ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΗΜΕΡΙΔΑΣ ΔΕΠΥ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ: Πρακτικές συστάσεις για γονείς και εκπαιδευτικούς

Εισηγήτρια: Δρ. Μαριάννα Σκουντή, Εκπαιδευτικός Ειδικής Αγωγής, Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Κρήτης

                                                                                                    

Η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής-Υπερκινητικότητα (ΔΕΠΥ), γνωστή και ως υπερκινητικό σύνδρομο είναι η συνηθέστερη διαταραχή της παιδικής ηλικίας. Το ποσοστό εμφάνισης της ΔΕΠΥ  κυμαίνεται διεθνώς από 4-10%, με αναλογία 3:1 υπέρ των αγοριών. Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι σε κάθε σχολική τάξη υπάρχουν ένα με δύο παιδιά με ΔΕΠΥ, τα οποία ως επί των πλείστων στο ελληνικό εκπαιδευτικό πλαίσιο παραμένουν αδιάγνωστα και δεν λαμβάνουν την βοήθεια που πραγματικά χρειάζονται.

Τα κύρια συμπτώματα της διαταραχής είναι η υπερκινητικότητα, η παρορμητικότητα και η διάσπαση της προσοχής(Στον πίνακα 1 δίνονται τα επιμέρους χαρακτηριστικά των παιδιών με ΔΕΠΥ).

Πίνακας 1. Συμπτωματολογία της ΔΕΠΥ σύμφωνα με το DSM-IV.

ΔΙΑΣΠΑΣΗ ΠΡΟΣΟΧΗΣ
1.	Συχνά αποτυγχάνει να συγκεντρώσει την προσοχή σε λεπτομέρειες η κάνει λάθη απροσεξίας σε σχολικές εργασίες, τη δουλειά ή σε άλλες δραστηριότητες.
2.	Συχνά δυσκολεύεται να διατηρήσει την προσοχή σε έργα ή δραστηριότητες παιχνιδιού.
3.	Συχνά φαίνεται  ότι δεν ακούει όταν του απευθύνεται ο λόγος.
4.	Συχνά δεν ακολουθεί  μέχρι τέλους οδηγίες και αποτυγχάνει να διεκπεραιώσει σχολικές εργασίες ή άλλα καθήκοντα που του ανατίθενται στην τάξη ή στο σπίτι (χωρίς αυτό να οφείλεται σε εναντιωτική συμπεριφορά ή σε αποτυχία κατανόησης των οδηγιών).
5.	Συχνά δυσκολεύεται να οργανώσει δουλείες και δραστηριότητες.
6.	Συχνά αποφεύγει, αποστρέφεται ή δείχνει απροθυμία να εμπλακεί σε έργα που απαιτούν σταθερή και διαρκή πνευματική προσπάθεια.
7	Συχνά χάνει αντικείμενα απαραίτητα για εργασίες ή δραστηριότητες.
8	Συχνά διασπάται πολύ εύκολα από εξωτερικά ερεθίσματα.
9	Συχνά ξεχνά καθημερινές δραστηριότητες.
ΥΠΕΡΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ
1	Συχνά κινεί νευρικά τα χέρια και τα πόδια ή στριφογυρίζει στη θέση του.
2	Συχνά σηκώνεται από τη θέση του μέσα στην τάξη ή σε άλλες περιστάσεις, στις οποίες επιβάλλεται να παραμείνει καθισμένο.
3	Συχνά τρέχει ή σκαρφαλώνει με τρόπο που δεν ταιριάζει σε χώρους ή περιστάσεις.
4	Συχνά δυσκολεύεται να παίζει ή να συμμετέχει ήσυχα σε δραστηριότητες κατά τον ελεύθερο χρόνο του.
5	Συχνά βρίσκεται σε διαρκή κίνηση και ενεργεί σαν «κινούμενη μηχανή».
6	Συχνά μιλά πολύ και ακατάπαυστα.
ΠΑΡΟΡΜΗΤΙΚΟΤΗΤΑ
7	Συχνά απαντά απερίσκεπτα πριν ολοκληρωθεί η ερώτηση.
8	Συχνά δυσκολεύεται να περιμένει τη σειρά του/της.
9	Συχνά διακόπτει ή παρεμβαίνει σε συζητήσεις-δράσεις άλλων.

        Για να τεθεί η διάγνωση της ΔΕΠΥ θα πρέπει  6 έως 9 συμπτώματα Υπερκινητικότητας- Παρορμητικότητας ή 6 έως 9 συμπτώματα διάσπαση προσοχής ή  6 έως 9 συμπτώματα και από τις τρεις κατηγορίες να έχουν εμφανιστεί πριν το 7^ο έτος και να έχουν διάρκεια τουλάχιστον 6 μηνών, να μην αντιστοιχούν στο αναπτυξιακό επίπεδο του παιδιού και να προκαλούν σημαντική έκπτωση στη λειτουργικότητα του σε δύο ή περισσότερα πλαίσια, όπως το σχολείο και το σπίτι.

         Στη διάγνωση μάλιστα ανάλογα με τον αριθμό των συμπτωμάτων που πληρούνται για κάθε κατηγορία έχουμε τρεις τύπους ΔΕΠΥ: ΔΕΠΥ με προεξέχοντα τον Υπερκινητικό – Παρορμητικό τύπο, ΔΕΠΥ με προεξέχοντα τον Απρόσεκτο τύπο, ΔΕΠΥ συνδυασμένος τύπος.

Η ΔΕΠΥ δεν αποτελεί νόσο του κινητικού συστήματος, δεν σχετίζεται με την υπερκινητικότητα των ψυχιατρικών διαταραχών και τη νοητική υστέρηση. Τα παιδιά με ΔΕΠΥ έχουν φυσιολογική νοημοσύνη. Παρόλο όμως το φυσιολογικό τους νοητικό δυναμικό, παρουσιάζουν μειωμένες σχολικές επιδόσεις, προβλήματα προσαρμογής, χαμηλή αυτοεκτίμηση, διαταραγμένες διαπροσωπικές σχέσεις και άλλα, που  σχετίζονται με τα τρία βασικά χαρακτηριστικά του συνδρόμου, ενώ συν τοις άλλοις ένα μεγάλο ποσοστό αυτών εμφανίζουν κατά τη φοίτηση τους στο σχολείο και μαθησιακές δυσκολίες κυρίως στην ανάγνωση, γραφή, ορθογραφία και στα μαθηματικά.

Η αιτιολογία της ΔΕΠΥ είναι πολυπαραγοντική. Οι αιτιολογικοί της παράγοντες ωστόσο δεν έχουν επαρκώς διευκρινιστεί. Νευροβιολογικές βλάβες, νευροχημικές διαταραχές, γενετικοί παράγοντες, περιγεννητικές και προγεννητικές επιπλοκές εμπλέκονται στην αιτιολογία της ΔΕΠΥ, άγνωστο ακόμα με ποιο τρόπο. Οι περιβαλλοντικοί και ψυχοκοινωνικοί παράγοντες, όπως δυσλειτουργικές οικογένειες και σχολεία, δεν εμπλέκονται στην αιτιολογία της διαταραχής, αλλά διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη και πορεία της.

Η ΔΕΠ-Υ δεν παρουσιάζεται συνήθως ως μεμονωμένη διαταραχή. Η διαταραχή διαγωγής, η εναντιωτική προκλητική διαταραχή, αγχώδεις διαταραχές, διαταραχές της διάθεσης και μαθησιακές δυσκολίες αποτελούν τις πιο συνήθεις συνυπάρχουσες διαταραχές με τη ΔΕΠΥ. Πολλά μάλιστα από τα   συμπτώματα που συμπεριλαμβάνονται στα διαγνωστικά κριτήρια της ΔΕΠ-Υ, συμπίπτουν με εκείνα των συνυπαρχουσών διαταραχών και αποτελούν τροχοπέδη στην διαγνωστική διαδικασία.

         Η διάγνωση της ΔΕΠΥ αποτελεί δύσκολο εγχείρημα για τον κλινικό, παρόλο  που υπάρχουν σχετικά σαφείς οδηγίες και διαγνωστικά κριτήρια.   Μάλιστα, λόγω της ετερογένειας των συμπτωμάτων της ΔΕΠΥ, των συνοδών προβλημάτων και των μεγάλων ποσοστών συννοσηρότητας της διαταραχής, η διάγνωση της  δεν μπορεί να στηρίζεται αποκλειστικά στη χρήση των υφιστάμενων διαγνωστικών κριτηρίων, ούτε στην συγκέντρωση ενός συνόλου βαθμών σε κάποια κλίμακα συμπεριφοράς.

       Η διάγνωση της ΔΕΠΥ είναι κλινική και προϋποθέτει τη χρήση πολλαπλών διαγνωστικών μεθόδων, όπως των συνεντεύξεων με γονείς και εκπαιδευτικούς, της κλινικής παρατήρησης και εξέτασης του παιδιού από παιδοψυχίατρο, των ψυχομετρικών δοκιμασιών και των κλιμάκων αξιολόγησης της συμπεριφοράς και της λειτουργικότητας του παιδιού.

Η διάγνωση της ΔΕΠΥ δεν στιγματίζει το παιδί. Η βαρύτητα άλλωστε μιας διαταραχής δεν προσδιορίζεται από το διαγνωστικό χαρακτηρισμό της αλλά από την ίδια τη διαταραχή. Ας μην ξεχνάμε ότι η ΔΕΠΥ δεν ήταν και δεν είναι ποτέ πρόβλημα του ενός ατόμου. Μια αδιάγνωστη ΔΕΠΥ επηρεάζει ολόκληρες οικογένειες, ολόκληρες σχολικές τάξεις και πάνω απ’ όλα το ίδιο το παιδί που δεν διάλεξε τη διαταραχή  και είναι αυτή η ποιότητα της αλληλεπίδρασης των συμπτωμάτων της ΔΕΠΥ με την οικογένεια του παιδιού, το σχολείο και τους συνομηλίκους τους που θα καθορίσει και την εξέλιξη της διαταραχής.

Στην ιστορία της διαταραχής, υπάρχει μια μεγάλη λίστα ανθρώπων με ΔΕΠΥ που διέπρεψαν στην ενήλικη τους ζωή, έχοντας σημειώσει ως παιδιά-έφηβοι τρομερά χαμηλές επιδόσεις στο σχολείο. Υπάρχει όμως μια πολύ μεγαλύτερη λίστα ανθρώπων, το πνεύμα των οποίων καταρρακώθηκε στην παιδική- εφηβική τους ηλικία και οι οποίοι ουδέποτε είχαν την ευκαιρία ν’ αξιοποιήσουν τις πραγματικές τους ικανότητες.  Μια έγκαιρη διάγνωση και μια πολυεπίπεδη παρέμβαση είναι αρκετές για να μικρύνουμε τούτη τη λίστα..

ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΔΕΠΥ

      Ο υπερκινητικός κόσμος είναι διαφορετικός από το δικό μας..  Για να εκπαιδεύσουμε όμως παιδιά με ΔΕΠΥ,

    πρέπει να είμαστε σε θέση να σκεφτόμαστε…   

                                                       …υπερκινητικά

ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥΣ

Ø  Τοποθετείστε το παιδί μακριά από παράθυρα, σώματα θέρμανσης και την πόρτα και κοντά σε εσάς ή με παιδιά που δεν αντιμετωπίζουν προβλήματα συμπεριφοράς.

Ø  Η πόρτα της τάξης θα πρέπει να παραμένει κλειστή κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας.

Ø  Απομακρύνετε παιχνίδια , βιβλία, πόστερ και γενικότερα αντικείμενα από το άμεσο οπτικό πεδίο του μαθητή, που μπορούν να διασπάσουν την προσοχή του.

Ø  Ο ζωτικός χώρος του μαθητή πρέπει να είναι επαρκής. Η υπερκινητικότητα δεν αναπνέει σε μικρό χώρο εργασίας.

Ø  Η τάξη και το πρόγραμμα δραστηριοτήτων πρέπει να είναι άρτια δομημένα και προβλέψιμα.

Ø  Να έχετε συγκεκριμένες θέσεις για τα υλικά, παιχνίδια και βιβλία μέσα στην τάξη.

Ø  Οργανώστε γωνίες χαλάρωσης, όπου ο μαθητής θα μπορεί να πηγαίνει όταν σηκώνεται από τη θέση του.

Ø  Κάντε συχνά διαλείμματα στο παιδί και δίνετε του ευκαιρίες για να σηκωθεί στα πλαίσια των δραστηριοτήτων, έτσι ώστε να εκτονώνει την ενέργεια του. Οπωσδήποτε διασπάστε για ένα λεπτό το παιδί πριν ξεκινήσει μια δύσκολη δραστηριότητα.

Ø  Αφήστε το παιδί να παραμένει όρθιο ή να κινείται σε προκαθορισμένες περιοχές μέσα στην τάξη. Διαπραγματευτείτε ωστόσο αυτή την ελευθερία μαζί του και με την υπόλοιπη τάξη. Οι κανόνες πρέπει να είναι κοινοί και αποδεκτοί από όλη την τάξη.

Ø  Να σταματάτε και να δημιουργείτε ένα κλίμα αγωνίας πριν κάνετε οποιαδήποτε ερώτηση.

Ø  Σιγουρευτείτε ότι το παιδί κατάλαβε τι πρέπει να κάνει πριν ξεκινήσει οποιαδήποτε δραστηριότητα.

Ø  Επαναλάβετε σε ήρεμο τόνο, αν χρειαστεί, τις οδηγίες διατηρώντας όσο γίνεται περισσότερη βλεμματική επαφή με το παιδί.

Ø  Κάντε το παιδί να αισθανθεί άνετα, ώστε να μην διστάζει να ζητάει βοήθεια.

Ø  Αναθέστε στο παιδί δραστηριότητες ανάλογες με τις δυνατότητες του. Οι δραστηριότητες αυτές δεν πρέπει να είναι σύνθετες.

Ø  Χρησιμοποιείστε το όνομα του παιδιού σε ερωτήσεις ή στο παραμύθι που ενδεχομένως διαβάζετε.

Ø  Να στέκεστε κοντά στο παιδί και να το ακουμπάτε περιστασιακά στον ώμο καθώς διδάσκετε ή εκτελείτε με την υπόλοιπη τάξη δραστηριότητες.

Ø  Αφιερώστε κάποιο χρόνο καθημερινά για κατευθυνόμενη ονειροπόληση.

Ø  Να ζητάτε από τα παιδιά να επαναλάβουν την ερώτηση πριν απαντήσουν.

Ø  Καθιερώστε στην τάξη την παύση μερικών δευτερολέπτων για σκέψη προτού σας απαντήσουν στις ερωτήσεις που τους απευθύνετε.

Ø  Όταν ο μαθητής σηκώνει το χέρι του για ν’ απαντήσει, φροντίστε να του δίνετε το λόγο άμεσα.

Ø  Δώστε στο μαθητή υπεύθυνη θέση στην ομάδα

Ø  Ενισχύετε την εργασία στην ομάδα.

Ø  Εξατομικεύστε τη διδασκαλία σας, όποτε οι περιστάσεις το απαιτούν.

Ø  Οι φωτοτυπίες (και τα τεστ σας) να μην ασφυκτικά γεμάτες.

Ø  Χρησιμοποιείτε μεγάλες γραμματοσειρές στις φωτοτυπίες, κενά ανάμεσα στις ασκήσεις.

Ø  Οι ερωτήσεις δεν θα πρέπει να είναι σύνθετες.

Ø  Ερωτήσεις κλειστού τύπου, σύντομης απάντησης ενδείκνυνται για τα διαγωνίσματα.

Ø  Πάντα να δίδετε ένα υπόδειγμα λύσης της άσκησης η του τρόπου που πρέπει να δουλέψει το παιδί (μην θεωρείτε αυτονόητο ότι η εκφώνηση διαβάζεται από το παιδί)

Ø  Στα τεστ, αλλά και στην έκθεση μπορείτε να χρησιμοποιείτε χρονόμετρο για κάθε άσκηση, με δυνατότητα μικρής χρονικής παράτασης.

Ø  Τα μαθήματα (ιδίως τα θεωρητικά) θα πρέπει να παρουσιάζονται σε σχεδιαγράμματα και να συνοδεύονται από περίληψη όπου είναι δυνατόν.

Ø  Τα σημαντικά σημεία ενός κεφαλαίου ή μιας φωτοτυπίας θα πρέπει να είναι ευδιάκριτα (μέσα σε πλαίσια, μαυρισμένα,..)

Ø  Στο βιβλίο του μαθητή μπορείτε να φωτοτυπήσετε τις σελίδες των μαθημάτων που είναι ασφυκτικά γεμάτες και να τις σπάστε σε μικρότερες, χωρίς να μειώνετε την ύλη, εκτός κι αν συνυπάρχουν μαθησιακές δυσκολίες.

Ø  Στα μαθηματικά προβλήματα τονίστε- χρωματίστε τις λέξεις που υποδεικνύουν ποια πράξη πρέπει να κάνει ο μαθητής.

Ø  Χρησιμοποιείστε πίνακες με τα δεδομένα του προβλήματος.

Ø  Τα σύνθετα προβλήματα απλοποιούνται

Ø  Η διδασκαλία θα πρέπει όποτε είναι δυνατό να εμπλουτίζεται με οπτικο-ακουστικά μέσα.

Ø  Μειώστε την αντιγραφή από τον πίνακα.

Ø  Το διδακτικό σας στυλ ζωηρό, αινιγματικό, ευχάριστο. Η καθ’έδραν διδασκαλία και η αυταρχικότητα είναι ακατάλληλη για παιδιά με ΔΕΠΥ.

Ø  Επικοινωνείτε με σαφείς όρους. Πείτε στο παιδί τι ακριβώς περιμένετε από αυτό. Να είστε ξεκάθαροι και άμεσοι.

Ø  Καθορίστε σαφείς κανόνες συμπεριφοράς μέσα στην τάξη.

Ø  Αφιερώστε χρόνο για την εκπαίδευση σε κοινωνικές δεξιότητες.

Ø  Διδάξτε τεχνικές αυτοδιαχείρισης συμπεριφοράς (τεχνική μικρής χελώνας, κάρτες-συμβόλαια συμπεριφοράς).

Ø  Διδάξτε τεχνικές επίλυσης προβληματικών καταστάσεων.

Ø  Υλοποιείστε προγράμματα εκπαίδευσης στην ενσυναίσθηση και στον τρόπο σκέψης των άλλων.

Ø  Ενισχύετε συχνά το παιδί. Ενισχύετε επίσης τους συμμαθητές του όταν αγνοούν τη διασπαστική του συμπεριφορά.

Ø  Ο έπαινος θα πρέπει να  παρέχεται σε κάθε μικρό βήμα του παιδιού και να είναι συγκεκριμένος.

ΟΤΑΝ ΜΙΑ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΔΕΝ ΕΝΙΣΧΥΕΤΑΙ ΕΞAΦΑΝΙΖΕΤΑΙ Η ΜΕΙΩΝΕΤΑΙ Η ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ ΕΜΦΑΝΙΣΗΣ ΤΗΣ

 

Ø  Προσπαθήστε να είστε συνεπείς, έχοντας τις ίδιες προσδοκίες και τα ίδια όρια όλη την ημέρα.

Ø  Τιμωρούμε για να μειώσουμε την πιθανότητα εμφάνισης μιας αρνητικής συμπεριφοράς και όχι για να μειώσουμε το παιδί.

Ø  Δεν θίγουμε ποτέ πάνω στα νεύρα μας την προσωπικότητα του μαθητή. Οι παρατηρήσεις μας πρέπει ν’ αφορούν τη συγκεκριμένη συμπεριφορά και να διατυπώνονται με ηρεμία (δεν εκφράζουμε συναισθήματα απογοήτευσης και ματαίωσης των προσδοκιών μας).

Ø  Η τιμωρία για να είναι αποτελεσματική πρέπει να δοθεί αμέσως, να είμαστε ήρεμοι και σταθεροί, να είναι σύντομη, εξατομικευμένη και κατανοητή σε κάθε παιδί.

Ø  Αναπτύξτε θετική διαπροσωπική σχέση. Ένα παιδί με ΔΕΠΥ, όπως και κάθε παιδί, συμπεριφέρεται καλύτερα όταν νιώθει ότι ο εκπαιδευτικός ενδιαφέρεται προσωπικά.

ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΓΟΝΕΙΣ

·         Η σταθερή- κοινή πορεία αντιμετώπισης και συμπεριφοράς και από τους δυο γονείς είναι καθοριστική.

·         Θέστε σαφή όρια και κανόνες (το παιδί έχει ανάγκη να γνωρίζει μέχρι που μπορεί να φτάσει και ποια θα είναι τα αποτελέσματα της συμπεριφοράς του)

·         Η συνέπεια και η σταθερότητα από μέρους σας στους κανόνες είναι σημαντική.

·         Ο χώρος μελέτης πρέπει να είναι συγκεκριμένος, μεγάλος και αφαιρετικός.

·         Στο γραφείο τοποθετείται μόνο ένα μάθημα τη φορά και μόνο τα απαραίτητα αντικείμενα.

·         Η μελέτη στο σπίτι πρέπει να είναι οργανωμένη και γεμάτη διαλείμματα.

·         Ξεκινήστε με τα μαθήματα που απαιτούν απομνημόνευση.

·         Επανατροφοδοτείτε το παιδί συχνά και άμεσα.

·         Επαινείτε τη συγκεκριμένη λειτουργική συμπεριφορά άμεσα.

·         Οι τιμωρίες πρέπει να διατυπώνονται σε ήρεμο τόνο, να είναι άμεσες και κατανοητές στο παιδί.

·         Οι σωματικές τιμωρίες δεν έχουν καμία αποτελεσματικότητα.

·         Εστιαστείτε στην επιθυμητή  συμπεριφορά, όχι σε αυτή που θέλετε να σταματήσει. 

·         Οι απαιτήσεις σας πρέπει να είναι προσαρμοσμένες στις δυνατότητες του παιδιού όχι στις δικές σας.

·         Πρέπει να είστε ακριβείς σε αυτό που ζητάτε από το παιδί. Ποτέ δεν δίνουμε πολύπλοκές οδηγίες. Στα μικρότερα παιδιά μια εντολή τη φορά.

·         Προσέχω τη διατύπωση των οδηγιών- εντολών. Ποτέ με ερωτηματικό τρόπο και ποτέ με την τηλεόραση- υπολογιστή ανοιχτό.

·         Διασπάστε το παιδί πριν από μια δύσκολη δραστηριότητα. Αν δεν το κάνετε εσείς, θα το κάνει μόνο του.

·         Οι εξωσχολικές δραστηριότητες του πρέπει να είναι όσο τον δυνατόν πιο ομαδικές.

·         Καλό είναι να εκτονώνεται το παιδί φυσικά (κολύμπι, στάδιο,..)

·         Το ωράριο του ύπνου και της διατροφής πρέπει να είναι σταθερό.

·         Παζλ, σκάκι, και γενικότερα παιχνίδια και δραστηριότητες που ασκούν την συγκέντρωση της προσοχής ενδείκνυνται.

·         Αναθέστε του δουλειές στο σπίτι (καθάρισμα δωματίου, πλύσιμο πιάτων,..)

·         Το δωμάτιο του παιδιού πρέπει να είναι οργανωμένο με συγκεκριμένες θέσεις για τα αντικείμενα.

·         Η ύπαρξη πίνακα ανακοινώσεων μέσα στο δωμάτιο, όπου τοποθετούνται σημαντικά χαρτιά ή υπενθυμίσεις δραστηριοτήτων είναι βοηθητική για την οργάνωση του παιδιού.

·         Ασκήσεις υπευθυνότητας και οργάνωσης πρέπει να αποτελούν μέρος της καθημερινότητας των παιδιών (λίστα με ψώνια στο σούπερ μάρκετ, επιλογή από το προηγούμενο βράδυ των ρούχων, προετοιμασία τσάντας βάση του προγράμματος του,.. )

·         Ασκήσεις προσανατολισμού και κατευθύνσεων στο χώρο όπου δραστηριοποιείται το παιδί και γενίκευση των ασκήσεων σε άγνωστα περιβάλλοντα είναι απαραίτητες για τη βελτίωση της οπτιχωρικής του αντίληψης.

·         Η θεατρική – μουσική έκφραση και ο χορός ενδείκνυνται για τη βελτίωση της αυτοέκφρασης και του οπτικο-κινητικού συντονισμού.

·         Η ύπαρξη κάρτας αυτοδιαχείρησης συμπεριφοράς ( σχολείο- σπίτι) είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική.

·         Απαραίτητη είναι η συχνή επικοινωνία με τον εκπαιδευτικό ( συνέχεια προγράμματος στο σχολείο και αντίθετα)

·         Αν τα μαθήματα και οι φωτοτυπίες είναι φορτωμένα, τα χωρίζω σε μικρότερες ενότητες.

·         Τα μαθήματα τα μαθαίνουμε με σχεδιαγράμματα. Την έκθεση το ίδιο.  Μεγάλα κεφάλαια τα διαβάζουμε τμηματικά υπογραμμίζοντας τα κύρια σημεία.

·         Τεστάκια απομνημόνευσης και σειροθέτησης  είναι ιδιαίτερα ευεργετικά.

·         Ασκήσεις απομαγνητοφώνησης, καραόκε  για τα Σαββατοκύριακα είναι πολύ καλές για την ενίσχυση της οπτικής και ακουστικής μνήμης και συγκέντρωσης.

·         Ενισχύστε τον επικοινωνιακό τομέα. Η ύπαρξη φίλων είναι σημαντική.

·          Απενοχοποιείστε τον εαυτό σας, δεν ευθύνεστε για την ύπαρξη της ΔΕΠΥ!

·         Απενοχοποιείστε και το παιδί (ούτε εκείνο ευθύνεται για την δυσλειτουργική του συμπεριφορά)

·         Κάθε παρέμβαση ξεκινάει από την αλλαγή των δικών σας αντιλήψεων, του παιδιού και των ανθρώπων που δραστηριοποιούνται με το παιδί για τη φύση της διαταραχής και τα εν γένει προβλήματα του.

·         Μην πέφτετε στην παγίδα  όσων σας υπόσχονται πλήρη αποθεραπεία από τη ΔΕΠΥ. Καμιά θεραπεία από μόνη της δεν θεραπεύει τη ΔΕΠΥ. Να θυμάστε δεν υπάρχει ένας αιτιολογικός παράγοντας που δημιουργεί τη ΔΕΠΥ. Η αιτιολογία της ΔΕΠΥ είναι πολυπαραγοντική αλλά και ΑΓΝΩΣΤΗ. Βελτιώνοντας λοιπόν έναν πιθανό αιτιολογικό παράγοντα δεν εξαμφανίζουμε τη διαταραχή.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΔΕΠΥ

1.     Κάκουρος Ε, Μανιαδάκη Κ. Διαταραχή ελλειμματικής προσοχής- υπερκινητικότητα. Αθήνα: Ελληνικά γράμματα, 2000.

2.    Καλαντζή-Αζίζι Α, Ζαφειροπούλου Μ. Προσαρμογή στο σχολείο: Μάθηση και αντιμετώπιση δυσκολιών. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα, 2004: 223-250.

3.    Τσιάντης Γ(Συλλογικό). Εισαγωγή στην Παιδοψυχιατρική. Αθήνα: Καστανιώτης, 2001.

4.    Κάκουρος Ε, Μανιαδάκη Κ. Ψυχοπαθολογία παιδιών και Εφήβων. Αθήνα: Τυποθήτω,2002.

5.    Κάκουρος Ε. Το υπερκινητικό παιδί. Οι δυσκολίες του στη μάθηση και στη συμπεριφορά. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα,2001.

6.    Ρούσσου Α. Η διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής. Στο Τσιάντη Γ, Μανωλόπουλο Γ. Σύγχρονα θέματα παιδοψυχιατρικής. Αθήνα: Καστανιώτης, 1998;2(1):51-66.

7.    Neuhaus G. Το υπερκινητικό παιδί και τα προβλήματά του. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα,1999.

8.    Παιδοψυχιατρική Εταιρεία Ελλάδος. Πεπραγμένα Συμποσίου: Παιδιά με υπερκινητικό σύνδρομο και διαταραχές διαγωγής: πρόκληση για τους ειδικούς και το σχολείο. Παιδοψυχιατρική Εταιρεία Ελλάδος:  1992

9.    Βάρβογλη Λ, Γαλάνη Μ. Η διάγνωση της διάσπασης της προσοχής. Αθήνα: Καστανιώτης, 2007.

10.  Βάρβογλη Λ. Τι συμβαίνει στο παιδί: Νευροεξελικτικές διαταραχές της παιδικής και της εφηβικής ηλικίας. Αθήνα: Καστανιώτης, 2005.

11.  Σκουντή Μαρία. Η ελληνική εκπαιδευτική πραγματικότητα της ΔΕΠΥ. Προοπτικές εκπαιδευτικής παρέμβασης. Θέματα Ειδικής Αγωγής. Προς δημοσίευση στο 44^ο τεύχος Φεβρουάριος- Απρίλιος 2009.