Διαταραχή αισθητηριακής ρύθμισης: Τι είναι και πώς αντιμετωπίζεται;

Αισθητηριακή ενοποίηση ονομάζουμε την συνεργασία όλων των αισθήσεων στη μεταφορά και την επεξεργασία ενός ερεθίσματος από το περιβάλλον στον εγκέφαλο και την ανάλυση του σε λειτουργική αντίληψη.

 

Δηλαδή, είναι η οργάνωση των αισθήσεων προκειμένου να σχεδιάσουν και να προγραμματίσουν κινήσεις και συμπεριφοριστικές αντιδράσεις, οι οποίες με τη σειρά τους μας κάνουν ικανούς να μαθαίνουμε, να παίζουμε και να αλληλεπιδρούμε κατάλληλα με το περιβάλλον μας.
Ένα παιδί με κακή αισθητηριακή ρύθμιση έχει μία αποδιοργανωμένη αντίδραση στα αισθητηριακά ερεθίσματα που προσλαμβάνονται από τον εγκέφαλο.
Το επίπεδο διέγερσης σε ένα άτομο υπό φυσιολογικές συνθήκες βρίσκεται σε μία κατάσταση ισορροπίας μεταξύ προσοχής και ετοιμότητας, τόσο συναισθηματικής όσο και σωματικής, και αυτό μας βοηθά να λειτουργούμε αποδοτικά στις καθημερινές μας δραστηριότητες.
Οι δομές μέσα στον εγκέφαλο που ρυθμίζουν τη δραστηριότητα μας/ το επίπεδο διέγερσης συνδέονται στενά με το λιμπιντικό σύστημα (το «συναισθηματικό» εγκέφαλο) και τα διάφορα αισθητηριακά συστήματα.

Σε ένα καλά ολοκληρωμένο νευρικό σύστημα, το αισθητηριακό ερέθισμα χρησιμοποιείται διαρκώς για να ρυθμίσει το επίπεδο διέγερσης. Συνήθως λειτουργούμε μέσα σε μία μέσου εύρους διέγερση, παρόλο που τα επίπεδα της ποικίλλουν σε όλους μας κατά τη διάρκεια της ημέρας, π.χ. θα μπορούσε να υπάρχει μία ευρεία ποικιλία ανάμεσα στο επίπεδο της διέγερσης που είναι κατάλληλο σε ένα πάρτι γενεθλίων και σε αυτό που είναι κατάλληλο όταν ακούμε μία ιστορία πριν κοιμηθούμε.
Τα παιδιά με κακή ρύθμιση συχνά αμφιταλαντεύονται μεταξύ ενός υψηλού και χαμηλού επίπεδου διέγερσης, και έχουν μεγάλη δυσκολία στο να διατηρήσουν μία μέσου εύρους διέγερση. Η ταλάντευση ανάμεσα στα δύο άκρα είναι μία κυκλική περιοδική κίνηση εναλλάσσοντας υψηλά και χαμηλά σημεία δραστηριότητας. Έτσι, ένα πολύ υψηλό επίπεδο διέγερσης θα μπορούσε να σημαίνει ότι πολλές σχετικές αισθητηριακές πληροφορίες δεν θα μπορούν ούτε καν να εγγραφούν.

Τυπικές συμπεριφορές που μπορεί κάποιος να δει στις διαταραχές αισθητηριακής ρύθμισης είναι:
• Το παιδί ταλαντεύεται ανάμεσα σε μία «παθητική, κλεισμένου διακόπτη στάση» και σε μία ανήσυχη υπερδραστηριότητα.
• Το παιδί δυσκολεύεται να ηρεμήσει για να κοιμηθεί.
• Το παιδί έχει δυσκολία να σηκωθεί το πρωί.
• Το παιδί δυσκολεύεται στο να κάνει μετάβαση από τη μία δραστηριότητα σε μία άλλη.
• Το παιδί μπορεί να έχει μία υπέρ-συναισθηματική αντίδραση σε αλλαγές της ρουτίνας του.
• Το παιδί δυσκολεύεται στη ρύθμιση συναισθηματικών αντιδράσεων, που κυμαίνονται από ξεσπάσματα θυμού μέχρι ποτάμια δακρύων.
• Το παιδί μπορεί να πετάγεται από τη μια δραστηριότητα σε μία άλλη, ανακατεύοντας και μη τελειώνοντας πράγματα.
• Το παιδί ίσως να έχει την τάση να μιλάει και να κινείται υπερβολικά.
• Το παιδί ίσως έχει δυσκολία στο να οργανωθεί και να σκεφτεί, ενώ κάνει μία δραστηριότητα.
• Το παιδί μπορεί να έχει δυσκολία στη συγκέντρωση προσοχής (η προσοχή του παιδιού να πηγαίνει αλλού)
• Το παιδί μπορεί να έχει αμυντικές αντιδράσεις σε συγκεκριμένους τύπους αισθητηριακών ερεθισμάτων, π.χ. ελαφρύ άγγιγμα, συγκεκριμένους τύπους κίνησης, υψιτόνους ή δυνατούς θορύβους.
Αυτές οι συμπεριφορές επηρεάζονται και ενεργοποιούνται από άλλους παράγοντες όπως:
• Επίπεδο κούρασης του παιδιού
• Επίπεδο ανησυχίας (η ανησυχία επίσης αυξάνει την αμυντική συμπεριφορά)
• Διακοπή των συνηθειών του παιδιού
• Αν το παιδί είναι άρρωστο

Παρέμβαση
Όπως έχει ήδη εξηγηθεί, οι δομές του εγκεφάλου που ρυθμίζουν τα επίπεδα διέγερσης είναι πλούσιες σε συνάψεις με τα αισθητηριακά συστήματα. Διαφορετικού τύπου αισθητηριακών ερεθισμάτων επηρεάζουν το σύστημα “ρύθμισης” και τα επίπεδα διέγερσης. Είναι σημαντικό να αποκτήσουμε την συνήθεια να παρατηρούμε τις δραστηριότητες και να αναγνωρίζουμε πότε τα αισθητηριακά συστατικά αυτών των δραστηριοτήτων είναι κατευναστικά ή διεγερτικά στο νευρικό σύστημα.

Διεγερτικές Αισθήσεις
• Γρήγορη κίνηση
• Περιστροφική κίνηση (στριφογύρισμα)
• Ελαφρύ άγγιγμα – γαργάλημα, ξεσκόνισμα, ή η αίσθηση της εγγύτητας.
  -συγκεκριμένα υφάσματα που είναι άγριες ή “τσινάνε”
  -ντους
• Φωτεινά χρώματα και ένα περιβάλλον με πολλά οπτικά ερεθίσματα.
• Δυνατός ή υψίτονος θόρυβος.
• Βιασύνη και βίαιες κινήσεις που συνοδεύουν πολλές από τις παραπάνω αισθήσεις.

 Κατευναστικές Αισθήσεις
• αργή, ταλαντευόμενη και ρυθμική κίνηση
• έντονο άγγιγμα –σφιχτή αγκαλιά –μασάζ

• χαμηλά φώτα και γαλήνιο περιβάλλον, με χρώματα χαμηλών τόνων, αποφεύγοντας πολλά οπτικά ερεθίσματα
• ήρεμη, αργή και ρυθμική μουσική, ή ελάχιστος θόρυβος όταν προσπαθεί να συγκεντρωθεί, π.χ. όχι τηλεόραση ή ράδιο! Προσπαθήστε να κρατήσετε τη φωνή σας χαμηλή και ήρεμη
• Ουδέτερη θέρμανση (όχι πολύ ζεστό ή κρύο)
• Δραστηριότητες που περιλαμβάνουν σκληρή δουλειά για τους μυς, πχ
-Σκάψιμο (κηπουρική)
-Άσκηση στο γυμναστήριο ή γυμναστική
-Κολύμβηση
-Ιππασία
-Γιόγκα – τζούντο, καράτε κλπ
-Μάσημα τσίχλας
-Δραστηριότητες – ασκήσεις με αντίσταση
-Κουβάλημα βαρέων αντικειμένων, π.χ. σακίδιο
-Πήδημα βράχου

Άλλα πράγματα που πρέπει να ληφθούν υπόψη:
• Η σημασία της κατανόησης του γιατί το παιδί αντιδρά με ένα συγκεκριμένο τρόπο.
• Η καταγραφή δραστηριοτήτων, γεγονότων και προσεγγίσεων πρόκειται να προκαλέσουν μία αμυντική αντίδραση
• Προετοιμάστε το παιδί σας για αλλαγή, προειδοποιήστε το έγκαιρα ότι τα πράγματα θα είναι διαφορετικά. Προσπαθήστε να τηρείται τις δραστηριότητες ρουτίνας, π.χ. ώρα φαγητού, ύπνου.
• Το παιδί σας χρειάζεται πολύ προσωπικό χώρο και χρόνο για να προσαρμοστεί σε αυτό που αναμένεται από εκείνο.

Πηγή