπιαγωγείου καθώς δίνει έμφαση στην ανάπτυξη
των κινητικών δεξιοτήτων. Επίσης πρέπει ν’ αντιμετωπιστούν με κατάλληλες
θεραπευτικές μεθόδους και τα δευτερογενή προβλήματα συμπεριφοράς ή τα συναισθηματικά
προβλήματα και οι συνυπάρχουσες διαταραχές γλώσσας και λόγου. Έτσι, αναλόγως
των προβλημάτων που αντιμετωπίζει κάθε παιδί απαιτείται η συνεργασία
διαφορετικών ειδικοτήτων επιστημόνων όπως : εργοθεραπευτών, φυσιοθεραπευτών,
λογοθεραπευτών, δασκάλων, δασκάλων φυσικής αγωγής, ψυχολόγων, κοινωνικών
λειτουργών, νευρολόγων, παιδιάτρων, παιδοψυχιάτρων κ.τ.λ.
Δεν υπάρχει μια αρκετά μεγάλη κλίμακα μελετών πάνω
στα αποτελέσματα θεραπείας, ενώ μερικές μελέτες υποστηρίζουν ότι ασκήσεις στο
ρυθμικό συντονισμό , κινητικές ασκήσεις και εκμάθηση στη χρήση γραφομηχανής
είναι μέχρις ενός βαθμού βοηθητικές (Arnheim & Sinclair, 1979, Cratty, 1994, Gordon & McKinlay, 1980, Kaplan & Sadock, 1991).
Επίσης, συμβουλές εκ μέρους γονέων προς άλλους
γονείς με παρόμοιο πρόβλημα βοηθούν στην
ελάττωση του άγχους και των ενοχών των γονέων για το πρόβλημα των παιδιών τους
, αυξάνει την ενημερότητά τους , δίνοντάς τους έτσι εμπιστοσύνη και κουράγιο να
το αντιμετωπίσουν μαζί με τα παιδιά. Το ζητούμενο είναι η βοήθεια να παρέχεται
όχι σε κάποιο ειδικό κέντρο , μακριά από τον τόπο διαμονής των παιδιών , αλλά
στην ίδια την πόλη τους , κι αν είναι δυνατό μέσα στο σχολείο τους (Kaplan και Sadock, 1991, Arnheim & Sinclair, 1979 , Gordon & Mckinlay , 1980).
Επειδή η συνεργασία των γονέων και των ίδιων των
παιδιών είναι ιδιαίτερα σημαντική στην υλοποίηση των θεραπευτικών προγραμμάτων
θα πρέπει να λαμβάνεται μέριμνα για την ενημέρωσή τους.
3. Τι θα μπορούσαμε να λέμε στους γονείς και στα παιδιά
Αρκετοί ερευνητές μεταξύ των οποίων
ο Birch (Cratty,
1994) έχουν εκφράσει την άποψη ότι οι νευρολογικές αιτιολογήσεις για την
κινητική αδεξιότητα συχνά δεν είναι ακριβείς και όταν χρησιμοποιούνται
τρομάζουν άδικα τους γονείς.
Έτσι ο Birch (Cratty, 1994), υποστηρίζει ότι οι
γιατροί και οι εκπαιδευτικοί θα μπορούσαν να αντικαταστήσουν ασαφείς όρους,
νευρολογικά προσανατολισμένους, όταν συζητούν με γονείς για την αδεξιότητα των
παιδιών τους, με άλλες λέξεις, για να κεντρίσουν το ενδιαφέρον τους.
Ο Mckinlay (1988, σ. 36), προτείνει ότι πρέπει να χειριζόμαστε το
θέμα με λεπτότητα όταν απευθυνόμαστε σε γονείς. Μπορούμε να λέμε μερικά από τα
ακόλουθα :
§ ‘’
Αυτό είναι ένα πρόβλημα με τον έλεγχο των κινήσεων
§ Δεν
είναι υπαιτιότητα του παιδιού
§ Συζητήστε
τα προβλήματα με το δάσκαλο του παιδιού
§ Το
παιδί δεν είναι ανόητο
§ Οι
αυστηροί έλεγχοι δεν θα το βοηθήσουν
§ Το
παιδί έχει δυσκολίες ακόμα κι όταν προσπαθεί σκληρά
§ Είναι
λάθος να πιέζετε το παιδί να εξασκείται σε κάτι που δεν τα καταφέρνει
§ Είναι
πιο σημαντικό να είστε ένας υποστηρικτικός γονέας παρά ένας επιπλέον δάσκαλος
§ Η
αδεξιότητα μπορεί να βελτιωθεί με το χρόνο’’.
Ο ίδιος (Mckinlay, 1988, σ. 36),
προτείνει ότι στα ίδια τα παιδιά που αντιμετωπίζουν το πρόβλημα μπορούμε να
λέμε κάποια από τα παρακάτω :
§ ‘’Όλοι
μεγαλώνουμε διαφορετικά
§ Ξέρω
ότι κάνεις το καλύτερο
§ Μπορείς
να κάνεις πολλά πράγματα εξαιρετικά καλά
§ Θα
τα πας καλύτερα
§ Οι
άνθρωποι που έχουν προβλήματα και τα ξεπερνούν μπορούν να αισθάνονται περήφανοι
για τον εαυτό τους
§ Μπορεί
να έχεις μια αργή ανάπτυξη στον έλεγχο των μυών
§ Ο
εγκέφαλός σου δεν έχει κάποια βλάβη
§ Θέλεις
κάποια βοήθεια ; ‘’
Εμείς έχουμε την άποψη ότι ο
τρόπος που θα χειριστούμε το πρόβλημα και θα επικοινωνήσουμε με τους γονείς και
το παιδί θα παίξει σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη της κατάστασης. Οποιοδήποτε
θεραπευτικό πρόγραμμα και αν ακολουθήσουμε δεν θα έχει αποτέλεσμα αν γονείς και
παιδί δεν συνεργάζονται τόσο μαζί μας, όσο και μεταξύ τους. Το παιδί πάνω από
όλα χρειάζεται την αγάπη, την κατανόηση, την αποδοχή και την υποστήριξη από
όλους όσους εμπλέκονται στην αγωγή και την εκπαίδευσή του. Ακόμα πιστεύουμε ότι
είναι σκόπιμο να στρέψουμε την προσοχή και το ενδιαφέρον του παιδιού σε
δραστηριότητες που δεν απαιτούν ακριβή συντονισμό της κινητικότητάς του και
στις οποίες μπορεί να τα καταφέρει περίφημα. Αυτό θα το βοηθήσει να εμπιστευτεί
τον εαυτό του και θα τονώσει το αυτοσυναίσθημά του.
Παραδείγματα
1) Οι μεγάλες κινήσεις του Μανώλη (ενός παιδιούμε
διαταραχή συντονισμού) είναι εξεζητημένες εξαιτίας δυσκολιών ισορροπίας. Οι
πτώσεις είναι συχνές. Ο τρόπος βαδίσματός του δεν είναι σταθερός, είναι αδέξιος
με αφύσικες στάσεις των ποδιών, ενώ συχνά σκοντάφτουν στα πόδια του ή πέφτει
πάνω στα άλλα παιδιά στην προσπάθειά του να πάει κοντά τους. Το ίδιο αδέξιος
είναι και όταν τρέχει. Η καθυστέρηση στην απόκτηση ισορροπίας αντικατοπτρίζεται
στη φτωχή απόδοση στα σπορ και στο μάθημα της φυσικής αγωγής.
2) Στις λεπτές κινήσεις του Χάρη η έλλειψη συντονισμού
γίνεται αιτία προβλημάτων στην ανάπτυξη κινητικών δεξιοτήτων. Αυτό σημαίνει ότι
καθυστερεί η ικανότητα του στην αυτοεξυπηρέτησή του. Καθυστερεί στο ντύσιμο,
ενώ δυσκολεύεται στο κούμπωμα των ρούχων, στο ανέβασμα του φερμουάρ και στο
δέσιμο των κορδονιών.
3) Η Αλεξάνδρα είναι ένα πολύ αδέξιο κορίτσι, συχνά της πέφτουν αντικείμενα από τα χέρια. Οι
δυσκολίες στον οπτικοκινητικό συντονισμό φαίνονται ιδιαίτερα στο χειρισμό της
μπάλας (υποδοχή και πέταγμα), στα επιτραπέζια παιχνίδια, στο χειρισμό του
ψαλιδιού ή στη ζωγραφική και τη γραφή, ακόμα και στον τρόπο που τρώει.
4) Ο Νίκος στο σπίτι είναι συνέχεια υπό την επήρεια
άγχους, επειδή δεν τα καταφέρνει σε απλά πράγματα. Για παράδειγμα για να
φορέσει ένα μπλουζάκι ή να κουμπώσει τα κουμπιά του, μπορεί να κάνει τον
τριπλάσιο χρόνο απ’ ότι ο μικρότερος αδελφός του.
Ασκήσεις
1)
Σε ποιες περιοχές συναντούν δυσκολίες τα παιδιά με
αναπτυξιακή διαταραχή συντονισμού των κινήσεων;
2)
Ποιες θεραπείες προτείνονται;
3)
Ποιες συμβουλές θα δίνατε σε ένα γονέα με παιδί με
διαταραχή συντονισμού;
4)
Ποια άλλα προβλήματα είναι πιθανόν να συνοδεύουν την
αναπτυξιακή διαταραχή συντονισμού;
Γλωσσάριο
1. Κιναίσθηση:
Η αίσθηση που δίνει στο άτομο τη
δυνατότητα να γνωρίζει τη θέση και στάση του σώματος ή των μελών του, την
κατεύθυνση και έκταση της κίνησης, την ταχύτητα της κίνησης και τη δύναμη
πίεσης των μυών. Είναι αποτέλεσμα πληροφοριών που δίνουν νευρικοί υποδοχείς οι
οποίοι βρίσκονται στους μυς, τους τένοντες και τις αρθρώσεις.
2.
Συντονισμός: Η ικανότητα του ατόμου
να συγχρονίζει τη δράση διαφορετικών μυϊκών ομάδων προκειμένου να επιτύχει τον
έλεγχο των κινήσεών του, ονομάζεται συντονισμός.
3. Οπτικοκινητικός συντονισμός: Ο συνδυασμός της κινητικότητας και της οπτικής
αντίληψης.
Βιβλιογραφία
Ελληνόγλωσση
Abbadie, M. (1978). (μετ. Γ.
Κρασανάκης & Μ. Βάμβουκας). Τα παιδιά από 4-5 χρόνων στο νηπιαγωγείο.
Αθήνα : Δίπτυχο.
Brazelton, B., T. (1996). (μετ. Α. Παπασπύρου ,
επιμ. Ι. Παρασκευόπουλος). Τα αναπτυξιακά
προβλήματα του βρέφους και του νηπίου.
Αθήνα : Ελληνικά Γράμματα.
Ασωνίτου , Κ., Σκαφίδα, Φ. &
Κουτσούκη, Δ. (2000). Προσαρμοσμένη Κινητική Αγωγή και Σύνδρομο Κινητικής
Αδεξιότητας. Πρακτικά Συνεδρίου Ειδικής Αγωγής.
Ρέθυμνο. 709-720.
Καραμπατζάκη, Ζ. (2002). Πρώιμη ανίχνευση και αναγνώριση της αναπτυξιακής διαταραχής του ψυχοκινητικού συντονισμού σε παιδιά
ηλικίας 4-8 ετών. (Αδημοσίευτη διδακτορική διατριβή). Ιωάννινα:
Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Σχολή Επιστημών της Αγωγής, Παιδαγωγικό Τμήμα
Νηπιαγωγών.
Κουτσούκη- Κοσκινά, Δ. (1992). Κινητική αδεξιότητα και νηπιακή ηλικία. Πρακτικά. Ευρωπαϊκό Διεπιστημονικό Συμπόσιο
: Άτομα με ειδικές ανάγκες. 8-10 Μαΐου. Ρόδος.
Κουτσούκη – Κοσκινά , Δ.. , (1993). Ειδική
Φυσική Αγωγή . Θεωρία και Πρακτική.
Αθήνα : Συμμετρία.
Κουτσούκη – Κοσκινά, Δ. (1997). Ειδική
Φυσική Αγωγή- Θεωρία και Πρακτική. Αθήνα: Συμμετρία.
Μαρκοβίτης Μ. & Τζουριάδου Μ. (1991). Μαθησιακές δυσκολίες – Θεωρία και πράξη. Θεσ/νίκη : Προμηθέας .
Μάρκου Σ. (1993). Δυσλεξία
: Αριστεροχειρία, κινητική αδεξιότητα, υπερκινητικότητα. Αθήνα: Ελληνικά
Γράμματα.
Νικολάου - Παπαναγιώτου , Α. & Συρίγου -Παπαβασιλείου, Α. (1997). Μαθησιακά προβλήματα. Αθήνα : Υπουργείο
Υγείας & Πρόνοιας.
Σταύρου, Λ. (1982). Εισαγωγή στην Ψυχοπαθολογία του νηπίου, του
παιδιού και του εφήβου. Αθήνα: Γρηγόρης.
Σταύρου, Λ. (1985). Ψυχοπαιδαγωγική Αποκλινόντων νηπίων ,
παιδιών , εφήβων. Αθήνα : Άνθρωπος.
Σταύρου, Λ. (1995). Η λογική σκέψη στο νοητικά καθυστερημένο
παιδί. Τόμος Β΄ & Γ΄. Ιωάννινα : Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων.
Σταύρου, Λ.
& Καραμπατζάκη, Ζ. (2002).
Ανίχνευση αναπτυξιακής διαταραχής
συντονισμού κινήσεων σε παιδιά .
Θέματα Ειδικής Αγωγής. 16, 3-9.
Ξενόγλωσση
American Psychiatric
Association. (1987). Diagnostic and
statistical manual of mental disorders (3rd ed. Rev.) Washington: DC APA
American Psychiatric
Association. (1994). Diagnostic
and statistical manual of mental disorders (4th ed.). Washington
: DC APA
Arnheim,
D. D., & Siclair, W.A. (1975).
The Clumsy Child : A program
of motor therapy. St. Luis: C. V. Mosby.
Arnheim,
D. D., & Siclair, W.A. (1979).
The Clumsy Child : A program
of motor therapy. St. Luis: C. V. Mosby.
Birch,
H. G. (1964). Brain
damage in children, biological
social aspects.
Baltimore :
Williams and Wilikins.
Cratty,
B. J. (1975. Remedial Motor Activity for
Children. Philadelphia,
Penna: Lea and Febiger.
Cratty, B. J.(1994). Clumsy child Syndromes. Descriptions, Evaluation and Remediation.
U.S.A : Harwood Academic Publishers.
Cratty,
B. J. (1990) Motor development of infants subject to maternal drug use :
Current evidence and future research directions. Adapted Physical Activity
Quarterly, 7, 110-125.
Dussart, G. (1994).
Identifying the Clumsy child in School : An exploratory study. British Journal
of Special Education, 21 ( 2), 81-87.
Gordon, N. , Mckinlay, I. (1980). Helping
clumsy children. New York
: Churchill Livingstone.
Gubbay, S.S. (1975). The clumsy child : A study of developmental
apraxic and agnosic ataxia. Philadelphia :
W.B.Sanders. Co.
Henderson,
S. E., & Stott, D. H. (1977). Finding the clumsy child :
Genesis of a test of motor impairment. Journal of Human Movement Studies, 3, 38-48.
Henderson , S.E., &
Hall,D. (1982). Concomitants
of clumsiness in young school children. Developmental Medicine and Child
Neurology, 24, 448-460.
Henderson
, S. E. (1986). Problems of motor development : Some theoretical
issues. Advances in Special Education
, 5, 147 – 186.
Henderson,
S.E. (1986a). Problems of motor development : Some practical issues. Advances in
Special Education, 5, 187-218.
Kaplan, H.I.&
Sadock, B.J. (1991). Synopsis of
Psychiatry (6th ed. ). Baltimore,
U.S.A. :
Williams and Wilkins.
Keogh.
J.F. , Sugden, D. A., Reynand, C. L. & Calkins, J. A. (1979).
Identification of clumsy children :
Comparisons, and Comments. Journal of Human Movement Studies, 5, 32-41.
Lansdown R. (1976).
Children with spelling difficulties. Child Care, Health and Development,
2,353-364.
McKinlay,
I. (1988). Clumsy children. General
Practitioner, 16, 35-44.
Χρήσιμα
site
5.
ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΑΡΧΙΚΗΣ
ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ
http://platon.ee.duth.gr/~tefaa/epeaek/epeaek2/inform.htm
http://platon.ee.duth.gr/~tefaa/epeaek/epeaek2/inform.htm
Πηγή : http://www.google.gr/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=7&cad=rja&ved=0CF0QFjAG&url=http%3A%2F%2Fimm.demokritos.gr%2Fepeaek%2Flibrary_attach%2F20041132322250.%25CE%25A5%25CF%2580%25CE%25BF%25CF%2583%25CF%2584%25CE%25AE%25CF%2581%25CE%25B9%25CE%25BE%25CE%25B7%2520%25CF%2580%25CE%25B1%25CE%25B9%25CE%25B4%25CE%25B9%25CF%258E%25CE%25BD%2520%25CE%25BC%25CE%25B5%2520%25CE%25B1%25CE%25BD%25CE%25B1%25CF%2580%25CF%2584%25CF%2585%25CE%25BE%25CE%25B9%25CE%25B1%25CE%25BA%25CE%25AE%2520%25CE%25B4%25CE%25B9%25CE%25B1%25CF%2584%25CE%25B1%25CF%2581%25CE%25B1%25CF%2587%25CE%25AE%2520%25CF%2583%25CF%2585%25CE%25BD%25CF%2584%25CE%25BF%25CE%25BD%25CE%25B9%25CF%2583%25CE%25BC%25CE%25BF%25CF%258D.doc&ei=VL1JUafLI83XPNfdgDg&usg=AFQjCNEq3XLkioRCGxsLGtFAR2_lVZ37Qg&sig2=0ZGPj6gCZeL1Z3J3w8P5og&bvm=bv.44011176,d.ZWU
